HEINRICH BEBEL
(1472-1518)

LIBER FACETIARUM BEBELIANARUM

Prognostica (quas vulgo practicas vocant) quae durant usque in finem mundi. Carmina adolescentiae Babelianae, non nihil etiam aliqua ad facetias facientia. Carmen elegiacum de miseria humanae conditionis. Carmen contra simoniacos. Carmen de Baccho. Carmen de Philomelae cantu et laudibus. Carmen de conquerimonia puellarum contra Luciferum. Varia alia de rebus laetis et iucundis.

Viro nobili et equiti aurato eminentissimoque iurisconsulto Vito de Furst Augustissimi Caesaris Maximiliani ad Iulium secundum pontificem maximum, aliosque reges christianos oratori, eiusdemque invictissimi Caesaris vicario, et gubernatori Mutinae, Heinricus Bebelius Iustingensis Suevus Salutem dicit.

Dum ad te scribo facetias meas Suevicas, Vite unicum familiae tuae, nobilitatis, litteratorum, nobiliumque Suevorum decus et ornamentum, possum ab imperitis intempestivitatis (ne dicam temeritatis) accusari, dum te virum in arduissimis christianae rei publ. causis et nogotiis occupatum, obtundam illis meris nugis et fabulis. Ego vero cum exploratum habeam multos annos te esse continuo versatum in legatione Caesaris ad Pontificem maximum, ceterosque Principes et Reges christianos, et ita versatum, ut cum summa honestate et gloria, functus sis officio tuo, ut utrique christianorum principi, ceterisque christianis principibus sis acceptus, atque carissimus. Exploratumque habeam te in dies nunc, et singulas fere horas decoqui, et occupari moderatione et regimie Mutinensis rei p. taceo cetera negotia Caesaris. ea de re motus, dicavi tibi has fabulas Suevicas, ut multorum dierum et horarum labores, curas, molestias, hac una unius horae voluptate, ridiculisque sedare valeas. Animus namque hominis laboriosus, lepidioris ioci delectatione remitti solet, atque salibus tamquam quodam pabulo refocillari. Tali vero consilio id sum aggressus. Cum enim plures viri prudentia, eruditione, morumque probitate insignes, me ad scribendas facetias sint cohortati, legerimque summos viros tam graecos quam latinos, iocis et salibus delectari consuetos, ut supra epistola ad Petrum Iacobi Arlunensem sum testatus, illorum exemplo ductus, illas meas tibi imprimis et potissimum dedicavi, quod sciam te non solum iuris et eloquen- tiae, verum etiam omnium honestarum artium consultissimum, omnisque humanitatis cultorem. Animatus etiam ad hoc singulariter consilio et incitamento Ernesti fratris tui germani omnium carissimi, mihique multos annos observati familiarissime. qui ut tu in toga et pace, ita ipse foris, et armis militaribus omnes suos aequales et consortes praecellit longissime, ut periculum faciendo iam saepius declaravit. Tu igitur Vite virorum optime, accipias hilare, hilares Suevi tui urbanitates, et gentilibus iocis suum tempus, hoc est, cenam tuam exhilarato, cumquam nihil agere velis, lege, vel potius ride has ineptias. tibi enim soli, tuique similibus, hoc est, viris doctissimis, atque humanissimis illas scripsi. non illis qui plus probe loquuntur quam vivunt, plusque videri quam esse boni discupiunt. Quid enim de me sentiant tristes isti et superciliosi Catones, pallio tenus tantum sapientes et boni, manum non verterem. Tales enim plerumque sunt qui probitatem et castitatem in verbis fingentes, intus sunt lupi rapaces, atque incontinentissimi ganeones. In quibus hominibus hoc tamen videri licet, ut cum in me, aliisque lusus, talesque fabellas damnent, ipsos cum hominibus convivantur, omnem ingenii vim intendere, ut faceti videantur, atque ut aliquid in medium afferant, quo risum a convivis captent. O quam mali iudices et iniqui, qui quod in me culpant, in se honestatem, bonique et hilaris convivae officium predicant. Sunt autem alii, qui incomptum et vulgare dicendi genus in his facetiis reprehendant. quibus ego respondeo. fastidiosum esse imprimis dure, difficulterque scribere lusus et iocos, cum omnia ibi hilaritati, et urbanitati, non serio, aut difficultati servire debeant. aut quis cum delectatione et iocunditate legat, quae non facile intelligat? aut quis tales res cum magno labore investiget? Sed rogo tales ut et ipsi componant simile aliquid, et tunc videbunt quam elingues et muti sint. Facile enim omnes possumus in aliis videre quid sit ineptum, quid absurdum, facile possumus trutinare quid aspere, quid leniter fluat, quid rustice, quid latine dicatur, sed dum ipsi nos cogimur sumere calamum, tum demum experimur, quam difficile sit boni scriptoris partes implere. tunc laborum nostrorum petimus commiserationem, tunc errorum veniam comprecamur. Verum nemo alteri paucos errores condonat, cum sibi innumeros laborum magnitudine existimat non esse computandos, quadam naturae malignitate tam indulgentes nobis, aliis tam severi iudices. quod contra fieri debuit, ut pulchre tradit Plinius Cecilius in epistola ad Geminium suum. Vos postremo scioli, qui cum nihil sciatis, omnia vultis iudicare, et omnibus scriptis sine ingenio, sine eruditione detrahere. Vos inquam appello, scribite latinius et ordinatius dicteria et iocos, et ego libere vobis concedam. Sed credite non mediocre esse artificium, nec fieri posse sine singulari eruditione, ut iocos teutonicos in latinum convertatis cum venustate et gratia, servatoque facetiarum decoro. sicut e contrario, doctissimis etiam viris magnum negotium exhibetur translatio de graeco vel latino in linguam nostram vernaculam, aut cuiuscumque linguae in extraneam conversio cum decoro venuste et eleganter. Sed quid mihi cum illis? Tibi Vite virorum doctissime, atque eminentissime has ineptias gentiles dedicavi. in quibus invenies tamquam quandam meis temporibus rerum gestarum historiam nisi quod consulto multorum peperci nominibus. quas suo tempore legas. meque tibi commendatum habeto.

Vale ex Tubinga. IIII. Kales. Mart. Anno domini M. D. XII. Anno vero Imperii Maximiliani Caesaris. xxvi.

Ad lectorem Heinricus Bebelius.

Id moderamen habui hactenus in facetiis candide lector, ut abstinuerim ab his iocis, qui nimium lascive spurceque dici viderentur. In hoc libello paulo iucundiora interdum inserui, et quae imperitis videbuntur quandam prae se ferre lascivam, sed nihil etiam nunc acceptavi, quod non a gravibus viris in conviviis recitari audivi, et maiori ex parte apud matronas, quae res me movit, ut et nostris confabulationibus adiungerem. Velis ergo hanc mihi dare veniam, quam sumpsi ex auctoritate gravissimorum hominum. A spurcis enim scriptis semper calamum meum retraxi. quod magis etiam facturus sum scriptis posterioribus. Vale amice.

De quodam in tempestate deprehenso.

Cum quidam in lacu potamio seu alemanno tempore maximae tempestatis deprehensi essent, omnibus aliis trepidantibus, quibusdamque confitentibus sibi invicem, unus eorum coepit avidissime comedere caseum et panem Aliis eum castigantibus, atque quo in periculo essent admonentibus, dixit. Non me latet quid rerum geratur, sed quoniam ieiunus bibere non possum, nunc comedo quod sim hodie plus bibiturus quam umquam fecerim in vita mea.

De quodam in adulterio deprehenso vera Historia.

Quidam Tubingensis cum ad uxorem alterius clam noctu accessisset, venit et sacerdos ad eandem paulo post. quem ille fugiens ad superiorem partem domus in columbare se occultavit. Sed cum non longo tempore venisset maritus illius mulieris, sacerdos in fornacem confugit. Cumque maritus nihil tale suspicatus, cum suspirio dixisset tres se aureos ludo amisisse, quis tibi reddet, inquit uxor. cui maritus. Superior, vel qui superius est. intelligens deum. Cui Tubingensis e Columbari prosiliens dixit. Sacerdos in fornace det mediam partem, et ego reliquam dabo. credens in se maritum fuisse locutum, et res ita inter eos convenit, illaesique abierunt.

De quodam Lolhardo fideiussionem morituro praestante.

Ioannes Apius mihi notus, cum in peste iam in mortis fere agone laboraret, affuit ei quidam frater Lolhardus silvestris, qui cum aegrotum admoneret uti viriliter pugnaret contra insidias diaboli, bonusque christianus in finem usque perseveraret, Respondit Apius. Nemini dubium esse quin legitime certare vellet ut christianum decet, seque mori paratissimum. Cui frater. Quoniam te honestum et fortem in vita fuisse ab omnibus praedicari audio, et nunc paratum voluntati divinae obsequi, promitto tibi et fideiussor esse volo, te confestim post mortem ad caelos ascensurum. Moritur Apius, frater quarto post die eodem morbo correptus, diu noctuque clamavit. O Api tu vis me ad vos afferre, ut tibi testimonium praebeam. O miserandam fideiussionem quam deus vellet numquam fuisse factam, atque istam suam fideiussionem ad finem usque vitae semper vociferando et ululando detestatus est Obiit autem sexto die post illum.

Ex favore beneficia conferuntur.

Sum prius non iniuria conquistus officia et beneficia ecclesiastica maiori ex parte indoctissimis obvenire, et obtineri gratiis apostolicis, non sine scandalo publico, periculoque animarum non mediocri. Nunc possum iustissime lamentari idem fieri apud nostros principes. apud quos plus conferuntur beneficia favore quam meritis. plus suffragiis indoctorum amicorum quam morum eruditionisque pensitatione, adeo ut nulla fere habeatur hodie ratio doctrinae et eruditionis. Quod ideo nunc dico. Fuit nuper interrogatus vir eruditus, qua ratione id fieret, ut tot in dies asini beneficiis providerentur, et ipse nullum consequi posset? Respondit indoctos invenire posse sui similes principes et alios patronos, unde amor mutuus nasceretur, se autem sui similes nullos tales. seque velle dediscere incipere, an favorem (quo omnia geruntur) consequi aliquando posset.

De sacerdote Schellenberger Munderchingae.

Ille sacerdos de quo superius etiam scripsi denunciavit quibusdam sanctimonialibus, earum sacerdotem qui erat in thermis ferinis graviter aegrotare, adeo ut medici de eius salute desperassent. Accinxerunt se itineri quaedam ex eis primariae ad eum visitandum, atque consolandum. sed cum venissent ad locum invenerunt eum incolumem et sanum, unde exacerbatae sacerdotem mendacii arguerunt, seque dolorum et anxietatum quibus essent non mediocriter conflictatae memores futuras. quibus ille cachinno effuso respondit. O bonae sororculae debebatis scire nullam hic verbis meis fidem adhiberi.

De molitore.

Ioannes Boschius sacerdos Stadianus cum molitorem mendicantem suis subditis commendaret, pro impertienda ei misericordia dixit. O christi fideles quod iste molitor probus sit, habetis optimum argumentum quod mendicet, alioqui furto, et solitis molitorum artibus se nutrisset, proinde sit vobis commendatus imprimis.

De confessione monialis.

Monialis confitendo sacerdoti, dixit inter cetera cucullo alieno se aliquando contexisse. Cui sacerdos. Hoc nihil nocet, sed quid latuit sub illo? Respondit ill. Monachus. Cui sacerdos. cave posthac, inquit, ab istis vestibus, ne polluaris. omnium enim scelerum sordes hoc parvo tegmine absconduntur? Ad haec monialis. Aethiops non denigrat aethiopem. Illi sacerdos succensus. maneas ergo meretrix ut ante. Cui iterum Monialis. sed tu noli primum in me proicere lapidem.

De confessione trium Monialium.

Tres moniales confitebantur cuidam sacerdoti. Prima dixit alienum in vaginam suam cultellum imposuisse. quod sacerdos non intellexit, nec etiam pensitavit. ob huiusmodi quarundam muliercularum superstitiones, quae res minimas pro peccato habent. Altera dixit duos se cultellos imposuisse suae vaginae. quod iterum neglexit. Tertia vero tres confessa est. Cui sacerdos Quid hoc nocet? Dixit illa. trium virorum se congressu usam. quod cum sacerdos iam primum intelligeret, priores duas, quas inscius absolverat, celerrime insequitur, atque acclamans dixit. Audite meretrices pessimae, non estis absolutae. male enim narrastis. quoniam penis et cultellus non sunt idem.

De sacerdote loripede.

Sacerdotem quendam loripedem senaculum oppidi Cantharopolis intrantem, alius sacerdos salutavit. His verbis. Salvete (ut mos est loquendi nostris) iunior domine. Cum autem incessisset is claudicans, ut solebat semper, erupit quidam praefectus pagi totus cachinno, Bene video, inquit, illum iuniorem esse vel potius infantem, cum iam primum incessum discat. Cui sacerdos festiviter. Sapientem te putassem ob caniciem, nisi sermo te prodidisset stultum et dicaculum. Non dissimiliter Ioannes bittel sacerdos Riedlingensis in mulierem claudicantem nuper me praesente cavillatus est. Si mihi inquit, essent centum filii, nullum eorum incedere docerem quemadmodum illa mulier incedit. Praeterea nostri in claudos ita iocari solent. Illi non est hic patria, quia non ambulat more hic consueto. Similiter in strabones Hic est alienigena, non videt enim ut homines hic solent. Est autem nostris nunc creberrime in proverbio ut dicant alium contemnentes. ille est claudus sartor. vel dum aliquis credit se contemni, dicit. putasne me claudum sartorem? De quo olim carmen scripsi. quod ibi inserendum putavi ceteris iocis. Ad Ioannem Streler Ulmensem iurisconsultum.

Sat fuerat nimium o doctor celeberrime, Vatem.
     Largiter et dapibus, et saturasse mero.
Ac vidisse satis tam multa poemata Vatum,
     Tot sophiae tecum, conspicuosque libros.
Insuper ostendis de quo proverbia tractant.
     Sartorem claudum, quemque videre iuvat.
Non ego sum dixi, si me contempseris usquam
     Non claudus sartor, decipere atque velis,
Si faciam, iuro, sim cunctis iure vocandus,
     O sartor claudus, si voluisse nego
Denique cum risu passim, pueri, atque puellae
     Sartorem claudum, nominitantque senes.
In linguas hominum tamen hoc cur venerit inde
     Accipio, si non auguror ipse male
Ingenio tardo est, pedibus potius vel iniquis,
     Et gressum nescit legitimum in senio.
Hincque movetur et hinc, hominum nec more sueto,
     Gressibus obliquis itque reditque vias.
Doctior est multo servus doctoris Othonis.
     Qui iuvenis nondum lustra quaterna videt,
Immoto pede stans, prae cunctis visus acutus.
     Atque cubile videt solis utrumque simul.
At neuter reor est nostris nutritus in oris.
     Non vadit nostro hic more, nec ille videt.

De superbo adolescente.

Quidam adolescens gloriae cupidus convenit cum servo, ut de quacumque re apud amicam loqueretur, semper ipse servus rem exaggeraret, et cum esset cum puella, diceretque de censibus suis, semper servus triplicavit, cum vero alio tempore iterum convenirent amicam, et ipsa diceret. Videris mihi o amantissime paululum infirmus. Hoc color non integer, atque insolitus prodit. Dixit ille se pallidulum parumque infirmum. Ad hoc servus. merito es pallidissimus, quotidiana enim et incurabili valetudine laboras. Hoc dominus aegre tulit, servumque remotis arbitris acerbissime castigavit, quod ea apud amicam, de eo diceret, illi servus dixit. ita enim fieri debere existimavi, ut quicquid tu diceres, ego augerem.

De quodam fulmine territo.

Quidam in dolio balnei sedens, cum tonitrua maxime tonarent, dixit. O vos fulmina quid tumultus incipitis. Ite mihi in culum. quod cum vix edixisset, venit fulmen prope eum sine laesione, quo fere consternatus, quod male habeas (inquit) deus, non scis iocum intelligere, ego enim ioco non serio dixi.

De rustico in Derendinga deo necem imprecante.

Cum grandine magna ex parte uvae perissent, dixit quidam in corona rusticorum, sagarum id esse maleficum. ad quod omnes uno ore. O pereant morte pessima, natu autem inter eos maximus, dixit. opus potius esse dei. Ad quod alius prosiliens e medio. pereat et ipse inquit atque interficiatur.

De quodam sacerdote carnifice.

Quidam carnifex Francus venit in Boemiam ibique inter haereticos factus est sacerdos. Interrogatus vero aliquando ab eo cui notus erat, quomodo id fieret, ut ex tam sordido et turpi opificio esset nunc sacerdotio initiatus? Respondit. Qualis populus, talis sacerdos.

De ebrio.

Quidam homo facetus cum diversis vini generibus se ingurgitasset, ita ut diutius continere non posset, dixit astantibus sodalibus ad vina bibita. Inite inter vos concordiam atque unionem (ut ita loquar) aut ego vos e fenestra praecipitabo.

De rusticis et lupo.

Rustici lupum vivum ceperunt, et quia infestissimi sunt illis, adeo ut vel in mortuos seviant, deliberaverunt de exquisitissimo supplicii genere, prosiliit unus in medium cui duae erant uxores, illique duas uxores dandas suasit, quod iureiurando nullum maius supplicium sciret, nec crederet etiam posse excogitari.

