VALERI FLACCI ARGONAVTICA LIBER VIII
At trepidam in thalamis et iam sua facta paventem
Colchida circa omnes pariter furiaeque minaeque
patris habent, nec caerulei timor aequoris ultra
nec miserae terra ulla procul: quascumque per undas
ferre fugam, quamcumque cupit iam scandere puppem. 5
ultima virgineis tunc flens dedit oscula vittis
quosque fugit complexa toros crinemque genasque
aegra per antiqui carpsit vestigia somni
atque haec impresso gemuit miseranda cubili:
'o mihi si profugae genitor nunc ille supremos 10
amplexus, Aeeta, dares fletusque videres
ecce meos! ne crede, pater, non carior ille est
quem sequimur--tumidis utinam simul obruar undis!
tu precor haec longa placidus mox sceptra senecta
tuta geras meliorque tibi sit cetera proles!' 15
dixit et Haemonio numquam spernenda marito
condita letiferis promit medicamina cistis
virgineosque sinus ipsumque monile venenis
implicat ac saevum super omnibus addidit ensem.
inde velut torto Furiarum erecta flagello 20
prosilit, attonito qualis pede prosilit Ino
in freta nec parvi meminit conterrita nati
quem tenet; extremum coniunx ferit inritus Isthmon.
Iam prior in lucos curis urgentibus heros
venerat et nemoris sacra se nocte tegebat 25
tum quoque siderea clarus procul ora iuventa.
qualis adhuc sparsis comitum per lustra catervis
Latmius aestiva residet venator in umbra
dignus amore deae, velatis cornibus et iam
Luna venit, roseo talis per nubila ductor 30
implet honore nemus talemque exspectat amantem.
ecce autem pavidae virgo de more columbae
quae super ingenti circumdata praepetis umbra
in quemcumque tremens hominem cadit, haud secus illa
acta timore gravi mediam se misit. at ille 35
excepit blandoque prior sic ore locutus:
'o decus in nostros magnum ventura penates
solaque tantarum virgo haud indigna viarum
causa reperta mihi, <iam>iam non ulla requiro
vellera teque meae satis est vexisse carinae. 40
verum age et hoc etiam, quando potes, adice tantis
muneribus meritisque tuis. namque aurea iussi
terga referre sumus. socios ea gloria tangit.'
sic ait et primis supplex dedit oscula palmis.
Contra virgo novis iterum singultibus orsa est: 45
'linquo domos patrias te propter opesque meorum
nec iam nunc regina loquor sceptrisque relictis
vota sequor; serva hanc profugae, prior ipse dedisti
quam (scis nempe) fidem. di nostris vocibus adsunt
sidera et haec te meque vident. tecum aequora, tecum 50
experiar quascumque vias, modo nequis abactam
huc referat me forte dies oculis<que> parentis
ingerar. hoc superos, hoc te quoque deprecor, hospes.'
Haec ait atque furens rapido per devia passu
tollitur. ille haeret comes et mi[se]ratur euntem 55
cum subito ingentem media inter nubila flammam
conspicit et saeva vibrantes luce tenebras.
'quis rubor iste poli? quod tam lugubre refulsit
sidus?' ait, reddit trepido cui talia virgo:
'ipsius en oculos et lumina torva draconis 60
aspicis. ille suis haec vibrat fulgura cristis
meque pavens contra solam videt ac vocat ultro,
ceu solet, et blanda poscit me pabula lingua.
dic age nunc utrum vigilanti hostemque videnti
exuvias auferre velis an lumina somno 65
mergimus et domitum potius tibi tradimus anguem.'
ille silet, tantus subiit tum virginis horror.
