P. OVIDI NASONIS LIBER SECVNDVS AMORES
I
Hoc quoque conposui Paelignis natus aquosis,
ille ego nequitiae Naso poeta meae.
hoc quoque iussit Amor—procul hinc, procul este, severae!
non estis teneris apta theatra modis.
me legat in sponsi facie non frigida virgo,
et rudis ignoto tactus amore puer;
atque aliquis iuvenum quo nunc ego saucius arcu
agnoscat flammae conscia signa suae,
miratusque diu 'quo' dicat 'ab indice doctus
conposuit casus iste poeta meos?'
Ausus eram, memini, caelestia dicere bella
centimanumque Gyen—et satis oris erat—
cum male se Tellus ulta est, ingestaque Olympo
ardua devexum Pelion Ossa tulit.
in manibus nimbos et cum Iove fulmen habebam,
quod bene pro caelo mitteret ille suo—
Clausit amica fores! ego cum Iove fulmen omisi;
excidit ingenio Iuppiter ipse meo.
Iuppiter, ignoscas! nil me tua tela iuvabant;
clausa tuo maius ianua fulmen habet.
blanditias elegosque levis, mea tela, resumpsi;
mollierunt duras lenia verba fores.
carmina sanguineae deducunt cornua lunae,
et revocant niveos solis euntis equos;
carmine dissiliunt abruptis faucibus angues,
inque suos fontes versa recurrit aqua.
carminibus cessere fores, insertaque posti,
quamvis robur erat, carmine victa sera est.
Quid mihi profuerit velox cantatus Achilles?
quid pro me Atrides alter et alter agent,
quique tot errando, quot bello, perdidit annos,
raptus et Haemoniis flebilis Hector equis?
at facie tenerae laudata saepe puellae,
ad vatem, pretium carminis, ipsa venit.
magna datur merces! heroum clara valete
nomina; non apta est gratia vestra mihi!
ad mea formosos vultus adhibete, puellae,
carmina, purpureus quae mihi dictat Amor!
II
Quem penes est dominam servandi cura, Bagoa,
dum perago tecum pauca, sed apta, vaca.
hesterna vidi spatiantem luce puellam
illa, quae Danai porticus agmen habet.
protinus, ut placuit, misi scriptoque rogavi.
rescripsit trepida 'non licet!' illa manu;
et, cur non liceat, quaerenti reddita causa est,
quod nimium dominae cura molesta tua est.
Si sapis, o custos, odium, mihi crede, mereri
desine; quem metuit quisque, perisse cupit.
vir quoque non sapiens; quid enim servare laboret,
unde nihil, quamvis non tueare, perit?
sed gerat ille suo morem furiosus amori
et castum, multis quod placet, esse putet;
huic furtiva tuo libertas munere detur,
quam dederis illi, reddat ut illa tibi.
conscius esse velis—domina est obnoxia servo;
conscius esse times—dissimulare licet.
scripta leget secum—matrem misisse putato!
venerit ignotus—postmodo notus erit.
ibit ad adfectam, quae non languebit, amicam:
visat! iudiciis aegra sit illa tuis.
si faciet tarde, ne te mora longa fatiget,
inposita gremio stertere fronte potes.
nec tu, linigeram fieri quid possit ad Isim,
quaesieris nec tu curva theatra time!
conscius adsiduos commissi tollet honores—
quis minor est autem quam tacuisse labor?
ille placet versatque domum neque verbera sentit;
ille potens—alii, sordida turba, iacent.
huic, verae ut lateant causae, finguntur inanes;
atque ambo domini, quod probat una, probant.
cum bene vir traxit vultum rugasque coegit,
quod voluit fieri blanda puella, facit.
Sed tamen interdum tecum quoque iurgia nectat,
et simulet lacrimas carnificemque vocet.
tu contra obiciens, quae tuto diluat illa,
et veris falso crimine deme fidem.
sic tibi semper honos, sic alta peculia crescent.
haec fac, in exiguo tempore liber eris.
Adspicis indicibus nexas per colla catenas?
squalidus orba fide pectora carcer habet.
quaerit aquas in aquis et poma fugacia captat
Tantalus—hoc illi garrula lingua dedit.
dum nimium servat custos Iunonius Io,
ante suos annos occidit; illa dea est!
vidi ego conpedibus liventia crura gerentem,
unde vir incestum scire coactus erat.
poena minor merito. nocuit mala lingua duobus;
vir doluit, famae damna puella tulit.
crede mihi, nulli sunt crimina grata marito,
nec quemquam, quamvis audiat, illa iuvant.
seu tepet, indicium securas prodis ad aures;
sive amat, officio fit miser ille tuo.
Culpa nec ex facili quamvis manifesta probatur;
iudicis illa sui tuta favore venit.
viderit ipse licet, credet tamen ille neganti
damnabitque oculos et sibi verba dabit.
adspiciat dominae lacrimas, plorabit et ipse,
et dicet: 'poenas garrulus iste dabit!'
quid dispar certamen inis? tibi verbera victo
adsunt, in gremio iudicis illa sedet.