Fabula Brassicani.

Calceolarius quidam cum uxorem suam fortasse adulteram olfecisset, nundinas se petiturum simulans, omnis calceos et perones in fasciculum (ut solent) colligavit. Qui cum abisset, non procul a pago pone sacellum quodam fascem abiecit a tergo atque dissolvit, calceosque in sacellum tuto reponens, in pannum quo calceos detulerat saxa involvit, et clam domum suam subintravit. interea uxor maritum abesse existimans, sacerdotem vocat ad se, ne sola domi pavida diversaretur. Cum vero is paululum cunctatus aedes intrasset, ac primum gradum scalarum uno pede conscendisset, Mulier in supremo gradu obvia, eum cur tam serus veniret increpuit? Respondit sacerdos. Hordea se in agro seminasse. Cui illa, ubertatem deprecans ait, sublatis vestibus umbilico tenus. Faxit deus, non rariora vobis hordea in agro succrescant quam sint pili rimulae meae quam vides. At ille in imis scalis nudato et quidem longo pene respondit. nec minores spicas faciat succrescere, quam sit haec mea quam vides clava. quod cum haec vir sub tegulis latitans audisset, saxa in eos praecipitans. non minore grandine inquit hunc hordeorum agrum quam haec mea saxa deus depopuletur et devastet.

De confessione cuiusdam.

Confessus est nuper quidam simplex homo. Ego do me reum in omnibus peccatis, quae peccavi a nativitate Christi usque in hanc diem. Cui sacerdos. Habesne tot annos o fili? Ad hoc rusticus. etiam, cum et frater sit mihi tribus annis senior.

De medico. Georgius abbas Zvifuldensis.

Medicus venit ad quendam principem, seque omnis medicinae artificem esse egregium pollicetur. Cui princeps iocatus, Non recipio aliquem nisi xxx. homines prius occiderit, Ad hoc medicus. non longe abest. Nam xxix. bene nunc contumulavi. Cui princeps. non es ergo mihi ideoneus medicus, timeo enim me. xxx. futurum.

De moniali.

Monialis cum diurnalia (ut vocant) peccata, aqua benedicta deleat et ipsa tantum die cum viris peccasset, semel aqua se aspergens dixit, dele peccata mea, et summotis vestibus aspersit occultiores partes dicens summa cum vehementia, hic hic hic dele, nam hae peccarunt maxime.

De confessione cuiusdam nobilis.

Nobilis quidam volens confiteri versavit in manu aureum nummum, quo sacerdotem donare voluit, hoc cum vidisset unus sacerdotum avidus pecuniae, accessit hominem, atque an confiteri velit interrogat, annuit ille. quem cum sacerdos post confessionem interrogaret, an paeniteret eum peccatorum, velletque abstinere in posterum a peccatis quantum humana fragilitas concederet, ut fit, recusavit nobilis obstinate, atque ita sine absolutione dimissus. Venit autem alter sacerdos, quem non minor auri sitis pressit, et nobilis confessionem audivit, sed cum nec paenitentem, nec in futurum abstinere volentem comperisset, nihilo minus tamen ut aureum acquireret, hominem absolvit in ea forma. Dominus noster Iesus Christus te absolvat, si vult, et dimittat tibi peccata tua, quod ego non credo, et perducat te ad vitam aeternam, quod est impossibile, atque ita a nobili latinitatis ignaro aureum extorsit.

De Veneto equite.

Venetus insuetus, ac nescius equitare, cum commodatum equum calcaribus urgeret, equus coepit recalcitrare, exsiliendo, unde ille perterritus dixit. O sancte deus Tempestas est non tam in mari quam terra. credidit enim fluctibus et procellis equum agitari non secus ac naves in mari.

De duobus fatuis.

Erant prope Zvifuldam monasterium duo fratres germani parum prudentes, qui semel confitentes, cum unus eorum absolutus esset a sacerdote, nec interrogatus an sciret orare. cum alter confiteretur, quaesivit sacerdos. Scis orationem dominicam. Illo nesciente, inquit sacerdos. Prohibeo tibi sacram communionem, quoniam nescis orare. Ad quod ille Tamen frater meus a te absolutus etiam nescit. Quare sacerdos motus dixit ad alterum fratrem. prohibeo et tibi corpus dominicum. unde ille indignabundus exivit delubrum, atque omnibus hominibus conquestus est, quod frater suus impius nomine Alexius, eum quominus corpus dominicum sumpsisset, impedivisset, dicens. Si tamen expectasset donec sumpsissem. ex hoc enim credebat se felicem fuisse, si vel indigne sumpsisset.

De Osoribus eloquentiae, et illorum faceta elusio.

Eram nuper in convivio paganorum sacerdotum non procul ab alpibus patriis. ubi unus eorum omnia sibi arrogans me ei ignotum honorifice salutavit. atque ut eius verbis barbaris, quoniam elegantibus non studuisset, parcerem rogavit. Ego apparatum istum ut missum faceret efflagitavi tandem ille hilarior factus ob Bacchi virtutem, qui paulum ei iam mentem et rationem sepeliverat, ut disputando suam eruditionem ostentaret, reverentiae est oblitus, quam exhibere solent ignotis prudentes, atque in haec mox verba prorupit. Domine Poeta, amplissima nunc est fama tua per Germaniam. sed ego non possum probare studium tuum, quia plus discis bene loqui et dicere quam vivere bene. Ad quod ego subridens, licet pudore perfusus, non puto, dixi, me negligere ea quae ad bene beateque vivendum pertinent. Hic ille mihi. Sed relinque nunc eloquentiam saecularem, et simplicitatem sermonis apostolorum capesse. Huic ego. Sermo splendidus et ornatus non facit me peiorem, nec barbarus meliorem, testis est mihi Augustinus omnium christianorum doctissimus in pluribus locis, sed audi bone sacerdos. Argute et diserte loqui, sed male vivere, mors est. Imperite vero et barbare loqui sub specie religionis, atque etiam male vivere, uti plurimi solent, plus est quam mors dicenda, et pessima mortium. Eorum enim vita, omnium perniciosissima est rei publicae christianae, qui verbis simplices sunt et casti, factis autem reprobi, incesti ac sardanapali. Sed quod apostolorum more locutionem tuam defendis, non accipio hanc in te excusationem. Si enim illorum sermonem imitari vis, imitare et illorum virtutes, vitaeque sanctimoniam. Ceterum ridiculum est, ut delicate et luxuriose vivens, de sola rusticitate, ac sermonis imperitia se iactet, quasi ideo sanctus sit, quia nihil scierit. Sed quomodo fit, dicebam, ut aliquando concludam, ut tu et tui similes perplurimi, tantopere insectemini eloquentiam et eloquentiae studiosos, et cum ipsi vultis habere orationem (quam non immerito collationem vulgo appellatis, quasi non vestro artificio, sed ex multorum libris et labore parum ornate, sed crude compilatam) omnibus viribus ingenii, totisque conatibus ad hoc aspiratis, ut habeamini eloquentes ut eleganter et venuste persuasisse predicemini, ut quadret in vos eloquentissimi Cypriani martyris dictum, ut sitis in publico accusatores, in occulto rei, in vosmet ipsos censores pariter et nocentes. damnatis intus, quod foris operamini. Sed bene est. erudite loqui nescitis, cum numquam didiceritis, vestra spe frustrati omnino.

De doctore.

Cum Palatino Rheni equitavit ad venationem causa honoris quidam doctor ab illo observatus, qui cum calcaribus omnino careret, dixit princeps. Domine doctor ubi sunt calcaria tua? qui cum vidisset se carere, Credebam, inquit o princeps, mihi famulum ea induisse.

De insigni mendacio.

Faber clavicularius quem superius fabrum mendaciorum dixi, narravit se semel tempore belli, credens suos subsecuturos, equitando ad cuiusdam oppidi portas penetrasse. et cum ad portas venisset, cataractam turre demissam, equum suum post ephippium discidisse, dimidiatumque reliquisse, atque se media parte equi ad forum usque oppidi equitasse, atque caedem non modicam peregisse. Sed cum retrocedere vellet, multitudine hostium obrutus, tum demum equum cecidisse, seque captum fuisse.

De alio mendacio.

Alter cum in silva venationi indulgeret, vidit aprum silvestrem senio confectum, et caecum, ab alio iuniore duci, cauda illius ore arrepta. quod cum vidisset, intenta balista dixit se iuniorem excaudasse (ut ita loquar) a corporeque caudam penitus divulsisse, ut illa caeco in ore manserit, quam ipse postea arripuerit, atque caecum plus quam viginti milia passuum usque ad forum Stutgardianum duxerit.

De aedituo fabula.

Erat aedituus cui nomen fuerat Omnis mundus, qui servierat monialibus quibusdam. et cum semel prurigine carnis vexaretur, accepit arundinem, atque illa per caminum horribili voce denuntiavit instar spiritus. O vos Moniales audite verbum domini. Sorores autem exterritae non respondebant quicquam aedituo. Postridiana nocte reveniente atque idem dicente, procidebant in facies suas sorores, Angelum de caelo esse ratae. Resumptis tandem animis surrexerunt, atque cantaverunt. O angele dei dic nobis voluntatem domini. Hic aedituus rursus ex arundine cantavit. haec est voluntas domini ut Omnis mundus inclinet vel supponat (ut ita loquar) vos. Auditis his fluctuabant quid esset. Angelum enim ob id non credebant, quod eis ille non dictaret, ut omnibus hominibus se prostituerent, tandem matura deliberatione, concilioque habito exposuerunt mentem angeli, ita quod aedituus dictus nomine Omnis mundus, earum concubitu frueretur, an uspiam, ut augurabantur, episcopus vel summus pontifex nascendus veniret. Convocatoque aedituo atque in conclavi servato, accessit primum virgo maxima, quae et abbatissa dicitur, quae cum voci oboediens angeli, indulgentiam accepisset (ut ita loquar) exeundo cecinit. Laetata sum in his quae dicta sunt mihi. Accessit post hac quae secundum dignitatis gradum obtinebat, priorissa barbare dicta, ut ordo conditionum requirebat, quae execundo atque percepta indulgentia, iucunda voce depromebat canticum hoc. Te deum laudamus Tertia vero cantabat exiens. Laetabitur iustus in domino, Quarta vero, Gaudeamus omnes. Aedituus tandem consumptis atque fractis viribus dirupto conclavi exivit horribiliteque ululavit. Mihi autem nimis etc. quem ceterae revocando inclamaverunt, et quis nos indulgentiarum participes faciet?

Facetia reverendi domini Georgii abbatis Zvifuldensis.

Sacerdos quidam rusticis suis supplices preces et supplicationes circum agros frugiferos fieri solitas, non tamen ab ecclesia institutas, dissuasit. Et cum grando ingruisset illo anno, sacerdos anno postero dixit, hoc iterum die supplicationes suo consilio non habendas. nec prius ideo grandinem incubuisse, sed opus potius fuisse dei et naturae, dicens in haec verba, vuir vuollen got vertruvuen, hoc est, Volumus fiduciam nostram, in deum ponere. Cui rusticus aliquis assurgens. nos nolumus, inquit, deo confidere sed supplicatum ibimus. ibi aedituus, parum edoctus. ad sedandum sacerdotem dixit. Mitte, vadit quoniam vadit, hoc est. sinas ire rem quocumque ierit.

De vino adulterato.

Ioannes bittel conviva meus Zvifuldae, cum ei vinum minus probum et integrum apposuisset caupo Martinus, Dixit. Segrega mihi vinum et aquam, et quodlibet seorsum appone, intelligens vinum aqua esse nimis adulteratum. Idem Caupone dicente, vinum esse Rhenense, bene dicis, inquit. Est enim Rheno lotum, natavique per rhenum, volens nimis esse dilutum.

De eodem.

Quidam in diversorio, a puellula aquam petivit ut vinum commisceret, quo vis eius reprimeretur. dixit puella ignara. Non est opus. pater hesterna nocte totam hydriam infudit.

De eodem.

Cum alius Caupo noctu in cellam vinariam magnam aquam anhelans portaret, videbat qui cum eo diversabatur, atque ignem esse tumultuarie denuntiavit, quo homines ad illum sedandum excitaret. Cui hospes. Cur ita clamas? Credebam, inquit ille, ignem esse in cellario, cum te ita aqua oneres, illudque crebro incursites.

De eodem.

Cis Smichum flumen patriae meae villa est referens nomen illius amnis. Ibi erat quidam caupo suspectus etiam quod vinum suum aquatum duceret. unde quidam moti clam ei ignoranti in oenophorum seu vasculum quo eis vinum afferebat pisciculos imposuerunt, atque cum vitro vinum infunderet invenit caupo et videt pisciculos, atque ad convivas conversus. Fateor profecto ingenue nimium aquae infudi vasis vinariis alioqui pisces non fuissent innati.

De mirabili baptismo cuiusdam sacerdotis.

Sacerdos volens baptisare puerum, invenit inter cetera in libro, salta per tria, hoc est, id quod dicendum est invenies post tertium folium, sacerdos non intelligens, saltavit per baptisterium, ut ea dictione utar sicut vulgus solet. Ad hoc rustici, domine. quid hic facis? nos numquam vidimus hactenus ita baptisare. Bene est, dixit sacerdos, reliqui verba non intellexerunt. postea legens, immerge intus, credebat merdandum in baptisterium, atque remotis arbitris merdavit in illud. quod rusticus per rimas portarum videns, dixit ad sacerdotem, diabolus baptisare faciat suos pueros in isto baptismo, ego non faciam atque puerum sine baptismo abduxit.

De rustico.

Rusticus in quodam spectaculo crucifixum agens, cum a Iudaeis male percussus esset, abiecta cruce. Diabolus, inquit, sit posthac deus, ego numquam ero. Sed cum semel pistor ageret, Iudaei illum probrosis dehonestabant verbis. quod cum patienter pertulisset, dixit alter ad eum. Fur farinae. Ad quod pistor, tace, aut ego te cruce in terram prosternam Veritas enim non patitur iocum, nec homines conscii sibi libenter audiunt cum veritate secum iocari.

De fatuo ducis Austriae et Helvetiis.

Cum Leupoldus dux Austriae (qui est postmodum ab Helvetiis, (quos nunc Sviceros vocant, interfectus) de intranda helvetiorum terra in oppido Stockach (quod aegre munitum nostris temporibus et fortiter pertulit vim maximam helvetiorum) deliberaret cum suis purpuratis et primoribus de invadenda hostili terra, habebat et in delitiis fatuum seu morionem, quem interrogabat, quomodo placent tibi res nostrae? Male inquit fatuus. Omnes deliberatis enim de ingressu, sed nemo de exitu. Erat autem propheticum fatui dictum. stultius autem Sviceri, postea cum interfecto agebant. Cum enim apud eos esset sepultus, apud moniales regii campi, quotannis in eius anniversario sinebant sacerdotem ita ad plebem contionari. Orate propter deum pro duce Leupoldo duce Austriae, a suis, propter sua, et in suo patrimonio trucidato. Unde eorum flagitium, et iniustum factum, non obscure declaraverunt.

De simplici rustica aegrotante.

Apud Vindelicos. quos ego nunc algeos voco, cum rustica aegrotans ab alpibus in suam paroetiam pro sacra eucharistia misisset, et interim priusquam sacerdos veniret convaluisset, venit sacerdos, unde absens illa quesita est, et apud vicinum quendam reperta. quae viso sacerdote exclamavit e fenestra vicini. Potes bene abire pater bone, deus sit benedictus. non est mihi nunc opus Christo, convalui enim. Sacerdos autem ne frustra tantum itineris confecisset, studuit eam ad sumptionem eucharistiae inducere, Cui mulier. Quantum debeo tibi si sumpsero? Denarium Bohemicum respondit presbyter. Cui iterum rustica. Constituas eam super mensam obiter, et si casu aliquis pauper homo opus habebit ea, ille emet.

De simili.

Ego novi sacerdotem, qui fere ad quinque milia passuum cogebatur bis accedere quendam rusticum, ut eum sacramentis provideret, et semper interea dum ipse veniret, rusticus convaluit, et recusavit sacramenta. tandem sacerdos taedio itineris percitus, dixit ad infirmum Convalueris quomodocumque volueris, per deum oportet te sumere eucharistiam, atque ita coactus suscepit.

De Simia.

Quidam doctor medicus Mediolani aegrotabat, ita ut de eius salute esset desperatum, quod famuli eius et famulae considerantes, quod quilibet potuit ad se diripuit. Hoc simia videns quae apud dominum erat (ut est simulatrix omnium rerum) accepto capitio quo insigni doctores utuntur, induit capiti, unde dominus in risum est effusus, atque convaluit.

De praedonibus pulchra altercatio, et sententia.