Iamque manus Colchis ~crinem~que intenderat astris
carmina barbarico fundens pede teque ciebat,
Somne pater: 'Somne omnipotens, te Colchi[di]s ab omni 70
orbe voco inque unum iubeo nunc ire draconem,
quae freta saepe tuo domui, quae nubila cornu
fulminaque et toto quicquid micat aethere, sed nunc,
nunc age maior ades fratrique simillime Leto.
te quoque, Phrixeae pecudis fidissime custos, 75
tempus ab hac oculos tandem deflectere cura.
quem metuis me adstante dolum? servabo parumper
ipsa nemus; longum interea tu pone laborem.'
ille haud Aeolio discedere fessus ab auro
nec dare permissae, quamvis iuvet, ora quieti 80
sustinet ac primi percussus nube soporis
horruit et dulces excussit ab arbore somnos.
contra Tartareis Colchis spumare <venenis>
cunctaque Lethaei quassare silentia rami
perstat et adverso luctantia lumina cantu 85
obruit atque omnem linguaque manuque fatigat
vim Stygiam ardentes donec sopor occupet iras.
iamque altae cecidere iubae nutatque coactum
iam caput atque ingens extra sua vellera cervix
ceu refluens Padus aut septem proiectus in amnes 90
Nilus et Hesperium veniens Alpheos in orbem.
ipsa caput cari postquam Medea draconis
vidit humi fusis circum proiecta lacertis
seque suumque simul flevit crudelis alumnum.
'non ego te sera talem sub nocte videbam 95
sacra ferens epulasque tibi nec talis hianti
mella dabam ac nostris nutribam fida venenis.
quam gravida nunc mole iaces, quam segnis inertem
flatus habet! nec te saltem, miserande, peremi.
heu saevum passure diem, iam nulla videbis 100
vellera, nulla tua fulgentia dona sub umbra.
cede adeo inque aliis senium nunc digere lucis
immemor, oro, mei nec me tua sibila toto
exagitent infesta mari. sed tu quoque cunctas,
Aesonide, dimitte moras atque effuge raptis 105
velleribus. patrios exstinxi noxia tauros,
terrigenas in fata dedi: fusum ecce draconis
corpus habes! iamque omne nefas, iam, spero, peregi.'
quaerenti tunc deinde viam, qua se arduus heros
ferret ad aurigerae caput arboris, 'heia per ipsum 110
scande age et adverso gressus' ait 'imprime dorso.'
nec mora fit. dictis fidens Cretheia proles
calcat et aeriam squamis perfertur ad ornum,
cuius adhuc rutilam servabant bracchia pellem,
nubibus accensis similem aut cum veste recincta 115
labitur ardenti Thaumantias obvia Phoebo.
corripit optatum decus extremumque laborem
Aesonides longosque sibi gestata per annos
Phrixeae monumenta fugae vix reddidit arbor
cum gemitu tristesque super coiere tenebrae. 120
egressi relegunt campos et fluminis ora
summa petunt. micat omnis ager villisque comantem
sidereis totos pellem nunc fundit in artus,
nunc in colla refert, nunc implicat ille sinistrae:
talis ab Inachiis Nemeae Tirynthius antris 125
ibat adhuc aptans umeris capitique leonem.
ut vero sociis, qui tunc praedicta tenebant
ostia, per longas apparuit aureus umbras,
clamor ab Haemonio surgit grege. se quoque gaudens
promovet ad primas iuveni ratis obvia ripas. 130
praecipites agit ille gradus atque aurea misit
terga prius, mox attonita cum virgine puppem
insilit ac rapta victor consistit in hasta.
Interea patrias saevus venit horror ad aures
fata domus luctumque ferens fraudemque fugamque 135
virginis. hinc subitis infelix frater in armis,
urbs etiam mox tota coit, volat ipse senectae
immemor Aeetes, complentur litora bello
nequiquam, fugit immissis iam puppis habenis.
Mater adhuc ambas tendebat in aequora palmas 140
et soror atque omnes aliae matresque nurusque
Colchides aequalesque tibi, Medea, puellae.
exstat sola parens impletque ululatibus auras:
'siste fugam, medio refer huc ex aequore puppem,
nata, potes! quo' clamat 'abis? hic turba tuorum 145
omnis et iratus nondum pater, haec tua tellus
sceptraque: quid terris solam te credis Achaeis?
quis locus Inachias inter tibi, barbara, natas?
istane vota domus exspectatique hymenaei?
hunc petii grandaeva diem? vellem unguibus uncis 150
ut volucris possem praedonis in ipsius ora
ire ratemque supra claroque reposcere cantu
quam genui. Albano fuit haec promissa tyranno,
non tibi; nil tecum miseri pepigere parentes,
Aesonide, non hoc Pelias evadere furto 155
te iubet aut ullas Colchis abducere natas:
vellus habe et nostris siquid super accipe templis!