Non scelus adgredimur, non ad miscenda coimus
toxica, non stricto fulminat ense manus.
quaerimus, ut tuto per te possimus amare.
quid precibus nostris mollius esse potest?
III
Ei mihi, quod dominam nec vir nec femina servas
mutua nec Veneris gaudia nosse potes!
qui primus pueris genitalia membra recidit,
vulnera quae fecit, debuit ipse pati.
mollis in obsequium facilisque rogantibus esses,
si tuus in quavis praetepuisset amor.
non tu natus equo, non fortibus utilis armis;
bellica non dextrae convenit hasta tuae.
ista mares tractent; tu spes depone viriles.
sunt tibi cum domina signa ferenda tua.
hanc inple meritis, huius tibi gratia prosit;
si careas illa, quis tuus usus erit?
Est etiam facies, sunt apti lusibus anni;
indigna est pigro forma perire situ.
fallere te potuit, quamvis habeare molestus;
non caret effectu, quod voluere duo.
aptius ut fuerit precibus temptasse, rogamus,
dum bene ponendi munera tempus habes.
IV
Non ego mendosos ausim defendere mores
falsaque pro vitiis arma movere meis.
confiteor—siquid prodest delicta fateri;
in mea nunc demens crimina fassus eo.
odi, nec possum, cupiens, non esse quod odi;
heu, quam quae studeas ponere ferre grave est!
Nam desunt vires ad me mihi iusque regendum;
auferor ut rapida concita puppis aqua.
non est certa meos quae forma invitet amores—
centum sunt causae, cur ego semper amem.
sive aliqua est oculos in humum deiecta modestos,
uror, et insidiae sunt pudor ille meae;
sive procax aliqua est, capior, quia rustica non est,
spemque dat in molli mobilis esse toro.
aspera si visa est rigidasque imitata Sabinas,
velle, sed ex alto dissimulare puto.
sive es docta, places raras dotata per artes;
sive rudis, placita es simplicitate tua.
est, quae Callimachi prae nostris rustica dicat
carmina—cui placeo, protinus ipsa placet.
est etiam, quae me vatem et mea carmina culpet—
culpantis cupiam sustinuisse femur.
molliter incedit—motu capit; altera dura est—
at poterit tacto mollior esse viro.
haec quia dulce canit flectitque facillima vocem,
oscula cantanti rapta dedisse velim;
haec querulas habili percurrit pollice chordas—
tam doctas quis non possit amare manus?
illa placet gestu numerosaque bracchia ducit
et tenerum molli torquet ab arte latus—
ut taceam de me, qui causa tangor ab omni,
illic Hippolytum pone, Priapus erit!
tu, quia tam longa es, veteres heroidas aequas
et potes in toto multa iacere toro.
haec habilis brevitate sua est. corrumpor utraque;
conveniunt voto longa brevisque meo.
non est culta—subit, quid cultae accedere possit;
ornata est—dotes exhibet ipsa suas.
candida me capiet, capiet me flava puella,
est etiam in fusco grata colore Venus.
seu pendent nivea pulli cervice capilli,
Leda fuit nigra conspicienda coma;
seu flavent, placuit croceis Aurora capillis.
omnibus historiis se meus aptat amor.
me nova sollicitat, me tangit serior aetas;
haec melior, specie corporis illa placet.
Denique quas tota quisquam probet urbe puellas,
noster in has omnis ambitiosus amor.
V
Nullus amor tanti est—abeas, pharetrate Cupido!—
ut mihi sint totiens maxima vota mori.
vota mori mea sunt, cum te peccasse recordor,
o mihi perpetuum nata puella malum!
Non male deletae nudant tua facta tabellae,
nec data furtive munera crimen habent.
o utinam arguerem sic, ut non vincere possem!
me miserum! quare tam bona causa mea est?
felix, qui quod amat defendere fortiter audet,
cui sua 'non feci!' dicere amica potest.
ferreus est nimiumque suo favet ille dolori,
cui petitur victa palma cruenta rea.
Ipse miser vidi, cum me dormire putares,
sobrius adposito crimina vestra mero.
multa supercilio vidi vibrante loquentes;
nutibus in vestris pars bona vocis erat.
non oculi tacuere tui, conscriptaque vino
mensa, nec in digitis littera nulla fuit.
sermonem agnovi, quod non videatur, agentem
verbaque pro certis iussa valere notis.
iamque frequens ierat mensa conviva relicta;
conpositi iuvenes unus et alter erant.
inproba tum vero iungentes oscula vidi—
illa mihi lingua nexa fuisse liquet—
qualia non fratri tulerit germana severo,
sed tulerit cupido mollis amica viro;
qualia credibile est non Phoebo ferre Dianam,
sed Venerem Marti saepe tulisse suo.
'Quid facis?' exclamo, 'quo nunc mea gaudia differs?
iniciam dominas in mea iura manus!
haec tibi sunt mecum, mihi sunt communia tecum—
in bona cur quisquam tertius ista venit?'