Apud veteres germanos, et praesertim Suevos (ut refert Iulius Caesar) praedari nobilibus non erat dedecori. qua unica re plus quam ulla alia barbariem ostentabant, cum vario alioqui virtutum genere fuerint conspicui (ut in epistola liminari ad cancellarium luculenter ostendi) nunc vero gratia dei praesertim nostra Suevia purgata est latronibus et praedonibus. Est tamem hodie provincia germaniae ubi etiam nunc nobiles citra infamiam volunt esse praedones, in ea autem provincia lis est orta inter duos natalibus insignes. quorum unus alterum furem criminabatur, quod ei non indicto bello gregem armentorum abegisset, alter iniuriam revocavit in animum, seque nihil alienum a probis moribus maiorum fecisse testatur. Res devenit ad arbitrum principem quendam. Ibi uterque sua cognatione frequenti, amicitia atque clientela, praesto fuit. Surrexitque prior furti criminatus, atque apud arbitrum summa instantia pro restitutione famae laborat, atque alterum ad revocationem deposcit, quia nihil fecerit nisi quod licitum fuerit semper in patria sua a maioribus suis usque in hunc diem habitum, quod nulli umquam in eadem causa irrogata fuerit infamia, atque in testes citat omnes qui affuerant frequentissimi, ita esse acceptum a patribus suis, ut numquam infame aut criminosum habitum sit dum aliquis adiuverit socium vel amicum, (dummodo legitime bellum indixerit) contra quemcumque. quod expressius ipsi dicunt, dum aliquis socio contra inimicum militanti servierit. Alter autem ita factum suum tuebatur, quod istum furem accusaverit. non se iniuria fecisse, quod is fur iure habeatur qui alteri invito et nescienti, et quod improbius habeatur apud legum peritos, per vim res suas auferat nullo bello indicto, aut ut ipsi dicunt, fama sua non conservata, vel custodita, per indictionem belli Tandem post longas contentiones, tale ego audivi fuisse principis arbitrium seu sententiam. Neutrum se infamem velle declarare, atque utrumque bene dixisse. Primo enim more et instituto veterum et maiorum licuisse facere quod fecerit, nec sibi ipsi licere infringere penitus quod maioribus placuisset. Nec secundum male dixisse, quod in taliter repertum possit iure optimo et quidem Caesareo, ultimo supplicio animadverti.

De alio nobili.

Alius cum videret legationem Venetorum ad Maximilianum tam splendide, et magnifice quodam oppidum praeterire, dixit. O quam turpiter refrixit nunc omnis maiorum nostrorum virtus et fortitudo in nobilibus nostris, quod hi Veneti tot rebus pretiosis, et equis phaleratis per patriam nostram tuto ambulare debeant. an meis temporibus tam secure incessissent? Idem propterea quod filii sui cessarent a bellis et praedationibus, dixit esse homines nauci, nulliusque bonae frugis. Ego enim inquit, priusquam in iuventute mea omnino ab istis rebus abstinuissem, indixissem vel alicui abbati bellum.

Cur Franci Christianissimi irrisio.

Cum liceat historico immo eius officium sit res gestas scribere cum veritate, etiam si odiosae sint, non putavi iocosis rebus non convenire res vere gestas (dum iocus insit) in medium afferre. Quod ideo nunc dicendum existimavi. scripsi ante aliquot dies, Regem et Caesarem Romanorum et eundem germanum iure dicendum christianissimum non Regem Franciae, vel solum. quod cum quidam legisset Burgundus, convenit me Aquisgrani, studiumque meum in patriam laudavit. Sed pace tua liceat dixisse, optime hospes inquit, non germani nostri, sed Franci sunt hodie christianissimi. Ego rugata fronte refragabar. Ille non contristeris dixit, sinasque tecum in re vera iocari. Ob id enim nostris christianissimi videntur, quia et his sancti et christiani divi in Brabantia et Hollandia militent. Causam sciscitanti, Hanc ait verissimam historiam tuis superioribus germanis apporta. Dum nuper Anno domini. 1.5.0.7. Francigenae magnus numerus cataphractorum duce comite Armburgensi. suppetias tulissent duci Gheldrensi contra Caesarem Maximilianum et Burgundiones nostros, incursionibusque et praedationibus terram nostram invasissent, diripuerunt magnam praedam ex agris et sacris templis. sed dum redire vellent in Franciam, magna pars eorum non procul a naumurco, a rusticis Brabantinis est intercepta, miserabiliterque trucidata, adeo ut rustici summa gloria, magnaque et copiosissima praeda onusti triumphantes domum redierint, et inter equos phaleratos, loricas deauratas, torques aureos, ceteramque praedam praetiosam, reperta sunt duo vasa vinaria calicibus aliisque vasis sacris plena, quae abstulerunt hinc inde fanis sacratissimis in Brabantia et Hollandia. Unde ego dixi inquit, divos et sanctos illis militare vel potius stipendiarios esse, beneque Cicero antiquitus dixit, tantum gallos contra deos pugnare, quantum alii pro diis consueverunt. Cui ego, bene est. Acceperunt enim eandem mercedem, quam sui maiores cum olim delphos invaserunt. Franci tamen possunt dicere et merito, fuisse et nunc esse in terra Francia fures et latrones, atque illos non Francos, sed latrones fuisse.

Facetia, Christophori comitis Vuerdenbergensis.

Apud moniales sanctae crucis, Iudaeus baptisatus qui se medicum gerebat, cuidam quem e pedibus laborantem curare debebat. clam fugiens equum furatus est. quem festivissime irridendo comes Christophorus dixit restitutum esse pedibus, propterea quia non amplius equo sed pedibus ire cogeretur, dum alioqui illi dicantur apud nos restituti pedibus qui ex valetudine aliqua surrexerunt, ireque iam possunt. Ille autem non erat curatus in pedibus. sed illis ire cogebatur quod nunc equo careret.

De simplicibus rusticis et cancro.

Rustici Mundingenses (de quibus superius mentionem feci) dum casu in eorum solo cancrum invenissent. (nescio unde illuc quod terra ibi fluminibus careat delatum) quoniam retrogradus esset nesciverunt quale animal esset, convocataque per campanam tumultum significantem universa communitate diu inter se consultarunt quid esset? Tandem sarcinatorem qui olim artificii discendi gratia terras alienas peragraverat consuluerunt, qui sua opinione admirabundus, cervum aut columbam esse dicebat, sed cum minus satisfaceret, neque quisquam propius accedere auderet, admotis a longe tormentis, animal confecerunt, locumque illum latissime vallis et stipitibus circumvallaverunt, ne aliquis hominum aut pecorum eius contagione inficeretur.

De comite Roberto.

Dicebatur olim Robertum comitem Armburgensem hostem se pronuntiasse universo mundo, praeterquam deo et regi Franciae. Ad quod unus, cui ille notus erat e vestigio respondit. Nescio de deo, iustitiae tamen et aequitati iam diu omnium iudicio bellum indixit.

De praeposito Elvuangensi.

Praepositus Elvangensis familiae Rechbergensis cum olim a studio Papiensi abire vellet, misit ad magistratum illic aureum ducalem (quem ducatum vocant) pro scientia quam auferret, iussitque ita dicere. Se hunc plus ex benevolentia, et ut magnifice abiret, quam merito dare, se enim non tantum scientiae asportare, immo ultra dimidium iusti pretii deceptum esse, testatus est, si iure esset conventus.

De vera nobilitate.

Testatus sum in alio opere vanam esse et falsam eorum Germanorum ambitionem, qui suam nobilitatem ad Romanos referunt, quoniam nulla est in toto orbe sincerior et clarior nobilitas quam apud ipsos Germanos, nec fuit ab antiquissimis temporibus, usque in hunc diem, ut alibi latius et luculentissime probavi. quod propterea nunc dico. Fuit non longe a temporibus nostris quaedam controversia inter principem quendam et doctorem Nurenbergensem. Princeps iactando suam nobilitatem dixit se esse de sanguine Troianorum et Romanorum. Cui doctor respondit. Ego sum de sanguine Nurenbergensium, qui quales sint satis notum est. Troiani vero qui fuerint et qualibus moribus est ignotum, sed constat Aeneam troianum fuisse proditorem, Romulumque latronem, qui fuerunt auctores Romanae propaginis.

De indulgentiis.

Indulgentiae apostolicae et quidem plenariae (ut ita loquar) ita passim nostris temporibus venduntur (ut loqui mos est rusticis) quia iam paene vilescat clavium et litterarum apostolicarum auctoritas. quam ob rem nuper quidam frater ordinis minorum Coloniae Agrippinae ita in illas invectus est. Audite O vos fideles animae, ego vobis aliquid novi dicam, et rem mirandam. hanc videlicet quod si nunc aliquis vestrum habuerit medium aureum, habebit et regnum caelorum per has indulgentias. si quis vero quartam partem aurei habuerit, habebit et partem eiusdem regni. qui vero nihil habuerit, erit diaboli. Nonne res nova, quod sine pecuniis non sit locus felicitati. Male nobiscum agitur qui sumus minores reformati.

De ambitione sacerdotum et episcoporum.

Abbas Fuldensis triginta equis armatis, et ipse loricatus cum Ulmam intraret una cum cardinale Bernardino, Dixit cardinalis. O domine abbas an tot equis et quidem instructis sanctus Benedictus ordinis vestri auctor equitaverit? Cui abbas. O reverendissime pater an cardinales sancti Petri tot mulabus phaleratis, sellis deauratis, frenisque sericis, tantoque et tam splendido apparatu ceterisque id genus luxuriae incesserint? unde mutua talione statum ecclesiasticum a sanctitate et frugalitate ad corruptos mores summamque luxuriam prolapsum esse declaraverunt.

Factum cuiusdam Francigenae.

Quidam Francigena (ut est genus hominum fallax et versutum) in civitate Papiensi a quodam cive centum aureos mutuo accepit, oppignerando ei aureum torquem atque illius uxorem accedens, dixit. hos accipe centum, atque unam noctem voluntati meae obsequaris, mulier praedae dulcedine capta. (cum sit nummus optimum expugnandae pudicitiae instrumentum) consensit. Francus postridie expleta libidine virum accessit, suum torquem exegit, quoniam aureos omnes uxori illius reddiderit, quae conventa non potuit negare, frustraque Franco fuit obsequiosa.

De Argentinensibus.

Argentinenses miserunt Oratores suos ad Heinricum septimum Imperatorem Romanum, pro oboedientia privilegiisque suis confirmandis, dicentes ad Imperatorem. Domini nostri Argentinenses etc. sed ter ita dicentes sunt repulsi tandem admoniti ab aliquo, venerunt ad illum dicentes. Cives et subditi tui O Caesar Argentinenses. etc. Tunc Caesar admisit eos dicens. Nesciebam qui essent isti domini, sed cives et subditos nostros Argentinenses bene noscimus.

De sacerdote.

Quidam sacerdos in perversos subditorum mores sermocinatus, tandem enumeratis eorum sceleribus dixit Fideiussor esse volo vos omnes esse diaboli mancipia. Cui rusticus aliorum praefectus. Bene est inquit qoniam fideiusseris, numquam te fideiussione tua liberabimus.

De puella devirginata.

Puella confitens suam se virginitatem profanasse, acerbissime multisque verbis a sacerdote castigatur, atque quot et quantis virgines in caelis coronentur coronis edocetur. Cum autem tam nobile, firmum et pretiosum castrum seramque pudicitiae sua culpa apertam accusaretur, tandem taedio affecta correctionis dixit. Non tam firmam seram fuisse uti ipse affirmet, quam quilibet rusticus sui pagi aperire posset atque aperuisset.

Cur pulices plus mulieres quam viros infestent.

Sutor quidam in insula Lemanni sive Potami lacus Facetiarum egregius artifex, dixit ad nobiles matronas quae causa esset cur pulices plus mulieres infestarent quam viros? Illis autem ignorantibus, atque enixe illam scire cupientibus, tandem promissis victus dixit. quoniam postquam cibo essent exsaturati, etiam flumen et aquam haberent apud illas, quibus et sitim extinguerent. Dixit una illarum, se numquam sensisse illos ibi aquatum ire. Ad hoc ille. hoc ideo est quia non turmatim accedunt, alludens ad amplitudinem fluminis.

Qui sint nimium audaces.

Qui dominum suum circa solenia divi Martini non timuerint, quando scilicet tributa apud nos exsolvi consueverunt. Item qui lupum in Ianuario. qui rusticum in carnisprivio. et sacerdotem in ieiunio, quando confitendum est, illi nimium audaces sunt.

Qui sint insignes fatui.

Fidelis amator puellarum. probus lusor. et misericors miles seu militans, nimium stulti dicuntur.

De Iudaeo.

Iudaeus iocatus cum quodam Christiano, percussit illum in maxillam, atque ut alteram praeberet ex evangelica doctrina admonuit Christianus vero eum ad terram prostravit, multisque verberibus affecit. Cui Iudaeus. hoc non facis ex evangelio. Ad hoc christianus. Ego feci ex glossa. Proh ait Iudaeus, Glossa vestra, ut video, multo durior est quam textus (ut ita loquar) et difficilior etiam quam legislator ipse.

De quodam aegrotante.

Quidam in Riedlinga cis Danubium aegrotabat, et a sorore Begutta multis verbis admonitus, ut divinis sacramentis provideretur, semper repugnavit, timens se eo citius moriturum. Quod cum sensisset soror, dixit. Vanam et ineptam eius esse opinionem, quoniam deus hominem quocumque in loco atque conditione esset, facile inveniret. tandem persuasit hominem ut diceret se velle confiteri, unde soror laetata illico sacerdotem accessit, atque ut fratrem suum sacramentis provisurus maturaret. Interea dum sacerdos accelerat, occultavit se infirmus post fascem stramineum ita ut nemo eum invenire posset. Et cum sacerdos abiisset, prosiliit infirmus rursus in medium, atque sororem mendacii accusans dixit. ho ho he, dixisti, quia deus possit hominem ubique locorum invenire, et ego delitui tantum post stramina, sed non potuit me una cum sacerdote, et aliis hominibus invenire.

De quodam abbate.

Quidam abbas cum cellarius deesset dixit ad fratres suos. Quem ego eligam ex numero isto stultorum. Cui unus ex grege. Nonne abbatem ante invenimus ex istis stultis? intelligens et abbatem esse fatuum.

De quodam suspenso.

Quidam faber ahenarius Basileae suspensus erat. et alter nescius rei cum ad forum Basiliense intempesta nocte maturaret, et nimia festinatione clausas adhuc portas suspicaretur, coepit sub arbore non procul a patibulo quiescere. Non autem multo post tempore venerunt alii, et ipsi ad forum properantes. qui patibulum intuentes atque suspensum cognoscentes, illum inclamaverunt, si vellet ut secum ad forum iret. quibus verbis ille excitatus (quem dixi primum quiescere coepisse sub arbore) Expectate o boni socii clamat, ego veniam. unde illi mortuum loqui existimantes, adeo extimuerunt ut celerrima fuga paene exanimarentur. Ille vero semper secutus. Manete inquit rogo. Ego vobiscum ibo, et quanto plus clamavit secutusque est, tanto magis illi festinarunt. adeo ut semianimes tandem ante portas urbis reperirentur, atque non nisi longo demum tempore sanitatem pristinam ex longa consternatione receperunt.

De alio suspenso.

Quaedam sororculae Beguttae cum hominem furcis addictum pro consolatione accederent, interrogatae ab illo quae essent, filias se dei esse responderunt. Dixit ille. Accedite precor propius et consumemus matrimonium, lascivis tamen verbis, dum tam divitem socerum habeamus.

De quodam confitente se monialem cognovisse.

Quidam confessus est monialem se cognovisse. A cuius infando amore sacerdos illum dehortari conatus, dixit moniales esse mortuas mundo et soli deo esse sacras, servireque debere. Ad quod ille. non est ita inquit pater bone illam enim sic sese exagitasse, ut viventi simillima fuerit. nec solius esse dei, quippe quae profestis ad minus diebus etiam hominum servitio manciparentur.

De monacho.

Monachus quidam quaesitus quamdiu fuisset in ordine suo. dixit. Quadraginta annos. at ordo in me non fuit ad annum.

De alio.

Alius ex ordine mendicantium cum venisset ad Argentuariam ab externis regionibus, essetque praefectus aliis et prior (ut ita louqar) coepit ex monasterio publice alere meretricem, in eius enim forsan patria lacivius monastici viri vivebant. quod ceteri aegre ferentes, quia inde quaestui suo detraheretur publicam alere cum prohiberent, dixit ille. Deberem ego esse prior et non futuere? non faciam, atque direpta non modica pecunia abiit.

Quare indoctis meliora beneficia conferantur.

Cum nuper in convivio quidam esset conquestus quod pinguiora beneficia indoctis conferantur, nec uspiam locus sit litteratis, respondit alter, non incongrue. Nam et vilioribus asinis et pusillis maxima onera imponuntur, egregiis vero caballis levissimi adolescentes, ne premantur a gravioribus.

De quodam mercatore.

Quidam Francofurdiae ferrum empturus dixit ad venditorem se nihil cuiquam debere, neque quicquam hactenus nisi prompta pecunia emisse. Nunc tamem se petere ut ille sibi ferrum ad aliquem terminum, ut dicitur, hoc est ad praescriptum diem venderet. Cui venditor. Ego nihil tibi (inquit) sine parata pecunia dabo. propterea quod aut nullam fidem habeas, quoniam mercatores non semper pecuniam habent. aut quod nihil sis hactenus mercatus. aut tam dives es ut non opus habeas aliquo temino, proinde non exspectabo.

De homine quodam docto.