sed quid ego quemquam immeritis incuso querellis?
ipsa fugit tantoque (nefas) ipsa ardet amore.
hoc erat, infelix, redeunt nam singula menti, 160
ex quo [to] Thessalici subierunt ~nam singula~
quod nullae te, nata, dapes, non ulla iuvabant
tempora. non ullus tibi tum color aegraque verba
errantesque genae atque alieno gaudia vultu
semper erant. cur tanta mihi non prodita pestis, 165
ut gener Aesonides nostra consideret aula
nec talem paterere fugam, commune fuisset
aut certe nunc omne nefas iremus et ambae
in quascumque vias? pariter petiisse iuvaret
Thessaliam et saevi, quaecumque est, hospitis urbem.' 170
sic genetrix similique implet soror omnia questu
exululans, famulae pariter clamore supremo
in vacuos dant verba notos dominamque reclamant
nomine; te venti procul et tua fata ferebant.
Inde diem noctemque volant. redeuntibus aura 175
gratior et notae Minyis transcurrere terrae,
cum subito Erginus puppi sic fatur ab alta:
'vos,' ait 'Aesonide, contenti vellere capto
nec via quae superet nec quae fortuna videtis.
crastina namque dies trucis ad confinia Ponti 180
Cyaneasque vocat meminique, o Tiphy, tuorum
saxa per illa, pater, memini, venerande, laborum.
mutandum, o socii, nobis iter: altera ponti
eluctanda via et cursu quem fabor eundum est.
haud procul hinc ingens Scythici ruit exitus Histri, 185
fundere non uno tantum quem flumina cornu
accipimus. septem exit aquis, septem ostia pandit.
illius adversi nunc ora petamus et undam
quae latus in laevum Ponti cadit, inde sequemur
ipsius amnis iter donec nos flumine certo 190
perferat inque aliud reddat mare. sint age tanti,
Aesonide, quaecumque morae quam saeva subire
saxa iterum, quam Cyaneos perrumpere montes.
sat mihi, non totis Argo redit ecce corymbis.'
haec ait ignarus fixas iam numine rupes 195
stare neque adversis ultra concurrere saxis.
reddidit Aesonides: 'et te, fidissime rector,
haud vani tetigere metus nec me ire recuso
longius et cunctis redeuntem ostendere terris.'
protinus inde alios flectunt regesque locosque 200
adsuetumque petunt plaustris migrantibus aequor.
Puppe procul summa vigilis post terga magistri
haeserat auratae genibus Medea Minervae
atque ibi deiecta residens in lumina palla
flebat adhuc, quamquam Haemoniis cum regibus iret 205
sola tamen nec coniugii secura futuri.
illam Sarmatici miserantur litora ponti,
illa Thoanteae transit defleta Dianae,
nulla palus, nullus Scythiae non maeret euntem
amnis. Hyperboreas movit conspecta pruinas 210
tot modo regna tenens; ipsi quoque murmura ponunt
iam Minyae, iam ferre volunt. vix adlevat ora
ad seras siquando dapes, quas carus Iason
ipse dab<at, i>am nubiferam transire Carambin
significans, iam regna Lyci, totiensque gementem 215
fallit ad Haemonios hortatus surgere montes.
Insula Sarmaticae Peuce stat nomine nymphae
torvus ubi et ripa semper metuendus utraque
in freta per saevos Hister descendit alumnos.
solvere in hoc tandem resides dux litore curas 220
ac primum socios ausus sua pacta docere
promissamque fidem thalami foedusque iugale.
ultro omnes laeti instigant meritamque fatentur,
ipse autem invitae iam Pallados erigit aras
incipit Idaliae numen nec spernere divae 225
praecipueque sui siquando in tempore pulcher
coniugii Minyas numquam magis eminet inter,
qualis sanguineo victor Gradivus ab Hebro
Idalium furto subit aut dilecta Cythera
seu cum caelestes Alcidae invisere mensas 230
iam vacat et fessum Iunonia sustinet Hebe.