Haec ego, quaeque dolor linguae dictavit; at illi
conscia purpureus venit in ora pudor,
quale coloratum Tithoni coniuge caelum
subrubet, aut sponso visa puella novo;
quale rosae fulgent inter sua lilia mixtae,
aut ubi cantatis Luna laborat equis,
aut quod, ne longis flavescere possit ab annis,
Maeonis Assyrium femina tinxit ebur.
hic erat aut alicui color ille simillimus horum,
et numquam visu pulchrior illa fuit.
spectabat terram—terram spectare decebat;
maesta erat in vultu—maesta decenter erat.
sicut erant, et erant culti, laniare capillos
et fuit in teneras impetus ire genas—
Ut faciem vidi, fortes cecidere lacerti;
defensa est armis nostra puella suis.
qui modo saevus eram, supplex ultroque rogavi,
oscula ne nobis deteriora daret.
risit et ex animo dedit optima—qualia possent
excutere irato tela trisulca Iovi;
torqueor infelix, ne tam bona senserit alter,
et volo non ex hac illa fuisse nota.
haec quoque, quam docui, multo meliora fuerunt,
et quiddam visa est addidicisse novi.
quod nimium placuere, malum est, quod tota labellis
lingua tua est nostris, nostra recepta tuis.
nec tamen hoc unum doleo—non oscula tantum
iuncta queror, quamvis haec quoque iuncta queror;
illa nisi in lecto nusquam potuere doceri.
nescio quis pretium grande magister habet.
VI
Psittacus, Eois imitatrix ales ab Indis,
occidit—exequias ite frequenter, aves!
ite, piae volucres, et plangite pectora pinnis
et rigido teneras ungue notate genas;
horrida pro maestis lanietur pluma capillis,
pro longa resonent carmina vestra tuba!
quod scelus Ismarii quereris, Philomela, tyranni,
expleta est annis ista querela suis;
alitis in rarae miserum devertere funus—
magna, sed antiqua est causa doloris Itys.
Omnes, quae liquido libratis in aere cursus,
tu tamen ante alios, turtur amice, dole!
plena fuit vobis omni concordia vita,
et stetit ad finem longa tenaxque fides.
quod fuit Argolico iuvenis Phoceus Orestae,
hoc tibi, dum licuit, psittace, turtur erat.
Quid tamen ista fides, quid rari forma coloris,
quid vox mutandis ingeniosa sonis,
quid iuvat, ut datus es, nostrae placuisse puellae?—
infelix, avium gloria, nempe iaces!
tu poteras fragiles pinnis hebetare zmaragdos
tincta gerens rubro Punica rostra croco.
non fuit in terris vocum simulantior ales—
reddebas blaeso tam bene verba sono!
Raptus es invidia—non tu fera bella movebas;
garrulus et placidae pacis amator eras.
ecce, coturnices inter sua proelia vivunt;
forsitan et fiunt inde frequenter anus.
plenus eras minimo, nec prae sermonis amore
in multos poteras ora vacare cibos.
nux erat esca tibi, causaeque papavera somni,
pellebatque sitim simplicis umor aquae.
vivit edax vultur ducensque per aera gyros
miluus et pluviae graculus auctor aquae;
vivit et armiferae cornix invisa Minervae—
illa quidem saeclis vix moritura novem;
occidit illa loquax humanae vocis imago,
psittacus, extremo munus ab orbe datum!
optima prima fere manibus rapiuntur avaris;
inplentur numeris deteriora suis.
tristia Phylacidae Thersites funera vidit,
iamque cinis vivis fratribus Hector erat.
Quid referam timidae pro te pia vota puellae—
vota procelloso per mare rapta Noto?
septima lux venit non exhibitura sequentem,
et stabat vacuo iam tibi Parca colo.
nec tamen ignavo stupuerunt verba palato;
clamavit moriens lingua: 'Corinna, vale!'
Colle sub Elysio nigra nemus ilice frondet,
udaque perpetuo gramine terra viret.
siqua fides dubiis, volucrum locus ille piarum
dicitur, obscenae quo prohibentur aves.
illic innocui late pascuntur olores
et vivax phoenix, unica semper avis;
explicat ipsa suas ales Iunonia pinnas,
oscula dat cupido blanda columba mari.
psittacus has inter nemorali sede receptus
convertit volucres in sua verba pias.
Ossa tegit tumulus—tumulus pro corpore magnus—
quo lapis exiguus par sibi carmen habet:
"colligor ex ipso dominae placuisse sepulcro;
ora fuere mihi plus ave docta loqui".
VII
Ergo sufficiam reus in nova crimina semper?
ut vincam, totiens dimicuisse piget.
sive ego marmorei respexi summa theatri,
eligis e multis, unde dolere velis;
candida seu tacito vidit me femina vultu,
in vultu tacitas arguis esse notas.
siquam laudavi, misero petis ungue capillos;
si culpo, crimen dissimulare putas.
sive bonus color est, in te quoque frigidus esse,
seu malus, alterius dicor amore mori.