Doctus quidam homo et mihi notissimus, de cuius gestis plura dicenda essent quam ullius alterius, propterea quia praeter cetera incredibilia et infinita, in cartusiam. cui addixisset se miro ingenio meretricem olim etiam monialem, clam introduxerit, diuque apud se retinuerit. miro artificio subter mensam occultatam, sed quam tandem ex nidore cuiusdam animalis assi prodiderit, eam potissimum ob causam quod venisset iam in magnam suspicionem quia omnia esculenta et poculenta ad usque fundum semper exhaurire consueverit. cum qua tandem expulsus erat, multaque regna perlustravit. Is inquam doctor, cum admoneretur a quodam viro egregio, ne tam aperte mentiretur, quod inde eius famae, eruditioni, fideique non modicum detraheretur. Non faciam inquit. Nam ad minus quinque amnis cogerer frustra verum dicere antequam diluerem mendaciorum maculam, iamdiu contractam. In his annis malo liber eem in loquendo, nescio enim quamdiu vivam. quia si brevi mors mihi incumberet, frustra fuissem servus veritatis.

De astutia mulierum.

Quaedam mulier dilexit iuvenem, quem cum congrue convenire non posset, nec auderet alloqui, hac calliditate usa est. Confessa est monacho cuidam, cui iuvenis vicinus erat, ita habes pater bone vicinum iuvenem nominando eum, qui frequenter oberrat aedes meas, meque cupide inspiciendo infamiam ut timere licet mihi afferet. Cui rogo suadeas, ut istos suos gressus moderetur, per hoc enim sperabat monachum suis istis verbis iuvenem primum incitaturum ad sui amorem. Monachus autem bene pollicitus est atque rem egit cum iuvene. qui nihil sibi conscius intellexit mulieris technas, non tamen prosequitur rem. Mulier secundo cingulum aliaque ornamenta ex auro muliebria comparat, atque monachum accedit, conquerendo de rebus sibi a iuvene condonatis, atque ut illi res suas restituat. rogat. frater cum summa acerbitate et castigatione defert iuveni res suas ut credebat. Nec longe post cum maritus mulieris peregre esset profectus, rursum convenit monachum dicitque iuvenem per arborem propinquam domui suae pridie noctu in cubile suum ascendisse. Unde monachus magis exasperatus, dedit iuveni modum quo tandem ad mulierem pervenit, seque ignarus gessit copulatorem illorum amoris.

De sacerdote plures liberos habente Vuolfgangus Richardus.

Cum sacellani in oppido fontis blaui in aedibus paroeciani convivarentur, essetque mensa multis crateribus argenteis strata, coeperunt alter alterius paupertatem exprobare, praesertim unus pauperculum quendam sacerdotem, cur et ipse non tot crateras haberet interrogat? Cui ille ira excandescens, Si mihi tot essent inquit crateres quot liberi, haberem nunc octo, atque ita veritatem incautus prodidit.

De sancto Martino quidam ineptus sacerdos.

Contionabatur quidam sacerdos de meritis divi Martini, quomodo postquam is media hieme in summo frigore tunicam suam disciderit atque cuidam mendico impertiverit, Christum dixisse ad illum. Domine Martine, si huius ego tibi beneficii obliviscar, auferat me diabolus ad inferos.

Alius contionator.

Quidam alius contionatus est. dum Adam primum recusaret de pomo edere, Evam cum indignatione dixisse, Comedas de pomo hoc, aut ego a te abiens in turpissimum aliquod lupanar intrabo. cum adhuc nullum in terra esset.

De Udalrico comite Vuirtenbergensi principis nostri avo.

Comes Udalricus cum quidam rusticanus sacerdos in alpibus nostris Venatores eius egregie tractaret. Voluit adhuc illi aliud beneficium conferre, cum prius haberet paroeciam. Recusavit sacerdos (quod raro fit) dicens pro his bonis consumendis quae tunc haberet in suo beneficio, cogi sese ad medium noctis usque saepe sedere, quod sia adhuc aliud habiturus esset, dies atque noctes vigilandum esse, ut omnia consumeret.

Plura in passione domini mentita quam vera.

Nuper quidam callide delusit rusticos, dicens. Multo plura in passione Christi mentita quam vera. quod rustici aegre acceperunt, illumque tormentis ad revocationem reducere statuerunt, donec eorum stultitiam deludendo dixerit. bene dixi o fratres. Pauca enim Christus loquitur sed vera. Multa vero Iudaei et quidem mendacissima.

De simplici rustico vera historia.

Quidam simplex rusticus senio confectus, in alpibus nostris Suevicis, non longe a patria mea, cum mandatum domini nostri ducis Vuirtenbergensis quadam simplicitate atque incuria neglexisset. convenit eum praefectus pagi sui atque carcerem ei poenamque non mediocrem minitatur. Cui rusticus. O Ioannes dilecte consanguinee, facias secundum divinam voluntatem tuam, sed sis mihi propitius quaeso. si enim prudentior essem minus egissem.

De monachis Matthias de Hochneck.

Eram nuper cum quodam nobili imprimis faceto in monasterio quodam ubi erant fratres satis imperiti, quorum perspecta ruditate quaesivit nobilis a me. Quibus quaeso mediis aut artibus defensuri sunt si opus fuerit, isti monachi fidem christianam? Ego professus me nescire. Ad quod ille. O te imperitum, qui enim alii potando meliores? Ut enim alii disputationibus, ita illi compotationibus adversarios infatuarent, atque convincerent (printer); sic: convivarent universos.

De quadam sententia cuiusdam senatoris.

Senatus Urachensis piscabatur pro publica laetitia instruenda, et cum post piscationem ante cenam aliquid ingruisset quo consilium habere opus erat, cum quilibet suam sententiam dixisset, erat inter eos unus qui inter consultandum obdormiverat. et cum rogatus esset sententiam. dixit evigilans partim elixos esse debere, partim assos, intelligens de piscibus. somno enim impeditus, quae res tractaretur, omnino erat oblitus. quae eius sententia longe lateque diffusa est.

De fratribus Bernae combustis.

Fuerunt pridem Anno domini M. D. IX. Bernae quidam fratres praedicatores ob quaedam inaudita flagitia igne concremati. qui inter ceteras ineptias, quibus imponere hominibus conabantur, finxerunt uni ex eis beatam virginem crebro noctu apparere, atque rudibus eius quaestiunculis multis verbis respondere. Quod ego cum legissem, dicere saepe consuevi, iocando in eorum fatua figmenta. si eorum commentum verum fuisset, divam virginem mihi capulari vetula magis otiosam, loquacioremque videri. quae tot fratrum ineptiis quotidie responderit. Ambitionem enim et superstitionem sub specie religionis grassantem rei pub. Christianae minari summam iacturam possum non obscure intelligere, quia istis artibus sit prius per scribas et phariseos Iudaeorum res publica subversa atque labefacta. Sed cui ordini mortalium desunt mali. bonos fratres non tangit calamus meus, de malis tantum loquar. Ad tantum autem facinus (si verum est quod publice scribitur et divulgatur) impulit eos sola illa pertinax, et nulli mortalium scibilis opinio, quod beata virgo sit concepta in pacto originali. quam falsis et prodigiosis miraculis, sed diis adversis, convincere et probare sunt conati.

De aliis fratribus.

Cum nuper quidam dicerent in artam fratrum irreptasse regulam, humilesque vestes superbiam, atque avaritiam. dixi ego. Id mihi mirum non videri. cum lupus humili veste, sordidoque colore vestitus, totus sanguinarius sit atque rapax.

De rustico et medico.

Rusticus quidam simplex cum urina accessit medicum, a quo quaesitus unde esset, dixit. Domine doctor tu in urina bene invenies.

De rustico aegrotante.

Rusticus cum ei uxor omnesque liberi in peste obissent, coepit et ipse aegrotare. cumque sacram eucharistiam sumere rogaretur, renuit, quod ex ea (ut ipse dixit) uxor et omnes liberi mortem manducassent, atque ab ea ad deum se appellaturum testatur.

De simplici clerico.

Quidam indoctus clericus Constantiae fuit quaesitus ab his qui examinatores dicuntur. an esset de legitimo toro, credebat illos inquirere natale solum, atque inquit. Non sum de legitimo toro, sed de Smicha, ita enim vocabatur natalis eius pagus, iuxta patriam meam.

De asino imperitorumque iudicio.

Cum nemo feliciter et bene possit iudicare de artibus nisi soli artifices, nemini dubium erit quin illorum sit iudicium omnino explodendum, violentum, rude atque mendax, qui iudicare volunt de poetica, musica, atque aliis artibus, quarum omnino sunt expertes atque ignari. Ita contigit asino, qui sibi iudicis partes arrogavit inter philomelam et cuculum, quae de cantu decertabant utra earum praestaret. Sententiam enim ferens ita dixit. Cuculus longe mihi excellere videtur. illius enim cantus est planus, atque intelligibilis, uniusque tenoris. Sed philomela nescio quid canis. nunc enim vocem attollis, acuteque canis, nunc presse atque graviter, nunc media voce, adeo ut non facile pateat auditoribus quo tendat cantus tuus.

De querimonia lupi super sua infelicitate.

Fecit nuper quidam carmen Germanicum, in quo mirifice atque venuste lupum de sua infelicitate atque rusticorum in se iniurias atque invidiam, omnium regum iustissimo Maximiliano Caesari conqueri facit. ad cuius tribunal citaturum se minatur universam rusticitatem, ita dicens. O quanta est rerum humanarum iniquitas. O facinus indignum, et superum iudicio vindicandum. O pereat semen rusticorum, quod me invidissimum mortalium genus supremo odio, summa cum iniuria prosequitur. Cum enim iura illa omnibus mortalibus promulgata concedant liberaliter, aliquem posse in necessitate et pro conservatione sui corporis rapere esculenta et poculenta, id mihi homines illi iniquissimi (beneficium scilicet non tam humanum quam naturale et divinum) concedere nolunt. quin immo si tempore summae famis minimam gallinam vel anserem, aut ad summum, vitulum uni eorum rapuero. vel (quod omnium detestabilissimum videri debet) cadaver mortui equi excoriare temptavero, tanto in me surgunt canum exercitu, tantoque clamore et armorum apparatu in me conficiendum excarnificandumque concurrunt praecipites, ut nemo umquam atrocius in suos hostes grassari debeat, aut fecisse inveniatur. Sed O rustici quae est vestra caecitas, quousque ita delirabitis, qui mihi quod iura tam humana quam naturalia concedunt tam diu negatis, dum ut possim subvenire necessitati corporis alicui ex vestris interdum, et id quidem raro, sum molestus, rapiens vel ovem vel bovem pro sedanda fame. sed nec furor, nec vi rapio argentum vel aurum, nec ferrum, siliginem, avenam vel triticum, nec quicquam earum rerum omnium, quae pretiose habentur apud mortales, sed non nisi esculenta, vinum etiam spernens quantum vis pretiosum. tantum oves, boves et universa pecora curans. atque ram singularis in rusticos vel benignitatis vel clementiae, ut nisi tempore hiemis vel summae famis raro alicui ex rusticis aliquid quasi decimas mihi iure naturae a deo datae debitas diripiam contentus praeda me silvestrium ditari. Sed audi quantam huic in me invidiae stultitiam adiungant, ut possit deus non iniuria meus ultor existimari. desides item sacerdotes, pinguesque monachos, summos eorum et capitales inimicos genibus flexis adorant, summaque veneratione observant qui de eorum labore, sanguine et medulla vivumt. O poenam condignam. O rusticorum meritam infelicitatem, me innocentem, et eorum exercitatorem odio prosequuntur, illos autem venerantur, qui ab eis auferunt non solum frumentum, vinum, equos, tauros, argentum et aurum, verum etiam uxores, filias pudicissimas, et vitam denique ipsam saepe depraedantur, quorum vita omnis et luxuries inaudita tantum in sudore et sanguine rusticorum nutritur. O divinam vindictam qui tot estis, tamquam paucos intra viscera, et in sinu vestrarum filiarum alitis, me vero nihil tale cogitantem persequimini tantopere. Unde ego nisi Caesar pacem vobis erga me mandaverit, perpetuum vobis bellum indico. quod et posteris vestris nepotes mei facere debebunt.

De meretrice.

Audivi olim duas mulierculas inter se dissidentes, ubi una ad alteram dixit. Tu es meretrix. Respondit altera. Verum est. sed tu gauderes esse meae conditionis, sed tam deformis es, ut a nullo rogeris.

De sacerdote contionante.

Contionaturus quidam sacerdos suis rusticis, incepit. Salutat vos Lucas medicus, ut sacrae litterae habent, sed post ita obstupuit, ut ne unum quidem enuntiare potuerit verbum ulterius. Cui ex senioribus unus assurgens dixit. habeat gratias, atque si quando ad eum redibis, dicito et illi nostro omnium nomine plurimam salutem.

De principum praerogativa.

Principes dum sunt ebrii dicuntur a familiaribus laeti. dum sunt nigri dicuntur fusci. dum stulti dicuntur probi, simplices et innocentes.

De contionatore Maguntiae.

Quidam dicitur fuisse contionator Maguntiae, qui saepe et acriter invehebatur in illos qui plura beneficia ecclesiastica haberent. hoc canonici beneficiosi (ut ita loquar) aegre ferentes contulerunt ei pingue beneficium ad id quod ante possidebat, ut eius compescerent intempestivam loquacitatem, quod ipse accepit, atque id quod ante dixerat revocavit, dicens se ante non bene in ea materia fuisse instructum, neque eam dulcedinem ante degustasse.

Cur itinerantibus monachis pluat.

Est proverbium apud nostros quando monachi peregre proficiscantur, quod sint pluviae. Huius rei nuper quidam philosophus Tubingae causam ridicule asserebat hanc. quia inquit rasi multos habent ex vino immodice hausto vapores in capite, qui facile ex calore a calvitie extrahuntur, unde postea pluviae generantur.

De viatore ebrio.

Vinum acinaticium apud nos Suevos eo nomine appellatur quo niger equus, quo cum quidam viator ut vinosus ita facetus imprimis plus iusto se onerasset, ita ut ferre non posset, noctu id ex fenestra cubiculi ubi dormiebat, evomuit. postridie venit ad sacerdotem, apud quem divertebat, dicens. O bone pater quam acrem et vehementem habes equum nigellum. nam hesterna nocte quodam furore percitus e fenestra cubiculi precipitem se dedit.

De sacerdote.

Quidam sacerdos interim dum corpus Christi elevaret, vidit rusticum in horto suo arborem ascendentem, atque poma decerpere statuentem. ad quem dixit. Ascende in nomine diaboli, quod astantes mirabantur, qui non videntes rusticum ascendentem, putabant sacerdotem in Christum elevatum haec dixisse.

De Maximiliano Caesare, quodam infamato et Iudaeis.

Querebatur ex scribis Caesaris Maximiliani unus se infamari famoso carmine, vernaculisque cantionibus, atque ut id edicto vetaret, rogavit Caesarem. Non facile id faciemus, inquit Caesar, ne et ipsi in nos partem carminis transferrent. patere aequo animo quod et nos aliquando sumus perpessi. hae cantiones ut cito fiunt, ita cito dispereunt. nec tam diu durant ut aliquando conquestus est apud nos Iudaeus quidam, ut carmen hoc, Christus surrexit. quod nunc plus quam M. D. Annos celebratur, Dixit enim Iudaeus. Qui fit? aut quo sidere infelicissimo nobis ut omnes cantiones per annum evanescant, et hoc quod dixi duret. Qui fit insuper? ut homicidia omnia apud vos post annum expiantur atque reconcilientur, et homicidium nostrum quod in Christum commisimus tot annos maneat inexpiabile, nulloque nostro incommodo atque miseria vel temporum spatio mitigabile.

De rustico.

Rusticus alpestris apud Helvecios cum aegrotaret, misit ad proximum pagum pro sacerdote, qui eum communione sacra provideret, atque cum sacerdos venisset, convaluit paulum rusticus, dixitque ad sacerdotem. Vade domum nunc, sinasque deum in clavo isto (quem demonstrabat) pendere usque in crastinum. Cui sacerdos. An corpus Christi tam negligenter et irreverenter hic custodiam? Ad hoc rusticus O bone domine si etiam valeret. x. aureos sine cura tua custodiam.

Proverbium apud Germanos.

Si vis esse laetus per unum diem, intra balneum. post enim largius bibunt homines, unde laeticia nascitur. Si per hebdomadam, minue sanguinem. Si per mensem, interfice porcam, ubi farciminibus et carnibus suillis homines lautius epulantur. Si vero per annum, ducas uxorem. multorum vero opinione, paenitere emitur citius quam per annum ab his qui ducunt uxores.

Aliud.

Haec familia omnium inutilissima atque tristissima praedicatur. Gallinae sine ovis. Porca sine suculis. Vacca sine lacte. Filia quae noctu extra domum divagatur. Filius lusor Uxor furtim bona viri absumens. Et famula praegnans.

Aliud.

Haec raro contingere, atque fere contra naturae cursum esse traduntur ab otiosis. Puella adolescens sine amore. Nundine sine furibus. Antiquus Iudaeus sine divitiis. Antiquum horreum sine muribus. Antiqua vestis pellicea sine pediculis. Antiquus caper sine barba. Antiqua monialis sine religione.

De puella impudica.