adsunt unanimes Venus hortatorque Cupido;
suscitat adfixam maestis Aeetida curis,
ipsa suas illi croceo subtegmine vestes
induit, ipsa suam duplicem Cytherea coronam 235
donat et arsuras alia cum virgine gemmas.
tum novus implevit vultus honor ac sua flavis
reddita cura comis graditurque oblita malorum.
sic ubi Mygdonios planctus sacer abluit Almo
laetaque iam Cybele festaeque per oppida taedae, 240
quis modo tam saevos adytis fluxisse cruores
cogitet aut ipsi qui iam meminere ministri?
inde ubi sacrificas cum coniuge venit ad aras
Aesonides unaque adeunt pariterque precari
incipiunt, ignem Pollux undamque iugalem 245
praetulit et dextrum pariter vertuntur in orbem.
sed neque se pingues tum candida flamma per auras
explicuit nec tura videt concordia Mopsus
promissam nec stare fidem, breve tempus amorum.
odit utrumque simul, simul et miseratur utrumque 250
et tibi tum nullos optavit, barbara, natos.
mox epulas et sacra parant. silvestria laetis
praemia venatu facili quaesita supersunt;
pars veribus, pars undanti despumat aeno.
gramineis ast inde toris discumbitur, olim 255
Hister anhelantem Peucen quo presserat antro.
ipsi inter medios rosea radiante iuventa
altius inque sui sternuntur velleris auro.
Quis novus inceptos timor impediit hymenaeos
turbavitque toros et sacra calentia rupit? 260
Absyrtus subita praeceps cum classe parentis
advehitur profugis infestam lampada Grais
concutiens diramque premens clamore sororem
atque 'hanc, o siquis vobis dolor iraque, Colchi,
accelerate viam, neque enim fugit aequore raptor 265
Iuppiter aut falsi sequimur vestigia tauri.
puppe (nefas) una praedo Phrixea reportat
vellera, qua libuit remeat cum virgine; nobis,
o pudor, et muros et stantia tecta reliquit.
quid mihi deinde satis? nec quaero vellera nec te 270
accipio, germana, datam nec foederis ulla
spes erit aut irae quisquam modus. inde reverti
patris ad ora mei tam parvo in tempore fas sit?
quinquaginta animae me scilicet unaque mersa
sufficiet placare ratis? te, Graecia fallax, 275
persequor atque tuis hunc quasso moenibus ignem.
nec tibi digna, soror, desum ad conubia frater
primus et ecce fero quatioque hanc lampada vestro
coniugio, primus celebro dotalia sacra,
qui potui: patriae veniam da, quaeso, senectae. 280
quin omnes alii pariter populique patresque
mecum adsunt. magni virgo ne regia Solis
Haemonii thalamos adeas despecta mariti
tot decuit coiisse rates, tot fulgere taedas.'
Dixerat atque orans iterum ventosque virosque 285
perque ratis supplex et remigis <. . . . . . . . 286a
. . . . . . . . . . . . . . . . . .> vexilla magistris. 286b
illi autem intorquent truncis frond<ent>ibus undam
quaeque die fuerat raptim formata sub uno
et tantum deiecta suis a montibus arbor--
quid dolor et veterum potuit non ira virorum?-- 290
haud longis iam distat aquis sequiturque volantem
barbara Palladiam puppem ratis, ostia donec
Danuvii viridemque vident ante ostia Peucen
ultimaque agnoscunt Argoi cornua mali.
tum vero clamorem omnes inimicaque tollunt 295
gaudia, tum gravior remis fragor, ut procul Argo
visa viris, unamque petunt rostra omnia puppem.
princeps navalem nodosi roboris uncum
arripit et longa Styrus prospectat ab unda
coniugio atque iterum sponsae flammatus amore. 300
iamque alii clipeos et tela trabalia dextris
expediunt, armant alii picis unguine flammas.
impatiens tremit hasta morae nec longius inter
quam quod tela vetet superest mare. vocibus urgent
interea et pedibus pulsant tabulata frementes. 305
Cum subitas videre rates vibrataque flammis
aequora non una Minyae formidine surgunt,
primus et in puppem deserta virgine ductor
prosilit et summa galeam rapit altus ab hasta,
ense simul clipeoque micat nec cetera pubes 310
segnius arreptis in litore constitit armis.
at tibi quae scelerum facies, Medea, tuorum
quisve pudor Colchos iterum fratremque videnti
quicquid et abscisum vasto iam tuta profundo
credideras! ergo infausto sese occulit antro 315
non aliud quam certa mori seu carus Iason
seu frater Graia victus cecidisset ab hasta.