Atque ego peccati vellem mihi conscius essem!
aequo animo poenam, qui meruere, ferunt;
nunc temere insimulas credendoque omnia frustra
ipsa vetas iram pondus habere tuam.
adspice, ut auritus miserandae sortis asellus
adsiduo domitus verbere lentus eat!
Ecce novum crimen! sollers ornare Cypassis
obicitur dominae contemerasse torum.
di melius, quam me, si sit peccasse libido,
sordida contemptae sortis amica iuvet!
quis Veneris famulae conubia liber inire
tergaque conplecti verbere secta velit?
adde, quod ornandis illa est operata capillis
et tibi perdocta est grata ministra manu—
scilicet ancillam, quae tam tibi fida, rogarem!
quid, nisi ut indicio iuncta repulsa foret?
per Venerem iuro puerique volatilis arcus,
me non admissi criminis esse reum!
VIII
Ponendis in mille modos perfecta capillis,
comere sed solas digna, Cypassi, deas,
et mihi iucundo non rustica cognita furto,
apta quidem dominae, sed magis apta mihi—
quis fuit inter nos sociati corporis index?
sensit concubitus unde Corinna tuos?
num tamen erubui? num, verbo lapsus in ullo,
furtivae Veneris conscia signa dedi?
Quid, quod in ancilla siquis delinquere possit,
illum ego contendi mente carere bona?
Thessalus ancillae facie Briseidos arsit;
serva Mycenaeo Phoebas amata duci.
nec sum ego Tantalide maior, nec maior Achille;
quod decuit reges, cur mihi turpe putem?
Ut tamen iratos in te defixit ocellos,
vidi te totis erubuisse genis;
at quanto, si forte refers, praesentior ipse
per Veneris feci numina magna fidem!
tu, dea, tu iubeas animi periuria puri
Carpathium tepidos per mare ferre Notos!
Pro quibus officiis pretium mihi dulce repende
concubitus hodie, fusca Cypassi, tuos!
quid renuis fingisque novos, ingrata, timores?
unum est e dominis emeruisse satis.
quod si stulta negas, index anteacta fatebor,
et veniam culpae proditor ipse meae,
quoque loco tecum fuerim, quotiensque, Cypassi,
narrabo dominae, quotque quibusque modis!
IXa
O numquam pro re satis indignande Cupido,
o in corde meo desidiose puer—
quid me, qui miles numquam tua signa reliqui,
laedis, et in castris vulneror ipse meis?
cur tua fax urit, figit tuus arcus amicos?
gloria pugnantes vincere maior erat.
Quid? non Haemonius, quem cuspide perculit, heros
confossum medica postmodo iuvit ope?
venator sequitur fugientia; capta relinquit
semper et inventis ulteriora petit.
nos tua sentimus, populus tibi deditus, arma;
pigra reluctanti cessat in hoste manus.
quid iuvat in nudis hamata retundere tela
ossibus? ossa mihi nuda relinquit amor.
tot sine amore viri, tot sunt sine amore puellae!—
hinc tibi cum magna laude triumphus eat.
Roma, nisi inmensum vires promosset in orbem,
stramineis esset nunc quoque tecta casis.
Fessus in acceptos miles deducitur agros;
mittitur in saltus carcere liber equus;
longaque subductam celant navalia pinum,
tutaque deposito poscitur ense rudis.
me quoque, qui totiens merui sub amore puellae,
defunctum placide vivere tempus erat.
IXb
'Vive' deus 'posito' siquis mihi dicat 'amore!'
deprecer—usque adeo dulce puella malum est.
cum bene pertaesum est, animoque relanguit ardor,
nescio quo miserae turbine mentis agor.
ut rapit in praeceps dominum spumantia frustra
frena retentantem durior oris equus;
ut subitus, prope iam prensa tellure, carinam
tangentem portus ventus in alta rapit—
sic me saepe refert incerta Cupidinis aura,
notaque purpureus tela resumit Amor.
Fige, puer! positis nudus tibi praebeor armis;
hic tibi sunt vires, hac tua dextra facit;
huc tamquam iussae veniunt iam sponte sagittae—
vix illis prae me nota pharetra sua est!
infelix, tota quicumque quiescere nocte
sustinet et somnos praemia magna vocat!
stulte, quid est somnus, gelidae nisi mortis imago!
longa quiescendi tempora fata dabunt.
me modo decipiant voces fallacis amicae;
sperando certe gaudia magna feram.
et modo blanditias dicat, modo iurgia nectat;
saepe fruar domina, saepe repulsus eam.
Quod dubius Mars est, per te, privigne Cupido, est;
et movet exemplo vitricus arma tuo.
tu levis es multoque tuis ventosior alis,
gaudiaque ambigua dasque negasque fide.
si tamen exaudis, pulchra cum matre, Cupido,
indeserta meo pectore regna gere!
accedant regno, nimium vaga turba, puellae!
ambobus populis sic venerandus eris.