Erat puella in patria mea non usquequaque illaesae famae. Illa suem a patre in foro Echingensi emptum, domum ducebat et cum forte per silvam haberet adolescentem comitem, qui eam de stupro appellaret, negavit illa primum, sperans illum instantius petiturum. sed tamen in fine nemoris cum videret illum omnino a petitione destitisse, dixit. sed O bonae amasie ut recordar praeteritorum verborum, si tuae voluntati condescenderem, quo quaeso interim ligaremus suem. quod postea multis annis mansit apud populares meos in proverbio.

De alia puella.

Erat alia multo minoris aetatis, quae confessa est sacerdoti, se cum masculis super feno fuisse. Ad quod sacerdos. Quid ibi fecisti? Respondit puella cum quadam irrisione. Puh. nescis domine quid faciant adolescentes in feno puellis.

De mendicis.

Scripsi in triumpho meo venereo contra mendicos, soleoque aliquando illudere illis, qui homines improbi, nulliusque bonae frugis, sed solo otio dediti, mirificis artibus simplices homines et rusticos imperitos dispoliant. Et id facio (testis est scrutator cordium deus) non ex quadam impietate. (quippe qui sum quodam singulari beneficio naturae mirum in modum ad misericordiam propensius, et ultra facultates vere pauperum et afflictorum misereor) sed rerum idignitate motus, quod videam eos per omnem iniquitatem et perversitatem hominum simplicium abuti liberalitate et commiseratione. Illi inquam impostores mendici cum tam clamose et suppliciter, atque quasi quibusdam obtestationibus nomine dei et beatae virginis, vel Valentini, Antonii, aut aliorum sanctorum extorqueant eleemosynam ab hominibus. Cogito quanta est bonitas et aequanimitas dei et sanctorum, quia illi mendici per eos vivant, quos numquam venerantur. Ego enim eos ante sacras aedes, sed intus sub divinis officiis vix unum aut alterum vidi in decennio. Illos autem cum audio in plateis tam argute compositeque canere et boare vel quaculari (ut illo verbo utar) soleo dicere ad convictores meos. Ille me multo est laetior, nec me movebit. Nam ut Horatius dicit. Si vis me flere, dolendum est primum ipsi tibi. Si autem sunt nimium eloquentes, et diserte quaculantur, soleo dicere eum esse nimis peritum in sua professione artificem, unde meo auxilio non habeat opus. Est autem quaculor, -aris. verbum novum et barbarum, sed non inepte a nobis contra inepte loquentes excogitatum, a sono vel corvorum vel ranarum, quod tales tam intempestive et inepte garrientes non loquantur, sed balbutiant et instar corvorum vocem eructent.

Fabula domini Georgii abbatis Zvuifuldensis.

Quidam erat monachus, qui semper demisso in terram vultu incedebat. postquam autem abbas esset factus, erecto corpore ibat. et interrogatus cur more solito non incederet? Respondit, se prius terram intuendo monasterii claves quaesisse, nunc illis inventis, non esse opus ulterius inquisitione.

De quodam abbate.

Novi abbatem, qui cum a quodam nobili in consessu primorum Suevicae confedoerationis de adulteriis et multis fornicationibus esset criminatus. Respondit. Nonne deberem asinas futuere, Ad quod nobilis. Etiam si fecisses, genus tuum accessisses. alludens ad eius imperitiam.

De quodam fratre minorum.

Erat nobiscum in convivio Tubingae quidam ex ordine minorum de non observantia (ut dicunt) Is hilarior factus hilari Baccho incitatore, dixit se Veronae cum exercitu Caesaris Maximiliani militare consuevisse, atque hunc repetere velle. Ille cum interdum parum caste loqueretur de rebus et militia Veneris, dixi. Putabam vos castitatem habere in votis. Ad quod ille. verum est. tria vovi, sed ita. Paupertatem in balneo. Oboedientiam in mensa. et castitatem in altari. Et conversus ad me dixit. Et apud vos qui docti haberi vultis omni monstro monstrosiora inveniuntur. Theologus, vel ebrius, vel libidinosus, vel avarus. iurisperitus, iniquus et iniustus. Atque medicus valetudinarius, et qui se ipsum curvare (ut ipse dixit pro curare) non potest. quia eorum professioni vita omnino non quadraret.

De Bohemorum irreligione.

Bohemi in eo sunt errore ut non confessi laici quotidie sacram communionem accedant. Rustica autem anserem in quodam oppidum vendendum sub brachio portans, primum est templum ingressa, atque cum ibi tunc sacra fierent, accessit et ipsa cum ansere altare, perceptura a sacerdote hostiam, quam anser illi incaute praeripuit, atque devoravit. quod illa flendo sacerdoti conqueritur. Cui sacerdos. Noli inquit flere, dabo tibi aliam, vel alium deum, ut cum eis loquar.

De Laurentio Valla et fratre minorum.

Laurentius Valla homo impense doctus, atque linguae latinae instaurator, cum semel in templo minorum Neapolis deambularet, vidit sanctum Franciscum inter quattuor doctores pictum, atque convocato aliquo ex fratribus. Quo inquit pacto ordinis vestri princeps et auctor, scilicet Franciscus inter quattuor doctores ponitur, cum tamen laicus et sine litteris fuisse praedicetur. Cui indignabundus fratur. Immo et maximus doctorum est. Huic Laurentius. Et quo modo maximus? cum semper habitus sit inter minores. Hanc ego historiam saepe audivi narrare Ioannem Nauclerum Tubingensis. collegii, gymnasii et demum totius urbis decus et ornamentum, omnisque honestatis et probitatis normam. Quibus animalibus hominum aetas comparetur?

Sic aetas hominis animalibus aequiparatur.
Haedulus in decimum, vitulo vigesimus aequat
Ter decimus Iunicem, reddit quater ipse leonem
Astutam vulpem fert quinquagesimus annus
Sexaginta canem simulant, supperadde decem, mox
Est lupus. at felem bruma octogesima reddit.
Aequat asello hominem post nonagesimus annus.
Anser abibit iners demum centesimo in anno.

In currucam

Vir bonus es, sed vix talis reperitur in orbe.
Coniunx communis, cetera solus habes.

Vita voluptuarii et sani.

Ut vivas sanus, semel in anno minuas sanguinem. semel in mense intres balneum. semel in septimana amplectere Venerem. bis in die comede bibeque. Quietus et bene de nocte dormi.

De quodam fatuo,

Morio quidam instabat apud dominum suum, ut more Christi fidelium admitteretur ad sumptionem sacrae eucharistiae. et cum altare accederet, supposuit ei sacerdos particulam raphani loco sacramenti, quam morio degustans dixit. O dulcissime deus quam es amarus.

De mendicis.

Quidam (dum in confabulationibus mentio de mendicis esset facta, quam numerosam haberent prolem) dixit. non obscura est causa quia plures habeant liberos. nam tuto solent coire, exploratum habentes non se sed nos eorum pueros esse educaturos. Ipsi enim faciunt, nos autem cogimur educare nostra eleemosyna.

De insigni mendacio.

Quidam gloriatus se lustrasse totam fere Europam, maximeque Italiam. Interrogatur de Venetorum urbe magnificisque aedificiis. Ad quod inquit. Non possum plura dicere de Venetiis. eam enim urbem non nisi semel sub crepusculo vespertino transivi equo. Quod cum alii impossibile dicerent, quod urbs mari circumdata, equorum ingressum et egressum non admitteret. Dixi ego fuisse hiemem eo tempore dum transisset, atque super glacie equitasse ad urbem.

De quodam studente anseres furato.

Quidam scholasticus Tubingensis confessus a se furatos anseres, atque gallinas, cum sodalibus suis devorasse. Increpatur a sacerdote, qui ei donec restitueret furtum, absolutionem omnino denegat. quoniam non dimittatur peccatum nisi restituatur ablatum. Ad hoc scholasticus. O optime pater inquit. Ego in duplo restitui. ita enim illis me saturavi ut vix mediam horam retinerem, sed revomerem simul, atque cepae piraque quibus conditi erant. O utinam inquit sacerdos pulmonem et iecur pariter evomuisses ut quadruplo reddidisses, atque indignabundus illum reliquit.

Qui sint praecipui et maximi sancti.

Cum nuper Tubingae cuius templi sanctioris tutelares sancti (quos patronos vocant) sunt divus Georgius, atque Martinus, mentio facta esset de sanctorum meritis et sanctimoniae praestantia. cum alii Ioannem baptistam, alii divum Petrum apostolorum principem ceteris praestare contenderent. Quae dementia vos agitat quidam inquit? Qui enim alii sanctiores, meritisque, et honore priores Tubingensibus patronis Georgio et Martino? Nam cum alii sancti pannosi, contemptique, pedibus incedant, hii egregiis caballis equitent, et sumptuosis vestibus induantur.

Facetia Pauli Vuiest traducta a Brassicano.

Si cui incognitus sit Paulus Vuiest Suevus ioculator egregius, hac saltem facetia eundem plane quotusquisque lector agnoscat. Conveniebant quodam vespere tres socii gratia ludi, qui tunc in principatu Vuirtenbergensi. vetitus fuerat, apud Tabernarium vallis Ramasianae admodum curiosum. cum quo pepigerant, fores clauderet, et obducto vecte intromitteret neminem, ne in medio ludo deprehensi, multam institutam solvere cogerentur. quibus Tabernarius ille quaestus et lucri avidus, facile annuit, et conditionem accepit. cumque hi aliquamdiu lusissent, venit Paulus ille Vuiest ex composito, fores pulsabat, mussitabant intus ludentes quorum techna aderat, simulabant fortasse aliquem adesse, cui ludus illorum suspectus esset, ob id Tabernario mandabant ne cuiquam aperiret. Quo autem taciturniores se gerebant intra aedes, tanto ille foris ianuam tumultuosius, sonoriusque pedibus et manibus pulsabat Tandem sociorum unus. vade inquit hospes, et quid rerum novarum tamen calleat, explorato, dum foribus admodum insultet. Hospes cui rerum novarum experiundarum libido incesserat quaesitum ibat, cui ut respondebat Paulus, Ova se parere nosse, otius rem ad socios, quos hospitabatur, perfert, plurimumque rogat eum hominem intromitti sinerent causa hanc rem factu mirificentissimam videndi, et experiundi. Hi ut res ex composito gerebatur, aliquantisper cunctabantur, difficillimosque se simulabant, quasi istius hominis adventum gravarentur plurimum. Victi tandem assiduis Tabernarii suppliciis, et precibus sinebant pulsantem (ne tamen ipsorum ludus proderetur) intromitti. Hospes (ut erat rerum novarum avidissimus gestiit, exsiluit, cucurrit, repagulum foribus detorsit, aperuit, hominem hunc personatum humaniter excepit, hypocausto, quod stubam appellant barbari induxit, ac pone fornacem in tenebras more glocitantis gallinae collocavit, hortabaturque eundem artis suae, quam iactaverat, periculum faceret, adeo morae impatiens exstiterat hospes. Iussa subit Paulus ille, qui duo ova ad vivam cutem pectoris sui tam diu foverat ac gestaverat, ut percaluissent. Cumque aliquamdiu consedisset Paulus, hospitem vocavit, ut ovum supposita manu blande exciperet. Accurrit hospes, ovum excipit, ostentat id lusoribus, iura per deos immortales adhuc incalescere. Hortatur Paulum secundo ovum pariat. Ad ille subdole renitebatur, bonam inquit et minime vulgarem gallinam esse oportet, quae uno die bina ova parire soleat. Non tamen destitit hospes a precando. Morem gessit Paulus hospiti, statimque hospitem accersivit, ovum secundo partu exciperet. affuit hospes, ovum sumpserat in manus quod aeque, ac primum calescebat, in medium profert, ac rei magnitudinem miris laudibus extollit. Rogavit tandem Paulum per omnes deos ut Tertio ovum pariat, pollicens amplius se nil ab eodem exacturum, Responderat Paulus sibi id factu difficillimum fore. Timeo enim inquit ipsa ovorum seminaria interne dissolvi, et penitus deperire, unde non immodicam iacturam sumerem, inde enim mihi victus subduceretur. Quanto plus Paulus rem pernegaverat, tanto obnixius hospes eundem precabatur. Tandem Paulus rem illam se tertio tentaturum ait, quocumque res caderet. Ubi vero tempus faciendi oleti, et alvum solvendi adesset, Hospes (inquit) otiissime adsis, vitellum excipias, quoniam ovum illud postremum testa caret. adsis, ne in pulveres recidat, ac nullius usui eveniat cura. Accurrebat hospes plus aequo credulus, nedum curiosus, ambas manus supponit. At is non ovum sed solutae alvi purgamenta in manus hospitis profusissime cacavit. exclamando. Eheu ad meam maximam iacturam redegisti me, ovum amplius nullum parire dabitur, id est quod initio verebar. Comperta vero fraude hospes Paulum, nisi pone collusores desiluisset, personamque detraxisset, districto gladio adortus fuisset. Digna Historia curioso. Unde sibi exemplum sumant quicumque rerum novitate nimia permoventur.

Facetia de rustico quem non decebant pulmentaria.

Rusticus quidam servum habebat, cui cum mane ante opus diurnum (ut hiberno tempore fieri solet) pulmentarium appositum esset, et ille segnius ederet, quasi idem fastidiret. Rusticus his verbis eundem compellavit. O si Bentzo hoc pulmentarium mihi aeque ac tibi congrueret quam avidis buccis et faucibus id exederem. Putans id se amplius non decere, cum vix ante triduum in numerum eius pagi iudicum ascitus fuisset, quasi non nisi ieiunus de agrorum limitibus in paganorum conventiculis disputare posset, aut qui saltem pulte crassa inebriari se putabat.

Sequuntur mendacia Explosissima Fabri Cantharopolitani.

Cum semel Faber Cantharopolitanus cum Nobilitari suo cui tunc famulabatur circa flumen quodam equitarent. Vidit Nobilitaris nassam pistatoriam inter crustas glaciei superne fluitare. Utinam inquit nos eam nassam quae piscibus plena est, haberemus, cui Faber id factu facile esse respondit, atque laxatis frenis in flumen arripiendae nassae gratia prosiliit. quem piscis ingenti enormitate cum equo hiantibus faucibus excepit, ac repente reglutivit. Cumque piscator quidam non longo post piscem hunc casu cepisset, ac in mensam Lanioniam venum exposuisset, asciolaque eundem exenterasset, exiluit Faber equo insidiens salvus, reique novitatem nobilitati recensuit, in qua re sane non est parce mentitus.

Aliud de Apro.

Pertranseunti Fabro quadam tempestate nemus, aper mirae magnitudinis, ac dentibus longitudine unius cubiti prominentibus venit obvius, quem cum tunc incursantem pone quercum veterem effugeret. Truculentus aper fabri cupidus dente suo quercum annosam adeo penetravit, ut ab altera parte quercus dentis acumen emicuit. Quod cum faber vidisset, ut rebus suis ac saluti consuleret, subito illi in mentem venit, ut districti pugionis capulo dentis aciem, ut solent fabri dum arcularum clavos incurvant, reflecteret et retunderet, ne cum dentem hinc avelleret, iacturam sumeret, quo solo sibi salutem quaesivit.

Aliud de Lupo.

Faber ille cum per silvam itasset, et lupus illi occurrisset hianti rictu ac si eundem vivum deglutire voluisset, ut se redimere posset cum impetu manu dextra per rictum lupi penetravit, caudamque arripuit, ac eundem (ut Calceolarius calceum) invertit.

De sacerdote Aucupiario.

Sacerdos quidam in agros profectus aucupii faciendi gratia, cum videret ardeam sublime volitantem, sivit avolare falconem vulgo dictum, quem manibus gestabat, cumque falco arrepta ardea ex aere praecipitaretur, Aper, qui tunc aderat, falconem cum ardea patulis faucibus simul devoravit, hoc ubi vidisset sacerdos, accurrit, et aprum venabulo transfixit. Cum vero hunc domi suae mactare vellet, et apri terga cultro lanionio superne dissecuisset, falco ardeam adhuc rostro gestans evolavit salvus. Ecce quam belle mutuis mendaciorum illecebris, sacerdos ille, et faber fabulatores egregii decertant.

De eodem.

Idem sacerdos cum die quodam a rusticis circumsedentibus in balneis interrogaretur. Anne sibi compertum esset, quonam abirent, vel unde redirent Ciconiae? Has nugas subtilissime commentus, Arrigite (inquit) aures rem memorandam vobis recensebo. Cum olim pater meus scholas triviales petendi gratia me ad externas gentes ablegasset, ad remotissimam insulani casu veni, qui cum ibidem litteras discendo balneas semel intrassem, insulam qui mihi assederant, humanissime salutaverant, quos cum interrogassem, Unde me exterum et alienum agnovissent. Respondit illorum unus. A parentibus vestris bone domine Ioannes, qui tam de me quam gentilibus meis bene meriti sunt, optime vos agnovimus. Cumque hortarer illum, quonam modo? a parentibus meis beneficia accepisset? Rem ex ordine depromit. Verno mihi tempore (inquit) dum insula nostra frigoribus riget, transfiguramur in Ciconias, et in partes Europae tunc calescere incipientes avolamus. Unde ego in culmine aedium parentum vestrorum ante annos triginta nidulum surculis et virgultis effinxi. quibus id temporis tererem, donec brumalis nostrae insulae rigor desaeviret. Adventum meum parentibus vestris admodum gratum fuisse semper intellexi, qui numquam passi sunt nidum nostrum minimo provocari. Ubi vero regio vestra faciem brumae induit, discedimus, et in nostram insulam tunc calidissimam reversi Aves exuti in formam pristinam demutamur. Quibus nugis rusticanam plebem adeo persuasit, ut quisque horum Ciconias posthac maiore honore se culturum serio testaretur. Facetia de simplicitate sponsae.