Haud ita sed summo segnis sed<et> aethere Iuno
aut sinit extrema Minyas decernere pugna
nec numero quoniam Colchis nec puppibus aequos. 320
ergo ubi diva rates hostemque accedere cernit,
ipsa subit terras tempestatumque refringit
ventorumque domos. volucrum gens turbida fratrum
erumpit, classem dextra Saturnia monstrat.
videre inque unum pariter mare protinus omnes 325
infesto clamore ruunt inimicaque Colchis
aequora et adversos statuunt a litore fluctus.
Tollitur atque infra Minyas Argoaque vela
Styrus habet, vasto rursus desidit hiatu
abruptus revolutus aqua. iamque omnis in astra 330
itque reditque ratis lapsoque reciproca fluctu
descendit. vorat hos vertex, hos agmine toto
gurges agit, simul in vultus micat undique terror;
crebra ruina poli caelestia limina laxat.
non tamen ardentis Styri violentia cedit, 335
hortatur socios media inter proelia divum:
'transferet ergo meas in quae volet oppida dotes
Colchis et Haemonius nobis succedet adulter
nec mihi tot magnos inter regesque procosque
profuerit prona haud dubii sententia patris? 340
an virtus praelata viri est et fortior ille
quem sequitur? iungam igniferos sine carmine tauros
saevaque Echionii ferro sata persequar hydri.
hoc adeo interea specta de litore pugnas
amborum: victoris eris. iam digna videbis 345
proelia iamque illud carum caput ire cruenta
sub freta, semiviri nec murra corpus Achivi
sed pice, sed flammis et olentes sulphure crines.
vos modo vel solum hoc, fluctus, expellite corpus:
non te, Aeeta pater, generi aut, Sol magne, pudebit. 350
fallor, an hos nobis magico nunc carmine ventos
ipsa movet diraque levat maria ardua lingua
atque iterum Aesonides, iterum defenditur arte
qua solet? haud illi cantus et futile murmur
proderit. ite, rates, et frangite virginis undam!' 355
dixit et intortis socio cum milite remis
prosilit. at fluctu puppis labefacta reverso
solvitur effunditque viros ipsumque minantem
tunc quoque et elata quaerentem litora dextra.
ibat et arma ferens et strictum naufragus ensem 360
incipit et remos et quaerere transtra solutae
sparsa ratis maestas<que> altis intendere voces
puppibus. ast inter tantos succurrere fluctus
nulla potest aut ille sequi quotiensque propinquat
tunc alius rursus dirimit mare. iam tamen errat 365
iamque abiit fundoque iterum violentus ab imo
erigitur, sed fluctus adest magnoque sub altis
turbine figit aquis et tandem virgine cessit.
Absyrtus visu maeret defixus acerbo:
heu quid agat? qua vi portus et prima capessat 370
ostia, qua possit Minyas invadere clausos,
quos videt agnoscitque fremens? maria obvia contra
saevaque pugnat hiems totusque in vertice pontus.
abscessit tandem vanaque recedit ab ira
et tanta de clade ratis. latus inde sinistrum 375
adversamque procul Peuces defertur in oram
cum sociis, gemino nam scinditur insula flexu
Danuvii. hac dudum Minyas Pagasaea<que> puppis
in statione manent, illinc Aeetius heros
obsidet adversa tentoria Thessala classe 380
impatiens pugnaeque datur non ulla potestas.
noctes atque dies vastis mare fluctibus inter
perfurit, expediant donec Iunonia sese
consilia atque aliquem bello ferat anxia finem.