X
Tu mihi, tu certe, memini, Graecine, negabas
uno posse aliquem tempore amare duas.
per te ego decipior, per te deprensus inermis—
ecce, duas uno tempore turpis amo!
utraque formosa est, operosae cultibus ambae;
artibus in dubio est haec sit an illa prior.
pulchrior hac illa est, haec est quoque pulchrior illa;
et magis haec nobis, et magis illa placet!
erro, velut ventis discordibus acta phaselos,
dividuumque tenent alter et alter amor.
quid geminas, Erycina, meos sine fine dolores?
non erat in curas una puella satis?
quid folia arboribus, quid pleno sidera caelo,
in freta collectas alta quid addis aquas?
Sed tamen hoc melius, quam si sine amore iacerem—
hostibus eveniat vita severa meis!
hostibus eveniat viduo dormire cubili
et medio laxe ponere membra toro!
at mihi saevus amor somnos abrumpat inertes,
simque mei lecti non ego solus onus!
me mea disperdat nullo prohibente puella—
si satis una potest, si minus una, duae!
sufficiam—graciles, non sunt sine viribus artus;
pondere, non nervis corpora nostra carent;
et lateri dabit in vires alimenta voluptas.
decepta est opera nulla puella mea;
saepe ego lascive consumpsi tempora noctis,
utilis et forti corpore mane fui.
felix, quem Veneris certamina mutua perdunt!
di faciant, leti causa sit ista mei!
Induat adversis contraria pectora telis
miles et aeternum sanguine nomen emat.
quaerat avarus opes et, quae lassarit arando,
aequora periuro naufragus ore bibat.
at mihi contingat Veneris languescere motu,
cum moriar, medium solvar et inter opus;
atque aliquis nostro lacrimans in funere dicat:
'conveniens vitae mors fuit ista tuae!'
XI
Prima malas docuit mirantibus aequoris undis
Peliaco pinus vertice caesa vias,
quae concurrentis inter temeraria cautes
conspicuam fulvo vellere vexit ovem.
o utinam, nequis remo freta longa moveret,
Argo funestas pressa bibisset aquas!
Ecce, fugit notumque torum sociosque Penates
fallacisque vias ire Corinna parat.
quam tibi, me miserum, Zephyros Eurosque timebo
et gelidum Borean egelidumque Notum!
non illic urbes, non tu mirabere silvas;
una est iniusti caerula forma maris.
nec medius tenuis conchas pictosque lapillos
pontus habet; bibuli litoris illa mora est.
litora marmoreis pedibus signate, puellae;
hactenus est tutum—cetera caeca via est.
et vobis alii ventorum proelia narrent;
quas Scylla infestet, quasve Charybdis aquas;
et quibus emineant violenta Ceraunia saxis;
quo lateant Syrtes magna minorque sinu.
haec alii referant ad vos; quod quisque loquetur,
credite! credenti nulla procella nocet.
Sero respicitur tellus, ubi fune soluto
currit in inmensum panda carina salum;
navita sollicitus cum ventos horret iniquos
et prope tam letum, quam prope cernit aquam.
quod si concussas Triton exasperet undas,
quam tibi sit toto nullus in ore color!
tum generosa voces fecundae sidera Ledae
et 'felix,' dicas 'quem sua terra tenet!'
Tutius est fovisse torum, legisse libellos,
Threiciam digitis increpuisse lyram.
at, si vana ferunt volucres mea dicta procellae,
aequa tamen puppi sit Galatea tuae!
vestrum crimen erit talis iactura puellae,
Nereidesque deae Nereidumque pater.
vade memor nostri vento reditura secundo;
inpleat illa tuos fortior aura sinus!
tum mare in haec magnus proclinet litora Nereus;
huc venti spirent, huc agat aestus aquas!
ipsa roges, Zephyri veniant in lintea pleni,
ipsa tua moveas turgida vela manu!
primus ego adspiciam notam de litore puppim,
et dicam: 'nostros advehit illa deos!'
excipiamque umeris et multa sine ordine carpam
oscula. pro reditu victima vota cadet;
inque tori formam molles sternentur harenae,
et cumulus mensae quilibet esse potest.
Illic adposito narrabis multa Lyaeo—
paene sit ut mediis obruta navis aquis;
dumque ad me properas, neque iniquae tempora noctis
nec te praecipites extimuisse Notos.
omnia pro veris credam, sint ficta licebit—
cur ego non votis blandiar ipse meis?
haec mihi quamprimum caelo nitidissimus alto
Lucifer admisso tempora portet equo!
XII
Ite triumphales circum mea tempora laurus!
vicimus: in nostro est, ecce, Corinna sinu,
quam vir, quam custos, quam ianua firma, tot hostes,
servabant, nequa posset ab arte capi!
haec est praecipuo victoria digna triumpho,
in qua, quaecumque est, sanguine praeda caret.
non humiles muri, non parvis oppida fossis
cincta, sed est ductu capta puella meo!