Rusticus olim gnatam suam rustico desponderat, cumque ille prima nocte uxori caestum diffibulare vellet, cuius gratia mortales matrimonium ineunt, e lecto se corripiens surgere voluit, hunc ubi sponsa rogasset, quonam abiturus esset? clavam se allaturum respondit, qua sanctae et numquam attritae suae rimulae cuneum facilius intrudere posset, at illa sponsum lacertis complexa ob nimiam simplicitatem, crimen inconsulte fassa detinuit. Siste (inquit) pedem. Clava tibi nequaquam opus est. Servus enim patris mei ante triennium ad eam rem clava non indiguit. Haec Brassicanus.

De rustica praefecti uxore.

Quidam rusticorum praefectus cum esset creatus, novam melotam, seu pelliceam vestem uxori comparavit. Illa die dominico, tam novae vestis quam magistratus mariti honore superba, cum templum esset ingressa, pellibus inversis, capiteque elato et superbo, surrexerunt omnes homines, ob evangelii quod tunc legebatur reverentiam, quod illa in suum honorem interpretabatur, quare pristinae sortis recordata, dixit Sitzet still. ich denck vuoll das ich ouch arm vuar. id est. Sedete, memini enim? et me fuisse olim pauperem.

De quodam crimina non carmina faciente.

Egolffus de Riethaim toga et militia clarissimus, eques auratus cum in pago Vualensi, ubi habitabat, pulcherrimum et magnis impensis templum construxisset, opera et industria cuiusdam sollertissimi artificis Burchardi Augustensis, supervenit quidam Poeta, suo iudicio non ineptus, qui infra scriptos versiculos in laudem equitis et artificis, maximo calore Apollinis afflatus cecinit, Virgilium ipsamque antiquitatem provocantes.

Construxit templum miles inclitus illud Egolffus
Von Riethaim senis centumque quindecim.
Hoc quicumque vides, artes huius conspice viri
Artificis Burckardi, petiere orare deum.

De rustico confitente, et de aliis rusticis.

Quidam rusticus cum nimis incomposite et inepte, peccata sua sacerdoti enumeraret, correptus ab illo de negligentia et inscitia tam salutaris confessionis. Respondit, se huic rei non magnam operam impendisse, ob eam maxime causam, quia ea arte (putans confessionem) nec possit, nec velit vivere et se nutrire. Alius rusticus exiens sacram aedem obvium habuit alium quendam rusticum, a quo quaesitus an corpus Christi esset elevatum, ut dicitur. Nescio inquit. tam levium enim et parvarum rerum nulla me cura tangit. Alius mihi notus in cena domini eucharistiam sumpturus, cum casu vidisset tibicinem, qui stultificis et bacchanalibus diebus ad choreas cecinisset, ad hunc in accessu ad altare tacite dixit. O Conrade quam dissolutam et lascivam vitam post pasca instituemus, suam religionem declarans.

De quodam Hechingensi.

Quidam Hechingensis cum quibusdam regulis ad terram sanctam peregrinatur. Et cum Rhodi appulissent, fratresque ordinis omnium regionum Christianarum alumni, rei novitate et advenarum videndorum, ut fit, gratia advolarent, prosiliit ille in medium, atque inquit. Non est uspiam inter vos bonus aliquis socius ex Hechinga. factum satis ridendum. Sed nunc in Marpach oppidulo dicuntur esse boni socii.

Nescio quo proverbio.

De Vuolfgango Australi mendico et scurra.

Vuolfgangus Australis dum semel in aedibus cuiusdam rustici super duro scamno pernoctasset, et surgens mane pennam sive plumam anserinam in crinibus invenisset. Heu quam duriter inquit et pessime super unica penna hac nocte quievi, quomodo cum illis agitur qui saepissime super mille vel pluribus plumis requiescunt. Idem cum olim acerrime obiurgaretur a quodam nobili viro, quod tibi - alia ab eodem sibi donata vendidisset. Respondit. et quomodo ego servarem illa, cum tu tibi propria servare non potueris? Idem dictitabat se ubique esse aulicum. Vuan man sech in lieber im hoff vuan im haus. Hoc est. Nam libentius eum homines in vestibulo domus quam in domo viderent. Vestibulum autem et aula eiusdem vocis sunt, et unius nominis in lingua nostra vernacula Idem se longe ditiorem suo patre esse affirmabat. Vuann sein vatter het vuoll funfftzig gulden verzinst, die het er all abgelost. hoc est. Nam pater suus nomine tributi et pensionis ex bonis suis quinquaginta aureos quotannis dederit, quos omnes ipse dissolverit, dum se decoxisse, bonaque paterna gula absumpsisse vellet testari. Idem cum rogaretur a quodam rustica ut vaccam eius aegrotantem sanaret, dedit ille chartulam rusticae, in qua characteres aliquos simulabat se pinxisse, illamque collo vaccae appendi iussit, sumptisque septem nummis aufugit. Mulier se delusam opinata, uti erat, vacca enim non convalescebat, chartulam sacerdoti alicui legendam praebuit, in qua scriptum erat. Ist du so gnist du. Ist du nit so gnist du nit. Siben pfennig ist mein gevuin, Blas mir in ars ich far do hin. hoc est. Si comedes convalesces, si non comedes non convalesces. Septem nummi est lucrum meum. Linge mihi culum ego discedo.

De imperito sacerdote.

Sacerdos quidam Augustensis cum multas fabulas resque inanes et superstitiosas, atque apocrypha pro veris plebi contionatus esset, interrogatur in quibus id libris doctoribusque legisset, Respondit se non legisse, verum a carissima matre iam mortua saepius audivisse, quae mulier honesta et veridica fuisset habitaque ab omnibus mortalibus.

De quodam versificatore graecissante.

Olim fuit mihi sodalis non indoctus, ceterum ad carmen sine gratiis et venere, cuius dum nuper quosdam versiculos paucos legissemus, quorum initium cum tumidius antimacho diiudicaretur, finisque in ridiculum murem desineret, non sine Prisciani summa iniuria, dixit Henrichmannus meus. Hos versus nisi Sibylla legerit, alium neminem interpretari posse credo, sine manifestario soloecismo et barbarismo. Ad quod ego. Detis ei hanc veniam versuum. nunc enim animum adiecit ad elementa graeca, graecissatque strenue. Ibi alter admodum facetus, totusque in risum effusus dixit. Ist er von Graezinga? Ich mein im geschech vuie mir. vuan mir ist ietz das latin erleidet, ich vuill auch kriechesch lernen. Hoc est. Estne graezingensis. (Est enim Graecinga oppidulum non procula Tubinga septem forsan milibus passuum) verum illi ut mihi contigisse credo. Sordet enim, atque fastidio etiam est mihi nunc lingua latina, credo nos nunc graecissaturos.

De quibusdam iudicibus.

Quidam mihi notus, semel cum litem perdidisset in iudicio, dixit ad iudices. Iam nunc saepius litigavi apud vos, et semper succubui. quod si tu praefecte esses pater meus, ceterique iudices omnes mei fratres, sperarem et me aliquando sententiam apud vos obtenturum. Tam magnos aculeos, atque incitamentum credidit habere favorem vel odium in utramque partem. Et ita profecto est, ut favor etiam in spectato viro totis viribus, velisque et remis, ut dicitur, etiam nobis non sentientibus eat in mitiorem, melioremque sententiam. E contrario odium nihil non asperum iudicet.

De Iudaeo baptisato.

De duritia et pertinacia Iudaeorum, veterum temporum plura monumenta extant, nostris vero temporibus ab eorum maioribus raro degenerant, adeo ut hii qui aliquando abiurata gentili fide ad Christianam transierint, vix unus aut alter bene et perseveranter credant. Quod ideo dixi. Fuit unus in Dillinga oppidulo, qui suscepta fide cum cogeretur Christiano natali diutius in matutinis laudibus tempore gelidissimo stare, reversus domum dixit. Si unico puero tam sumus occupati, si beata virgo (quam inhonesto nomine appellavit) adhuc alium filium peperisset, totus mundus, atque noctes in eorum ministerio fuisset detentus, atque mancipatus. Sed ob dehonestationem sacratissimae virginis in aqua fuit submersus, atque suffocatus, iustam perfidiae mercedem consecutus.

De Conrado Pocherio morione.

Palatinus Rheni morionem et fatuum secum habebat in deliciis, cognomento Pocherium. Ille adolescens priusquam stultitia eius esset hominibus explorata, pecoribus custodiendis erat praepositus. qui cum haberet secum comitem adolescentiorem, curvavit semel truncum arboris, huicque puerum appendit. Interim vero procurante id satana, ut existimandum est, turba in pecore facta est, ut Pocherio compositore opus esset. qui cum ad pecus abiens puerum in trunco appensum reliquisset, reversus, truncum invenit renisum sursumque ductum, puerum exanimasse. domum rediens noctu sine comite, dicit se illum suspendisse. Tandem vinculis addictus, nullam aliam causam attulit sui facti, nisi quia puer fuerit scabiosus. In proximo autem principum conuentu Augustae, ego ipse audivi quod diceret, bene cum eo actum, quod hodie cogeretur esse bubulcus, si viveret. tali vero miseria esse suspendio liberatum. Quod et nunc proverbium est in scabiosos, ut dicamus. Cave a Pocherio, alioqui te suspendet.

De eodem.

Idem quorundam nobilium pascebat boves, et cum vidisset illos equis, quo elegantiores, instructioresque ad bellum haberentur caudas rescindere, ipse quam primum in campum venisset, omnibus vaccis et bobus idem fecit. et onustus caudis, domum noctu laetus repedavit, ob eamque rem obiurgatus, dixit se aeque ac dominos, eleganti et pulchro pecore gaudere.

De Petro Maier.

Petrus Maier Ingstettensis. cum semel in Caupona casulae infra arcem Iustingensem, eius atque alterius manibus apprehensis dixissem. Ego vos in matrimonium coniungo, homo admodum simplex retraxit manum indignanter, meque obiurgans. Non est tutum, inquit, in tam seria re iocari, praesens enim~ esset multa episcopi, cuius avaritia inquirit minora delicta. Credebat enim divortio, et episcopi auctoritate opus esse.

De praedonibus.

Praedari et latrocinari, nec apud maiores nostros infame, nec hodie apud quosdam nobiles flagitiosum visum, quam sit contra humani generis societatem atque amicitiam, contra ius naturale, divinum, civile, et gentium, prodidi in controversia scientae et ignorantiae. Itemque in re publica mea Bevuindana, quam nunc in manibus habeo. Illius vero praedationis cum nuper quidam nobilis esset reprehensus, respondit lepide. Bonum est esse praedones in terris, atque salutiferum. Nemini enim dubium est quin mercatores saepe plus fenore quam iustis contractibus, magnis opibus locupletentur, ita ut non facile beatorum sedibus dignarentur ab omnipotente nisi nos eorum usuras auferendo faceremus eorum delicta leviora, unde tandem possent ingredi regnum caelorum.

De incomposito rustico.

Mulier quaedam nobilis, incompositum robustumque rusticum ad se admisit, nocturnis illius nuptiis satianda, rusticus vero cum plus somno quam Venere caperetur, non nisi prope diem evigilavit, quem mulier ad opus nocturnum perficiendum, quoniam dies appropinquaret, operariisque immunitatem praestaret ut admoneret, annulum in digitis cir cum agendo, dixit, articuli frigescunt, strictioresque sunt, credo diem prope adesse. ad hoc insulsus rusticus. Vera dicis o domina. nam et ego libenter vellem merdare, quod signum ipse habebat adventantis aurorae.

De monachis et nobilibus.

Intercessi olim Ulmae pro quodam monacho apud suum praefectum, (quem ipsi vulgo praelatum vocitant) ut liceret ei concedere ad aliquod gymnasium, quo commodius litteris quibus impense delectabatur insudare posset. Respondit mihi ille praefectus, eum satis doctum esse. periculosam dictitans in monacho eruditionem, quae eum inflaret, rebellemque exinde efficeret. Ego hanc vocem detestandam existimans. Non ita sunt, dixi, monasteria instituta. non ea mens antiquorum patrum, qui non minus doctrina quam sanctitate claruerunt, ut in eorum bibliothecis veteribus, librisque ab eis editis videre licet. Sed cum nihil profecerim verbis meis, obticui, recordatus scribarum et pharisaeorum, qui cum satis divites essent in templo, sacrificiis et caerimoniis, dimissis bonorum morum praeceptis, solum ad caerimonialia et avaritiam conversi, totam Iudaeam secum traxerunt ad interitum. Subibat item recordatio pulcherrimae disputationis inter nobilem quendam et monachum habitae, dum in convivio Tubingae essemus, Baccho auctore, in laetitiam plus aequo effusiores, ubi nobilis libere monacho obiecit, nunc eorum sanctitatem, eruditionem, frugalitatem, in meram superbiam, avaritiam, luxuriam fuisse commutata. ideoque non mireris patre bone, inquit, si saeculares, si principes, si nobiles odio habent religiosos. quia pro virtutibus in eorum cucullos irrepserint prava vitia, nec nunc ratio bene vivendi apud eos habeatur, sed habendi plurima. et cum olim monachi bene honesteque vixerint, fuisse animatos nobiles et principes huius saeculi ut instituerent, fundarentque monasteria, institutaque bonis et possessionibus largiter donarent. Nunc vero in animo illorum esse monasteria diruere, pinguibusque eorum bonis frui et abuti. quid soli habeant divitias, et cum iis prave vivant. quod facillime fiat, frugalitatem et temperantiam raro abundantia gignat. principibus vero intolerabile visum, quod solum de bonis Christi et pauperum viventes deberent temperatius nobis exemplo esse. Ad quod monachus libere cor dateque respondit. Non nego tempore vetusto et meliori, probiores fuisse monachos, quorum virtutibus et religione permoti principes huius saeculi liberalissime eos tractaverint sed tunc etiam et tempore illo principes et nobiles, multo fuerunt ad religionem proniores et probiores quam nunc sint. Verum itaque est quod nostris temporibus, et senescente iam saeculo monachi multo peiores sint quam antiquitus. Illud tamen commune vitium est omnium ordinum et conditionum, quod nemo, sive pauper sive dives, sacer vel profanus, sui ordinis et conditionis priscam severitatem retineat. proinde nec vos nobiles, nec vester ordo nos inculpet, aut in alterum primum lapidem iacere potest. Sed inprudenter nobis obiicis divitias. sumus enim diligentes rerum nostrarum procuratores. vos cum omnia ludo, libidine luxuria amisistis, vultis nostris abuti bonis, uter igitur melior?

Iocus nautae in ebrium.

Ebrius quidam cum aliis multis lacum alemannum seu Potamium traiecit, ac in prora paulum obdormiscens, in lacum est praecipitatus. socii autem illius cum clamarent, ut navem sisteret navita, quoniam ebrius in lacum decidisset. Ille dissimulavit aliquamdiu, surdisque auribus lacum sulcavit. Tumultuantibus vero tandem omnibus ut sisteret, sineretque educi ebrium. Respondit ridicule. quam fatui estis, creditis hunc hominem aqua suffocari? Acclamantibus illis, iam fere actum de vita eius, nisi subveniret confestim. Stultis inquit stultiores estis. Vino suffocatus aquam in nullam corporis partem admittit.

Fabula Hieronymi Emser, secretarii Georgii ducis Saxoniae.

Proverbium est apud nos. Ede interim etiam olus. in eos qui carnes sibi devorant, olus contemnunt. Hoc inde trahit originem. Filiam olim mater quaedam rogavit, quomodo gener eam tractaret. an nuptiis etiam nocturnis eam exhilararet? Respondit filia. nequaquam. nisi quod manibus mihi uterum palpat. Tunc mater. Postquam, inquit, iterum te taliter palpaverit, exclama myon, ea enim vox felium (quos vulgo cattos vocamus) exsistit. si dixerit quid vis catelle? dicas. carnem in carnarium meum. ein flaischlin in main tetzlin. tunc intelliget, quid velis, teque torali munere imbuet. Nocte postridiana maritus uxorem palpitavit, more solito, illa vero maternum consilium exequitur. tandem maritus uxoris voluntatem expertus, ad debitum solvendum se strenuum praestitit. Tandem vero immodica uxoris libidine fractus, atque defatigatus, coepit parcius in ea re militare, unde illa saepius clamavit myom. Et cum saepe saepius, et praeter modum repeteret vocem illam, coemit sibi maritus olusculum, positoque eo clam sub lecto. clamanti deinde uxori solita voce, olus adiecit dicens. Fris ouch kraut mit vnder. id est. comede et interdum olus. quasi non possit eam semper carnibus pascere. Ex Lipsi quinta die Iunii. Anno domini. M. D. VIII.

De eo qui puerum non suum accepit.