At Minyae tanti reputantes ultima belli 385
urgent et precibus cuncti fremituque fatigant
Aesoniden: quid se externa pro virgine clausos
obiciat quidve illa pati discrimina cogat?
respiceret pluresque animas maioraque fata
tot comitum, qui non furiis nec amore nefando 390
per freta, sed sola sese virtute sequantur.
an vero ut thalamis raptisque indulgeat unus
coniugiis? id tempus enim. sat vellera Grais
et posse oblata componere virgine bellum.
quemque suas sinat ire domos nec Marte cruento 395
Europam atque Asiam prima haec committat Erinys.
namque datum hoc fatis trepidus supplexque canebat
Mopsus, ut in seros irent magis ista nepotes
atque alius lueret tam dira incendia raptor.
Ille trahens gemitum tantis ac vocibus impar 400
quamquam iura deum et sacri sibi conscia pacti
religio dulcisque movent primordia taedae,
cunctatur mortemque cupit sociamque pericli
cogitat. haud ultra sociis obsistere pergit.
haec ubi fixa viris, tempus fluctusque quietos 405
exspectant. ipsam interea quid restet amantem
ignorare sinunt decretaque tristia servant.
Sed miser ut vanos, veros ita saepe timores
versat amor fallique sinit nec virginis annos.
ac prior ipsa dolos et quamlibet intima sensit 410
non fidi iam signa viri nimiumque silentes
una omnes. haud illa sui tamen immemor umquam
nec subitis turbata minis prior occupat unum
Aesoniden longeque trahit, mox talibus infit:
'me quoque, vir, tecum Minyae, fortissima pubes, 415
nocte dieque movent? liceat cognoscere tandem,
si modo Peliacae non sum captiva carinae
nec dominos decepta sequor consultaque vestra
fas audire mihi. merear, fidissime coniunx,
nil equidem, miserere tamen promissaque serva 420
usque ad Thessalicos saltem conubia portus
inque tua me sperne domo. scis te mihi certe,
non socios iurasse tuos. hi reddere forsan
fas habeant, tibi non eadem permissa potestas
teque simul mecum ipsa traham: non sola reposcor 425
virgo nocens atque hac pariter rate fugimus omnes.
an fratris te bella mei patriaeque biremes
terrificant magnoque impar urgeris ab hoste?
finge rates alias et adhuc maiora coire
agmina: nulla fides, nullis ego digna periclis, 430
non merui mortemque tuam comitemque tuorum?
vellem equidem nostri tetigissent litora patris
te sine duxque illis alius quicumque fuisset.
nunc remeant meque ecce (nefas) et reddere possunt
nec spes ulla super. quin tu mea respice saltem 435
consilia et nimio comitum ne ce<de> timori.
credidit ardentes quis te tunc iungere tauros
posse, quis ad saevi venturum templa draconis?
o utinam ergo meus pro te non omnia posset
atque aliquid dubitaret amor. quin nunc quoque quaero 440
quid iubeas. heu, dure, siles? magnumque minatur 460
nescioquid tuus iste pudor. mene, optime quondam 441
Aesonide, me ferre preces et supplicis ora
fas erat--haud hoc nunc genitor putat--aut dare poenas
iam sceleris dominumque pati?' sic fata parantem
redde<re> dicta virum furiata mente refugit 445
vociferans. qualem Ogygias cum tollit in arces
Bacchus et Aoniis inlidit Thyiada truncis,
talis erat talemque iugis se virgo ferebat
cuncta pavens; fugit infestos vibrantibus hastis
terrigenas, fugit ardentes exterrita tauros. 450
si Pagasas vel Peliacas hinc denique nubes
cerneret et <tenui> Tempe lucentia fumo,
hoc visu contenta mori. tunc tota querellis
egeritur questuque dies eademque sub astris
sola movet, maestis veluti nox illa sonaret 455
plena lupis quaterentque truces ieiuna leones
ora vel orbatae traherent suspiria vaccae.
procedit non gentis honos, non <gloria magni>
Solis avi, non barbaricae decor ille iuventae,
qualis erat cum Chaonio radiantia trunco 461
vellera vexit ovans interque ingentia Graium
nomina Palladia virgo stet altera prora.
Maestus at ille minis et mota Colchidos ira 463a
haeret et hinc praesens pudor, hinc decreta suorum
dura premunt. utcumque tamen mulcere gementem
temptat et ipse gemens et ~tempera~ dictis:
'mene aliquid meruisse putas, me talia velle?
| Valerius Flaccus | The Latin Library | The Classics Page |