Pergama cum caderent bello superata bilustri,
ex tot in Atridis pars quota laudis erat?
at mea seposita est et ab omni milite dissors
gloria, nec titulum muneris alter habet.
me duce ad hanc voti finem, me milite veni;
ipse eques, ipse pedes, signifer ipse fui.
nec casum fortuna meis inmiscuit actis—
huc ades, o cura parte Triumphe mea!
Nec belli est nova causa mei. nisi rapta fuisset
Tyndaris, Europae pax Asiaeque foret.
femina silvestris Lapithas populumque biformem
turpiter adposito vertit in arma mero;
femina Troianos iterum nova bella movere
inpulit in regno, iuste Latine, tuo;
femina Romanis etiamnunc urbe recenti
inmisit soceros armaque saeva dedit.
Vidi ego pro nivea pugnantes coniuge tauros;
spectatrix animos ipsa iuvenca dabat.
me quoque, qui multos, sed me sine caede, Cupido
iussit militiae signa movere suae.
XIII
Dum labefactat onus gravidi temeraria ventris,
in dubio vitae lassa Corinna iacet.
illa quidem clam me tantum molita pericli
ira digna mea; sed cadit ira metu.
sed tamen aut ex me conceperat—aut ego credo;
est mihi pro facto saepe, quod esse potest.
Isi, Paraetonium genialiaque arva Canopi
quae colis et Memphin palmiferamque Pharon,
quaque celer Nilus lato delapsus in alveo
per septem portus in maris exit aquas,
per tua sistra precor, per Anubidis ora verendi—
sic tua sacra pius semper Osiris amet,
pigraque labatur circa donaria serpens,
et comes in pompa corniger Apis eat!
huc adhibe vultus, et in una parce duobus!
nam vitam dominae tu dabis, illa mihi.
saepe tibi sedit certis operata diebus,
qua cingit laurus Gallica turma tuas.
Tuque laborantes utero miserata puellas,
quarum tarda latens corpora tendit onus,
lenis ades precibusque meis fave, Ilithyia!
digna est, quam iubeas muneris esse tui.
ipse ego tura dabo fumosis candidus aris,
ipse feram ante tuos munera vota pedes.
adiciam titulum: 'servata Naso Corinna!'
tu modo fac titulo muneribusque locum.
Si tamen in tanto fas est monuisse timore,
hac tibi sit pugna dimicuisse satis!
XIV
Quid iuvat inmunes belli cessare puellas,
nec fera peltatas agmina velle sequi,
si sine Marte suis patiuntur vulnera telis,
et caecas armant in sua fata manus?
Quae prima instituit teneros convellere fetus,
militia fuerat digna perire sua.
scilicet, ut careat rugarum crimine venter,
sternetur pugnae tristis harena tuae?
si mos antiquis placuisset matribus idem,
gens hominum vitio deperitura fuit,
quique iterum iaceret generis primordia nostri
in vacuo lapides orbe, parandus erat.
quis Priami fregisset opes, si numen aquarum
iusta recusasset pondera ferre Thetis?
Ilia si tumido geminos in ventre necasset,
casurus dominae conditor Urbis erat;
si Venus Aenean gravida temerasset in alvo,
Caesaribus tellus orba futura fuit.
tu quoque, cum posses nasci formosa, perisses,
temptasset, quod tu, si tua mater opus;
ipse ego, cum fuerim melius periturus amando,
vidissem nullos matre negante dies.
Quid plenam fraudas vitem crescentibus uvis,
pomaque crudeli vellis acerba manu?
sponte fluant matura sua—sine crescere nata;
est pretium parvae non leve vita morae.
vestra quid effoditis subiectis viscera telis,
et nondum natis dira venena datis?
Colchida respersam puerorum sanguine culpant
aque sua caesum matre queruntur Ityn;
utraque saeva parens, sed tristibus utraque causis
iactura socii sanguinis ulta virum.
dicite, quis Tereus, quis vos inritet Iason
figere sollicita corpora vestra manu?
hoc neque in Armeniis tigres fecere latebris,
perdere nec fetus ausa leaena suos.
at tenerae faciunt, sed non inpune, puellae;
saepe, suos utero quae necat, ipsa perit.
ipsa perit, ferturque rogo resoluta capillos,
et clamant 'merito!' qui modo cumque vident.
Ista sed aetherias vanescant dicta per auras,
et sint ominibus pondera nulla meis!
di faciles, peccasse semel concedite tuto,
et satis est; poenam culpa secunda ferat!
XV
Anule, formosae digitum vincture puellae,
in quo censendum nil nisi dantis amor,
munus eas gratum! te laeta mente receptum
protinus articulis induat illa suis;
tam bene convenias, quam mecum convenit illi,
et digitum iusto commodus orbe teras!