Quidam cum ei uxor in. xiii. hebdomadis ab eo tempore quando eam duxit puerum peperisset, primum recusavit suum agnoscere, tandem per sacerdotem et aedituum est persuasus, noctes etiam esse in partu computandas, unde tempus legitimum optime quadraret. Cum vero mater illius eum castigando, puerum vero parenti reddendum contenderet. Non credam, inquit, sacerdoti nostro homini integerrimo? qui noctes etiam asserat in partu connumerandas ex sapientium (uti non dubito) consilio. praesertim cum nunc hiemis tempore noctes longissimae plus veniant quam dies considerandae, et profecto mater audi quantum et ego ratione valeam. ex longitudine enim noctium ego inveni, super legitimum aliquid etiam temporis superesse, adeo ut dolus omnis excludatur.

De mendacio cuiusdam fratris contionatoris.

Scripsi alibi non multum conferre ecclesiae, immo vero plerumque obesse quorundam contionatorum ineptias, qui cum habeant sacram et probatam scripturam, recurrunt ad fabulas aniles, quae ipsi exempla vocant, quibus non mediocre scandalum, hoc est offendiculum ponunt simplicibus. Ea enim astruunt suis exemplis, quae nec vera sunt, nec verisimilia, et quae deum auctorem supernaturaliter propter summam eorum ineptiam, et varietatem non merentur, Quod ideo dico. Nosco optime quendam casearium fratrem, qui ad imperitam plebem ita contionatus est. Fideles Christi ut aeternae beatitudinis indeficiens gaudium intelligere possitis dabo vobis exemplum, et illud verissimum, quod uni ex patribus nostris contigit. Ille enim cum verno tempore floridam transiret silvam, melliflue audivit cantantem aviculam, cuius cantus dulcedine captus resedit, atque paulum temporis advertit, ut credebat, sed illud tempus quod iste vix horam iudicavit, quingentorum annorum spatium erat. Et cum ad conventum suorum fratrum rediret, neque quisquam illorum eum cognosceret, ipse vero omnes, admiratus rei novitatem dixit, singulos alloquendo. et quare me confratres carissimi non cognoscitis, ex qua re dixit. frater potestis vobiscum reputare, quantum sit gaudium in caelis, nec ullo tempore praescribendum, si fratri nostro avicula tantum tempus in horam parvam convertit. Ecce quam absurda. Non videbat ineptissimus frater, non esse credibile ut omnes fratres adhuc viverent supra vitam humanam, et quod totus ordo suus tanto tempore non duraverit.

De tribus Bavaris.

Tres Bavari simul peregre profecti sunt gratia morum in alienis terris discendorum. venientesque in Germaniam inferiorem (ubi homines tam expedite curteque loquuntur, nimiumque celeriter verba pronuntiant, ut vix et aegre superiores Germani intelligant) civitati cuidam appropinquaverunt. praemittitur autem ab eis pro procurando hospitio, lautoque prandio instruendo, qui huius insuetae linguae peritissimus haberi voluit. qui cum in urbem venisset, atque tarda sua lingua, imprimisque crassa et dura cum Caupone esset locutus plura, nihil tamem eorum intellexit caupo, quare dentes digitis demonstrans, comedendi aviditatem significavit. Caupo dolore dentium laborare eum existimans, mox ad medicum dentarium deduci iubet, ubi cum adhuc in dentibus monstrandis perseveraret. Medicus Cauponis sententia permotus, dentes duos illi evulsit radicitus. quare indignabundus ille et tristis exiens civitatem, ad suos comites pervenit. quibus ait. O fratres carissimi per fidem meam consulo vobis ne hanc civitatem ingrediamini. quam primum enim ad manducandum quippiam postulaveritis, dentes vobis omnes exturbabuntur. Mihi ut cernitis duo ob eam rem adempti sunt, qui nisi adeo peritus et edoctus fuissem in eorum lingua, iam totus edentulus ad vos rediissem. Illi boni homines stulto illius consilio permoti, ferme inedia confecti abierunt, suam Bavariam ieiuni repetentes.

De eo qui multas cunas emerat.

Quidam in Francia orientali, cui uxor, quam ante quattuor hebdomadas duxerat, cum peperisset filium, mox properavit ad quodam forum, ubi tot cunas emit, ut quadrigas impleret, atque domum rediens, cum interrogaretur quid vellent sibi tot cunae dixit. Opus habeo, si enim uxor mea tam fecunda est futura, ut in tam brevi tempore sit semper paritura, vix hae sufficient.

De pediculoso quodam.

Quidam mihi notissimus philosophus, cum esset imprimis macer, quesitus a me cum tantum biberet et comederet quantum quisque pinguissimus, cur tam macilentus esset. Respondit. quia tantam familiam pasco proprio sanguine quantam Romanus imperator. significans pediculos qui eius corpus infestarent. Idem pediculos dicit suos esse custodes, qui non sinant eum diutius dormire. De eodem Idem interrogatus curnam potes tot pediculos pati. Respondit quoniam misericordiam maximum opus in pauperes prae inopia exercere non possum, alo quadam misericordia pediculos, qui quotidie corpus meum corrodunt.

Spiritus sanctus in columbae specie pingitur.

Dum Christus in die ascensions iam esset in caelum elevatus dixit pater ad illum. Bene veneris (ut nostri homines salutare consueverunt) fili. Huic filius. Deo gratias pater carissime, mox pater subridens ait. Ego te fili remittam in terras ut rursus patiaris. Ad hoc filius. O patre mittas spiritum sactum, ut si eum nimio afficere velint dolore possit avolare. quia ille in specie columbae pingitur.

De Iosbarto Propheta merdoso.

Iosbartus, sive Iodocus barba Tubingae vaticinandi sibi arrogavit artem, de quo in carminibus nostris plura invenies, et de cuius gestis integri essent libri perscribendi. Ille ipse cum nimio rigore et singulari malitia uteretur erga uxorem suam, evenit ut clam illa ab eo aufugeret, atque apud Helvetios esse diceretur. Sed cum in ieiunio sacerdoti confitens, absolutionis beneficium non aliter obtinuisset, nisi uxorem quaereret, promisit se facturum, atque medio die accenso lumine exivit civitatem, atque non procul a portis, ubi erant congeries lignorum, anxie quaesivit illam, atque mox domum repetens convenit sacerdotem, seque suas egisse partes testatur, neque uspiam illam inventam, etiam si solito maiorem diligentiam in quaerendo adhibuerit accenso lumine. Sed ut quaereret eam ubi opus erat, induci non potuit.

De puella quadam.

Quidam minatus est puellae se ad eam noctu clam venturum. illa sub interminatione mortis prohibuit, quia cultrum sub lecto se collocaturam quo eum interimat testatur. Ille noctu veniens invenit eam iacentem, quae altum somnum finxerat. unde callide se simulaverat exiturum. cui exeunti, puella evigilanti similis dixit. Mane, quia non habeo cultellum.

De sacerdote ebrio.

Pagus est non procula Stutgardia. ubi cum pestis grassaretur, atque ex rusticis unus peste correptus, divinis sacramentis veniret providendus, convocatur sacerdos pagi, ut suum officium ageret, qui eo tempore tam immodico vino erat sepultus, ut lingue et pedum gubernamen amiserit. Ille cum rusticum accederet provisurus eum (ut more nostro loquar) accepit libellum baptisandorum puerorum, atque ad lectum aegroti assistens, diu compressa, ac blaesa voce quidam submurmurans, tandem ad id devenit, ut diceret (et quidem sonantiore voce) nominate puerum. aegrotus ad se spectare quae dixisset sacerdos ratus, inquit. Lieber herr ich hais Vurmhenslin. hoc est. mi domine ego vocor Ioannes vermiculus.

De fatuo cuiusdam principis.

Donatus quidam fatuus seu morio cuidam principi electori in Germania, cum saepe observantium oculos frustratus, et custodientium manibus elapsus profugisset, tandem comprehensus, principali conclavi mancipatur, ac aliquamdiu inclusus coepit ventris exonerandi molestia urgeri. Unde cum nec exitus pateret, nec vas aliquod in quod cacaret videret, in ocreas principis cacavit. Paulo post revertitur princeps, et ad venationem equitaturus induit illas, quas cum iniecto pede, foetore atque stercore plenas comperisset. Fatue quis istud fecit, inquit? Ille confestim se nescire quis fecerit, et neque se fecisse asseverat. Tum princeps, et quis fecisse potest praeter te? cum nemo alius affuerit. Ad hoc fatuus. Oportet Regulum fecisse. Est enim Regulus omnium minima avicula, quae ibi in cavea detinebatur, quam fatuus incusavit, tam grande stercus egessisse.

De eodem.

Idem cum iuxta Salam, memorabile apud historicos Germaniae flumen obequitaret, fuit interrogatus ab eo qui in adversa parte fluminis equitabat, ubi flumen vadari posset. Respondit. ubique bene. Ille autem verbis fatui fidem habens, cum in flumen equum adegisset, profunditate illius paene absorptus est, et cum tandem aegre flumen superasset, quaesivit indignanter, cur se decepisset? Ad hoc fatuus. O fatue et homo nihili. Anates ille huc ad me nataverunt illaesae, tam infirmum animal, et tu cum tanto caballo non potes?

De eodem.

Idem cum audiret apud principem suum quandam esse arcem (nisi fame ad deditionem compelleretur) inexpugnabilem. Cogitavit fatuus quomodo arcem expugnaret, atque triduo sub munimentis ante portas ieiunus delitescebat, et cum fame sua nihil proficeret, abiit tandem, principemque mendacii arguebat, qui arcem fame expugnandam censeret cum ipse paene fame confectus, nihil effecisset.

De eodem.

Idem cum semel anserem incubantem interemisset, mox ipse ne ova deperirent incubationis officium assumpsit. quem cum alius inclamaret, expressit primum sibilum anseris, atque altero saepius clamante. noli, inquit, clamare, ne terrore afficias mihi ova, quo minus pullos producant. Dicuntur mihi multa alia facetissima de illo. quae nondum audire potui.

De duobus fatuis.

Duo fratres fatui ex quercu pira decerpere cupientes. convenerunt ut unus ascenderet, atque concutiendo demitteret, alter sub arbore colligeret. Et cum alter diu concutiendo arborem, nihil proficeret (unde enim pira produceret quercus) conquestus est ille qui sub arbore erat quod frater omnia pira comederet, ut sibi nihil reliquum fieret. e contrario alter super arbore conqueritur illum omnia quae ipse praecipitet pira devorare. unde ex summa contentione ad verbera deveniunt sed quomodo concordes facti sint, nondum habeo compertum.

Facetum rusticae puellae dictum.

Quidam nobiles cis Neccharum Sueviae nostrae flumen praeteribant quasdam lotrices rusticas, quarum ob nimium frigus pedes rubebant. unde unus illorum cur tam rubent, inquit, pedes vestri? Respondit una rusticarum, quia ignem habemus in calcibus, Iterum ille. Rogo ergo ut accendas mihi hanc meam virgulam, educendo virilia. Cui rustica, reiectis post terga vestibus, clunes ostendens dixit. Age mi domine descende, et suffla mihi in culinam meam pro excitando igne, qui mihi iam extinctus est.

De sacerdote et moniali.

Quidam sacerdos mihi notissimus, et quem honoris gratia non nomino venit in monasterium virginum Vestalium Ille vecordis homo ingenii cum inter comessandum desiderio cacandi urgeretur, neque ausus desiderium suum significanter propriisque verbis patefacere, loquitur cuidam sibi vicinae, quae esset iam satis provectae aetatis, hisce verbis (ut exonerationem honeste circumloqueretur) ubi consumabo opus naturae. Illa se de stupro appellatam rata, primis mox precibus annuere nolebat, pudiceque negans dicebat. O tu es homo malus, sperans eum instantius petiturum. Ille iterum, atque iterum repetebat, necessitate urgente. Eia vere oportet me opus naturae perficere. Tandem illa cum satisfecisse honori ac pudicitiae visa esset, illum manu apprehensa in cubiculum deducit. Ille ad exonerandi ventris locum se deductum existimans, praeparat se. Ipsa vero stat ei morigeratura, et eo iterum repetente. ubi debeo perficere opus naturae? ipsa tandem se in lectum collocavit, seque denudavit, et cum se perperam intellectum sentiret sacerdos. Ego vellem libenter rosas decerpere, inquit, Ita enim pueri apud nos docentur honeste petere exonerationem ventris. Illa vero maximo pudore perfusa, celeriter extra cubiculi limem transilit, ne ab eo cognosceretur. Ita ipse egressus, aliam sibi obviam percunctatur verbis vulgaribus et notissimis, et fit voti compos, hoc idem ipse sacerdos mihi retulit.

De quodam contionatore.

Fuit quidam contionator in magno quodam oppido egregius persuadendi magister, et eloquii maiestate gratiosus, ceterum vitae perversae, et intemperantis. unde pusillis multum offendiculum (quod nostri scandalum ex graeco vocat) posuit, propterea quod ut Augustinus ait. omni oratione maius pondus habet vita dicentis. Et cum huius rei admoneretur, dicere solebat. se conductum. c. aureis singulis annis ut contionaretur. sed nec. cccc. accepturum ut quae doceret faceret.

Cur rufi probi.

Cum nuper rufo homini illuderem, quamque pravae existimationis rufi essent communi proverbio probarem. Respondit ille mihi. rufos esse omnium probissimos, eo maxime argumento, quod Christus deus solius rufi Iudae Iscariotis (quem rufum pingunt) osculo tangi sit dignatus.

De imperio mulierum in viros.

Est Tubingae quidam procerae staturae, cui est uxor parva, sed quae ei dominetur. Ille cum tribus atque societas sua in caupona convenisset cum uxoribus causa convivandi, atque publicae laetitiae habendae, coepit post cenam cum ceteris ludere in chartis lusoriis. uxor autem eius indignata quod vir luderet, accessit stomachosa, atque abrepta violenter viro pecunia, chartisque in terram praecipitatis, probrosis eum verbis dehonestavit, saepius repetens, veni mecum domum quod te diabolus auferat. quod te dii perdant. quia nisi feceris cito, ego mei corporis copiam alicui ex litteratis faciam. Ad quod ille nihil aliud dicebat quam hoc. O quam molestae sunt nobis mulieres. vel significantius. Ah quam decepit nos diabolus cum mulieribus. Quod ego astans et audiens dixi. O quam virile verbum, et animi magni plenum dixit ille, quam bene vindicavit ab iniuria omnem virilitatis et fortis viri honorem ille. Quod nunc adeo apud nos est in proverbio, ut quicumque vir imperium mulieri concesserit dicatur loqui virile verbum contra uxorem.

De puella deformi Georgius Vueselin.

Duo deambulantes obviam habuerunt puellam parum venustam. qua visa dixit unus ad alterum ut puella audire posset. Quis illam virginem non iure pulchram affirmare posset? Ad haec puella quae se derisam esse intelligebat, verum est, inquit, sed idem de te numquam affirmaret. Cui ipse. posset affirmare si quis mentiri vellet, uti ego de te sum mentitus.

De adultera confitente.

Quidam rusticus admiratione ductus, quidnam uxor sua esset confessura, se post sedilia sacerdotis occultavit. et cum illa confiteretur, inter cetera adulterii se crimine contaminatam, sacerdos finita confessione volens absolvere eam, primum incepit ab adulterio. Cui rusticus ex insidiis prosiliens. Bone domine, dixit, ab aliis peccatis eam absolvas. ego enim ipse adulterii poenam ab ea exigam, ut nulla alia poenitentia opus sit.

De imperio ancillarum in sacerdotes.

Quidam contionator pascali die, iocoso dicterio, ut moris esse superius, declaravi, laetitiam et risum captare studens dixit. Si quis virorum domus suae imperium agat, ille incipiat primus carmen triumphale Christianae resurrectionis, et cum nemo id inciperet, et dominium domus sibi arrogaret, inceptit ipse ille sacerdos, dicens se nihil domi habere praeter felem, cuius ipse dominus esset. Futuro anno cum idem ad viros diceret eodem die. nec adhuc inventus esset qui id de se iure. polliceri posset, nec ego, inquit, nunc incipiam. cum mihi domi sit ancilla, quae et ipsae habentur imperiosae in bonos sacerdotes.

De puella simplici.

Quaedam ancilla ab adolescentibus ad choream invitata, timens dominam, quae eius divagationi difficulter assentiretur, intravit fanum beatae virginis, atque ante illius imaginem genibus flexis suppliciter oravit beatam virginem, ut eius intercessione et auxilio apud dominam adeundae choreae impetraret veniam. Contigit autem ut casu intermitteretur chorea, unde puella consternata, suspirans dixit. O si hoc scivissem, preces meas dominae virgini effusas ad aliam rem reservassem. Hoc factum esse testatur Georgius Vueselin Ramasianus et Schorndorffensis.

De insulso famulo.

Quidam hospites venerabiles ad cenam invitavit. Et cum omnes consedissent, deerat sal. quod cum dominus vidisset, dixit servo structori et ministranti. Affer mihi scalas iuxta columbarium. quibus allatis dixit. Pone ad latus mensae. quo facto dixit. ascende. Ille dum ascendisset. Aspice inquit, quid mensae desit. famulus sal deesse conspiciens dixit. hoc sine scalis videre potuissem. Ad hoc dominus. sed ut posthac diligentior solicitiorque sis, nunc te omnium ludibrio exposui.