Felix, a domina tractaberis, anule, nostra;
invideo donis iam miser ipse meis.
o utinam fieri subito mea munera possem
artibus Aeaeae Carpathiive senis!
tunc ego, cum cupiam dominae tetigisse papillas
et laevam tunicis inseruisse manum,
elabar digito quamvis angustus et haerens,
inque sinum mira laxus ab arte cadam.
idem ego, ut arcanas possim signare tabellas,
neve tenax ceram siccaque gemma trahat,
umida formosae tangam prius ora puellae—
tantum ne signem scripta dolenda mihi.
si dabor ut condar loculis, exire negabo,
adstringens digitos orbe minore tuos.
non ego dedecori tibi sum, mea vita, futurus,
quodve tener digitus ferre recuset, onus.
me gere, cum calidis perfundes imbribus artus,
damnaque sub gemmam fer pereuntis aquae—
sed, puto, te nuda mea membra libidine surgent,
et peragam partes anulus ille viri.
Inrita quid voveo? parvum proficiscere munus;
illa datam tecum sentiat esse fidem!
XVI
Pars me Sulmo tenet Paeligni tertia ruris—
parva, sed inriguis ora salubris aquis.
sol licet admoto tellurem sidere findat,
et micet Icarii stella proterva canis,
arva pererrantur Paeligna liquentibus undis,
et viret in tenero fertilis herba solo.
terra ferax Cereris multoque feracior uvis;
dat quoque baciferam Pallada rarus ager;
perque resurgentes rivis labentibus herbas
gramineus madidam caespes obumbrat humum.
At meus ignis abest. verbo peccavimus uno!—
quae movet ardores est procul; ardor adest.
non ego, si medius Polluce et Castore ponar,
in caeli sine te parte fuisse velim.
solliciti iaceant terraque premantur iniqua,
in longas orbem qui secuere vias!—
aut iuvenum comites iussissent ire puellas,
si fuit in longas terra secanda vias!
tum mihi, si premerem ventosas horridus Alpes,
dummodo cum domina, molle fuisset iter.
cum domina Libycas ausim perrumpere Syrtes
et dare non aequis vela ferenda Notis.
non quae virgineo portenta sub inguine latrant,
nec timeam vestros, curva Malea, sinus;
non quae submersis ratibus saturata Charybdis
fundit et effusas ore receptat aquas.
Quod si Neptuni ventosa potentia vincat,
et subventuros auferat unda deos,
tu nostris niveos umeris inpone lacertos;
corpore nos facili dulce feremus onus.
saepe petens Hero iuvenis transnaverat undas;
tum quoque transnasset, sed via caeca fuit.
At sine te, quamvis operosi vitibus agri
me teneant, quamvis amnibus arva natent,
et vocet in rivos currentem rusticus undam,
frigidaque arboreas mulceat aura comas,
non ego Paelignos videor celebrare salubres,
non ego natalem, rura paterna, locum—
sed Scythiam Cilicasque feros viridesque Britannos,
quaeque Prometheo saxa cruore rubent.
Ulmus amat vitem, vitis non deserit ulmum;
separor a domina cur ego saepe mea?
at mihi te comitem iuraras usque futuram—
per me perque oculos, sidera nostra, tuos!
verba puellarum, foliis leviora caducis,
inrita, qua visum est, ventus et unda ferunt.
Siqua mei tamen est in te pia cura relicti,
incipe pollicitis addere facta tuis,
parvaque quamprimum rapientibus esseda mannis
ipsa per admissas concute lora iubas!
at vos, qua veniet, tumidi, subsidite, montes,
et faciles curvis vallibus este, viae!
XVII
Siquis erit, qui turpe putet servire puellae,
illo convincar iudice turpis ego!
sim licet infamis, dum me moderatius urat,
quae Paphon et fluctu pulsa Cythera tenet.
atque utinam dominae miti quoque praeda fuissem
formosae quoniam praeda futurus eram!
dat facies animos. facie violenta Corinna est—
me miserum! cur est tam bene nota sibi?
scilicet a speculi sumuntur imagine fastus,
nec nisi conpositam se prius illa videt!
Non, tibi si facies animum dat et omina regni—
o facies oculos nata tenere meos!—
collatum idcirco tibi me contemnere debes;
aptari magnis inferiora licet.
traditur et nymphe mortalis amore Calypso
capta recusantem detinuisse virum.
creditur aequoream Pthio Nereida regi,
Egeriam iusto concubuisse Numae,
Vulcano Venerem, quamvis incude relicta
turpiter obliquo claudicet ille pede.
carminis hoc ipsum genus inpar; sed tamen apte
iungitur herous cum breviore modo.
tu quoque me, mea lux, in quaslibet accipe leges;
te deceat medio iura dedisse foro.
Non tibi crimen ero, nec quo laetere remoto;
non erit hic nobis infitiandus amor.
sunt mihi pro magno felicia carmina censu,
et multae per me nomen habere volunt;
novi aliquam, quae se circumferat esse Corinnam.
ut fiat, quid non illa dedisse velit?
sed neque diversi ripa labuntur eadem
frigidus Eurotas populiferque Padus,
nec nisi tu nostris cantabitur ulla libellis;
ingenio causas tu dabis una meo.
XVIII
Carmen ad iratum dum tu perducis Achillen
primaque iuratis induis arma viris,
nos, Macer, ignava Veneris cessamus in umbra,
et tener ausuros grandia frangit Amor.
saepe meae 'tandem' dixi 'discede' puellae—
in gremio sedit protinus illa meo.
saepe 'pudet!' dixi—lacrimis vix illa retentis
'me miseram! iam te' dixit 'amare pudet?'
inplicuitque suos circum mea colla lacertos
et, quae me perdunt, oscula mille dedit.
vincor, et ingenium sumptis revocatur ab armis,
resque domi gestas et mea bella cano.
Sceptra tamen sumpsi, curaque tragoedia nostra
crevit, et huic operi quamlibet aptus eram.
risit Amor pallamque meam pictosque cothurnos
sceptraque privata tam cito sumpta manu.
hinc quoque me dominae numen deduxit iniquae,
deque cothurnato vate triumphat Amor.
Quod licet, aut artes teneri profitemur Amoris—
ei mihi, praeceptis urgeor ipse meis!—
aut, quod Penelopes verbis reddatur Ulixi,
scribimus et lacrimas, Phylli relicta, tuas,
quod Paris et Macareus et quod male gratus Iason
Hippolytique parens Hippolytusque legant,
quodque tenens strictum Dido miserabilis ensem
dicat et Aoniae Lesbis amata lyrae.
Quam cito de toto rediit meus orbe Sabinus
scriptaque diversis rettulit ille locis!
candida Penelope signum cognovit Ulixis;
legit ab Hippolyto scripta noverca suo.
iam pius Aeneas miserae rescripsit Elissae,
quodque legat Phyllis, si modo vivit, adest.
tristis ad Hypsipylen ab Iasone littera venit;
det votam Phoebo Lesbis amata lyram.
Nec tibi, qua tutum vati, Macer, arma canenti
aureus in medio Marte tacetur Amor.
et Paris est illic et adultera, nobile crimen,
et comes extincto Laodamia viro.
si bene te novi, non bella libentius istis
dicis, et a vestris in mea castra venis.
XIX
Si tibi non opus est servata, stulte, puella,
at mihi fac serves, quo magis ipse velim!
quod licet, ingratum est; quod non licet acrius urit.
ferreus est, siquis, quod sinit alter, amat
speremus pariter, pariter metuamus amantes,
et faciat voto rara repulsa locum.
quo mihi fortunam, quae numquam fallere curet?
nil ego, quod nullo tempore laedat, amo!
Viderat hoc in me vitium versuta Corinna,
quaque capi possem, callida norat opem.
a, quotiens sani capitis mentita dolores
cunctantem tardo iussit abire pede!
a, quotiens finxit culpam, quantumque licebat
insonti, speciem praebuit esse nocens!
sic ubi vexarat tepidosque refoverat ignis,
rursus erat votis comis et apta meis.
quas mihi blanditias, quam dulcia verba parabat
oscula, di magni, qualia quotque dabat!
Tu quoque, quae nostros rapuisti nuper ocellos,
saepe time simulans, saepe rogata nega;
et sine me ante tuos proiectum in limine postis
longa pruinosa frigora nocte pati.
sic mihi durat amor longosque adolescit in annos;
hoc iuvat; haec animi sunt alimenta mei.
pinguis amor nimiumque patens in taedia nobis
vertitur et, stomacho dulcis ut esca, nocet.
si numquam Danaen habuisset aenea turris,
non esset Danae de Iove facta parens;
dum servat Iuno mutatam cornibus Io,
facta est, quam fuerat, gratior illa Iovi.
quod licet et facile est quisquis cupit, arbore frondis
carpat et e magno flumine potet aquam.
siqua volet regnare diu, deludat amantem.
ei mihi, ne monitis torquear ipse meis!
quidlibet eveniat, nocet indulgentia nobis—
quod sequitur, fugio; quod fugit, ipse sequor.
At tu, formosae nimium secure puellae,
incipe iam prima claudere nocte forem.
incipe, quis totiens furtim tua limina pulset,
quaerere, quid latrent nocte silente canes,
quas ferat et referat sollers ancilla tabellas,
cur totiens vacuo secubet ipsa toro.
mordeat ista tuas aliquando cura medullas,
daque locum nostris materiamque dolis.
ille potest vacuo furari litore harenas,
uxorem stulti siquis amare potest.
iamque ego praemoneo: nisi tu servare puellam
incipis, incipiet desinere esse mea!
multa diuque tuli; speravi saepe futurum,
cum bene servasses, ut bene verba darem.
lentus es et pateris nulli patienda marito;
at mihi concessi finis amoris erit!
Scilicet infelix numquam prohibebor adire?
nox mihi sub nullo vindice semper erit?
nil metuam? per nulla traham suspiria somnos?
nil facies, cur te iure perisse velim?
quid mihi cum facili, quid cum lenone marito?
corrumpit vitio gaudia nostra suo.
quin alium, quem tanta iuvat patientia, quaeris?
me tibi rivalem si iuvat esse, veta!