De pediculoso.

Philosophus pediculosus, mihi notissimus atque familiaris, cum vestes eius pediculis scaterent. ob idque a me obiurgaretur, dixit sibi non esse insolentes. sed audi, inquit, dum nuper ab Argentorato in ungariam concessissem, quae et ipsa ferax est illorum vermium, vidisses pulcherrimam pugnam Elsaticorum et Hungaricorum vermium in vestibus meis. Nam ut ipse vidi, semper inter se dissidebant. Hungarici tamen praevaluerunt. maiores enim et caudati erant.

De mercatore et adultera eius uxore.

Erat Viennae in Austria mercatori diviti et senio confecti uxor omnium pulcherrima, liberique complusculi, quibus adhibuit praeceptorem scholasticum non vilioris formae. Morem autem iam multis annis hunc observavit, ut relicta domi uxore ipse mercator matutinis sacris quotidie interesset. unde viduo tam mane lecto uxoris, adulterandi cum adolescente praebuit occasionem, et cum id post aliquod tempus non levibus indiciis suspicari cogeretur, dissimulavit vir prudens suspicionem, donec quadam die in absentia uxoris, quae amicorum intererat convivio, opportunitatem esset nactus, Tunc enim remotis arbitris adolescenti edulia delicatiora, vinaque omnium plenissima apponens, iussit eum libere, largiterque comessari. Cumque eum vino incalescentem, penitusque obrutum esse, adeo ut mentis inops factus fuerit, cerneret, his eum verbis allocutus est (non nescius iuxta verbum Plinii, vulgo iam olim vino attributam esse veritatem). Adolescens compertum habeo non vulgariter, te stupri commercium habere cum uxore mea. quod si mihi confiteberis libere, veniam et impunitatem tibi et illi condonabo. sin negaveris, non patiar diutius te mendacem mecum conversari. Confessus est adolescens, omnemque rei gestae seriem aperuit. Cui mercator. Bene fecisti, et rem aetati tuae congruam, et quanto post hac in ea re fortius insurrexeris, tanto rem mihi facies gratiorem. hoc unum tamem rogo, ut me ipsum Veneris tuae exortem relinquas Adolescens nihilominus ad tempus ab istituto abstinuit, donec indulgentia in eum mercatoris perspecta, timorem omnem deposuerit. Cum autem consuetum iter repetere coepisset, mercator huius rei explorator diligentissimus, idoneum nunc tempus adesse cernens, quo domesticae iniuriae finem imponeret, quodam mane infirmitatem simulans, non tam precibus quam minis apud uxorem obtinuit, ut ipsa vicario opere matutina sacra adiret. Quae cum exire vellet indignanti similis, magno fragore forium et impetu muliebri egressa est, non sine murmuratione, ut ita adolescentem experrectum, se, non maritum exisse commoneret. Ille vero altissimo somno oppressus, et sero evigilans, maritum ratus est abiisse, more solito, quare nescius doli in thalamum dominae properavit, atque educto pene, mercatorem est amplexus. qui furtim se illius amplexibus subtrahens, enormemque baculum quem ad hanc rem comparavit arripiens, in haec prorupit verba. O hominum nequissime nonne satis superque fuit, me meae uxoris potiundae tibi copiam fecisse? Vis ne mihi vim tuae libidinis inferre. quodne faceres post impunitatem delictorum tuorum tibi concessam, summamque meam in te indulgentiam, etiam atque etiam rogavi. et cum dicto baculum libravit, quo caput eius ita dedolavit, nec non et laterum compages, tam misere delumbavit, ut hunc semianimem in pavimento cubiculi consternatum relinqueret.

De rustico Leonardus Clemens.

Quidam rusticus in pago Zvifuldensi cui nomen erat Baltassar Lotharius in proximo a Zvifulda pago fabellam narrabat, cui ut fides haberetur ita confirmavit. Nisi ita sit, auferat me diabolus, et mox conscius mendacii, et ita intra se territus reuocavit verba, atque. Absit, inquit, ut hoc pacto me hic devoveam. nescio enim quales apud vos hic sint diaboli, at illud scio, si domi et apud nos sic iurarem quia nostri daemones nihil mihi nocerent. De simplici rustico et aedituo. Vuernherus Maierius Monasteriensis. Rusticus quidam ad altare accedens gratia eucharistiae sumendae stupefactus. os aperire obliviscitur. ad quem sacerdos bis vel ter ait. Aperi os, cum autem prae nimia simplicitate non animadverteret, aedituus indignabundus dixit. Aperi os quia diabolus tibi benedicat (ut nostris mos est) imprecandi alicui cibum vel aliud. quod ad maximum omnes risum incitasset. nisi sacrum illud tempus vetuisset.

De somnolento servo. Matthias kretz licentiaus.

Famulus quidam Cauponarius die quodam ad meridiem usque dormiebat, officiaque sua servilia negligebat omnia. ob quam rem pater familias iratus, magno tandem clamore eum expergefecit. cumque ille surrexisset, cur, inquit dominus, somnolente asine in tam longum diem dormis, et quae officii tui sunt non curas? Respondit famulus. Ego ante quattuordecim dies in balneo fui, unde mihi ignoscendum duco. Assolent enim, ut compertum est, homines post balnea gravissimo plerumque et longo quidem affici somno. Id quod etiam mihi hodie contigit. Ad quod dominus O bone sodalis, si tam longo semper tempore postquam balneaveris te dormire oportet, non eris mihi idoneus servus, quare e vestigio te e domo alio proripias.

Faceta cuiusdam invitatio.

Quidam volens invitare vicinum ad prandium, suaque opinione egregium hospitalitatis opus exercere, ita dixit. O bone vicine veni hodie in domum meam et mecum prande. si enim edulia tecum apportaveris, non nisi ad vini solutionem te compellam.

De faceta responsione cuiusdam studiosi Ioannes Romingius Mindulanus.

Quidam quaesitus in examine magistrorum cur canes sublato altero pede posteriori meierent, Respondit. ne sibi urina calciamenta contaminet.

De ebrio.

Quidam ebrius dum noctu iuxta aquas ex cannalibus profluentes minxisset, cum labentis aquae strepitum et murmura audiisset, continua nocte stetit, credens se urinam emittere, atque illius strepentis sonum audire.

Sequuntur nunc facetiae de ineptiis et ignorantia sacerdotum.

De quodam Ulmensi sacerdote. Leonartus Clemens.

Fuit Ulmae sacerdos indoctus et in re litteraria parum instructus. qui dum in commisso sibi sacello (quod situm est illic extra portam beatae virginis, tanto itinere quanto Calvarie locus, ubi Christus crucifixus est ab Hierosolymis distitisse fertur, proinde ad requiem dominicam dictum) in die Parasceves, ut fit, imaginem Christi crucifixi in sepulcrum in magna populi cum religione spectantis frequentia posuisset. acceptaque acerra sollicite cogitaret (nam nonnulli etiam sacerdotes aderant) qua oratione, quae ab illis collecta dicitur, inter thurificandum uti deberet, mox elata voce in ea verba prorupit (gaudens ut ipse putavit se optimum modum invenisse) Deus indulgentiarum domine da animae famuli tui summi pontificis, cuius primum depositionis diem hodie agimus, refrigerii sedem, quietis beatitudinem, et veri luminis claritatem etc. populo ob devotionem suspirante, sacerdotes ob sacerdotis ruditatem in summum sunt risum effusi.

De alio.

Mos est eorum sacerdotum qui tempore congruo passionem dominicam artificiose in fanis sacris decantant, ut verba Christi exprimentes, pressa utantur et gravi voce, uti faciunt viri graves. Iudaeorum autem verba ut puta tumultuantium et rabidorum, horrido clamore eructent. E contrario fecit quidam sacerdos in alpibus nostris in pago nomine Urspringa prope Gyslingam oppidum. Nam dum Iudaei loquebantur, pressa voce usus est. quod audiens coram Ioannes Cassellius Gyslingensis sacerdos dixit ad Leonartum Clementem. Iudaei profecto mature et graviter loquuntur, nulli dubium quin iudicum sibi partes arrogent. Cum vero ventum esset ad Christum, acutissime vociferabatur sacerdos Ecce inquit Cassellius. Christus implorat iustitiam, atque iudicis officium.

De pedello Viennensi. Paulus Hug.

Quidam doctor sacerdos Viennae in rectorem Gymnasii erat electus, is suae facultatis iuridicae apparitorem, quem pedellum vulgo nominitant, in negotiis tam divinis quam humanis comitem habere solebat. et cum pro more suo sacrificium deo oblaturus esset, atque Confiteor perorasset, Pedellus ut rectori suo celebraturo ministraturus iustum et meritum titulum tribueret. Misereatur, hisce verbis dicebat. Misereatur omnipotens deus magnificentiae vestrae, et perducat vestram magnificentiam ad vitam aeternam. Ignominiae loco ducens, si rectorem in secunda persona atque singulari numero conveniret, non perpendens in oratione dominica se orare. Pater noster qui es in caelis.

De sacerdote perverso. Romingius.

Quaedam puella cum de profanata virginitate petulantiaque inexhausta sacerdoti confiteretur. Ille incontinentia eius atque corporis forma egregia permotus exarsit in eius amorem atque ad eam ita dicit. si id mecum post pascha perpetrare volueris, ego te absolvam. Annuens puella, respondit. Tradita est vobis potestas omnis ligandi et solvendi, fiat ergo voluntas vestra. sacerdos eam absolutam dimisit. sed antequam praeterisset annus illa gravida facta puero eum donavit.

De alio.

Cum Paroecianus Iettingensis cis Mindulam flumen in facie ecclesiae (ut eorum more loquar) matrimonium contractum firmare vellet, iam ab utroque fidem sacramenti sumpturus, maritum interrogavit in haec verba. Conrade quod est tibi nomen. Conradus cum maximo astantium risu, ut dicis, inquit, vocor. nomen enim meum tu ipse pronuntiasti.

De alio.

Sacerdos erat Ulmae indoctus, qui cum horas canonicas orare nesciret, semper pro illis octo vel novem psalmos legebat ex ordine. Alter vero pro psalmo quem reperire nequibat, orationem dominicam orabat.

De alio.

Unus sacerdos alium absoluturus cui plures essent liberi, et proinde res domestica tenuis et angustissima, dixit. Hanc tibi absolutionem canonicam accipias, ut cunctis diebus tuis quibus militas in terra hac, in sudore vultus tui comedas panem doloris, et in valle lacrimarum, de torrente in via bibas, donec in omni tribulatione et angustia vitam cum morte commutes.

Qui sunt laetissimi, qui liberrimi, qui insanissimi.

Scripsit nuper homo quidam doctissimus, omnium videri sibi laetissimos sacerdotes, qui etiam in funere et iuxta mortuos canerent. Liberrimos medicos, quibus solis liceret homines impune occidere, homicidiumque cum aliis capitale esset, medicis etiam mercedem afferret. Insanissimos postremo meros grammatistas, qui nec ipsi prosaicam orationem nec carmen pangere idonei, solum in alienis libris sint oculati atque diserti. quique pro tribus vel quattuor vocabulis tamquam pro focis, aris, atque sanguine tam insane et pertinaciter inter se digladientur, ut non maiori conatu Turcarum imperator Rhodios olim oppugnaverit quam illi quos sibi fingunt adversarios, Illi ipsi cum tres quattuorve, aut ad summum sex voculas ab aliis aut neglectas, aut frigide interpretatas offenderint, tamquam graecorum omnium eloquentiae ante stent, et quasi in triumpho omnium scriptorum ingenia ducere videantur. maiori apparatu currum triumphalem sibi decernunt quam Alexander Macedo, qui totum orientem subegit.

De illitteratis sacerdotibus et monachis. Sebastianus Kefer Ramasianus.

Est sacerdos non procul a Ramasia flumine, qui cum superioribus diebus per fenestras, caeli videndi gratia an vel serenum vel pluviosum futurum esset prospexisset, dixit ad suos convivas. non sine summa iniuria grammaticarum sanctionum, et cum letali vulnere Prisciani. Caelus clarificat se. Volverat enim significare caelum serenum, et ab aeris intemperie alienum fore. Idem nuper quaesitus, cur trinitas esset generis feminini, cum tamen nulla in ea mulier foret, Respondit se nescire, sed huius dubii explicandi et discendi gratia sese olim ad aliquod gymnasium recepturum.

Idem de fratribus illitteratis.

Cum nuper in quodam coenobium peccatorum confitendorum gratia venissemus, et in cenaculo variis de rebus verba faceremus, dixit unus ex monachis. Maneat unus vestrum intus et confiteatur. adiecit alter qui apud illos fratricellos doctissimus praedicabatur. Vos ceteri abimini. et iterum atque iterum repetivit abimini, cum abite dicere debuisset. Cui alludit factum alterius fratris. qui cum exactis diebus inter interpretandum illam partem Bibliae, Et comedit Adam de pomo vetito, ita vernacula lingua expressit. Und Adam hat gessen von ainem stinckenden apffel. id est. de pomo foetido. nesciens differentiam inter vetitum et foetidum. Idcirco verissimum est illud dictum. Quamvis ecclesia habeat aureos nunc calices, ligneos tamen sacerdotes magna ex parte.

De alio.

Cum diebus vacationum canicularium Anno domini. M. D. XI. secessissem a Tubinga Zvifuldam, atque ibi apud Leonhartum clementem facetias concludere vellem, venerunt litterae ad Leonhartum, dum in convivio plures sacerdotes essent, a quodam stationario (ut cum vulgo loquar) sancti Valentini, quarum tenor ita sonabat. Ego petitor sancte Valentini compaream in ecclesia vestra dominica die in vesperis. Idio dignitatem ac venerabilitatem vestram rogo, quatinus in cancellis populo promulgare volueritis ut comparere voluerint subditi vestri ob honorem indulgentiarum et reliquiae, quia etiam praesentantur vobis reliquia sancte Valentini. Vobis etiam constat quia ita in usu habemus.

Petitior sancti Valentini.

Ego postquam has litteras vidissem, ad litteram ita ut vides scriptas, dixi. O quam malam grammaticam habet hic sacerdos in sua villa, credo quod illic Prisciano nullus sit relictus principatus qui scribit, sancte Valentini, compaream pro comparebo, idio pro ideo. reliquiae pro reliquiarum, et reliquia etc.

De sancto Nicolao, et quodam equum ei vovente.

Dicitur mihi pro vera historia, in Bavaria nobilem cum servo isse praedatum, hostesque eos ad Danubium usque fuisse insecutos. Et cum servus trans flume sacellum sancti Nicolai vidisset, vovisse illi equum si incolumis modo Danubium tranasset, atque adacto equo flumen superasse, nobilem vero periculi magnitudine substitisse, atque captum extremo supplicio affectum. Cum vero servus voti memor, equum in sacellum vi compulisset, dicitur ibi. x. aureos sancto Nicolao obtulisse pro redimendo equo, quem tamen nec vi, nec aliquo modo potuisse abducere de fano, quare alios insuper. x. adiecit. sed nec tunc profecisse, timore tandem insequentium. xl. contulisse, et mox equum fuisse egressum. Ad quod servus, urbane. O sancte Nicolae, inquit, quam difficilis et durus es equorum permutator ut multos rusticos in hac re tractabiliores reperias.

De Ioanne Morione Zvifuldensi.

Ioannes Morio et fatuus Zvifuldensis, et domino meo Georgio abbate ad recreationem imprimis gratus, cum semel vitulum quem amiserat quaerendo, in deviis silvarum pernoctare cogeretur, venit prope eum noctua, quae suo clamore clamabat vuegg vuegg. Et quoniam via in vernacula nostra vuegg vocatur, credidit ipse volucrem sibi viam monstrasse velle. quare conversus ad illam. Cur non inquit, in nomine diaboli, mihi illam monstrasti dum esset dies. Nunc enim in tantis tenebris quo pergam? non longe post venit cervus prope eum, qui folia arborum decerpebat. Ad quem Ioannes qui iam esuriebat. si fami tuae, inquit, medentur, faciam et ipse pariter, atque foliis arborum famem sedavit. Multa alia fecit, hodieque facit, quae scribi non possunt. Est autem iam septuagenarius vel ultra, sed quotidie in stultitia crescit, ut crederes cum aetate simul in eo fatuitatem invalescere.

Plaudite et valete Ioannes Morio Zvifuldensis facetias conclusit.

Siquem forte iuvant risus, urbanaque verba
     Hoc opus assidua perlegat ipse manu.
At vos ite procul Critici, procul ite protervi
     Et quorum pectus crassa Minerva tenet.
Vos etenim sat erit graecis ridere kalendis
     Hirta ne prosequitur, quando capella lupum.
Vos et erit ridere satis cum pandus asellus
     Pulsaret resonae plectra canora Lyrae.
Non ego Democriti risus collaudo perennes
     Heraclitum a lacrimis quando reprehendo suis
Inter perpetuos fletus, risusque perennes
     Virtutis medius dicitur esse locus.
Vir gravis interdum solet arte remittere frontem,
     Et dulces hilari voce referre sales.
Vultum terrificus non servat Iuppiter unum
     Molliter interdum ridet Apollo bonus.
Non unam faciem semper gerit astrifer orbis
     Et nive non semper terra sepulta iacet.
Nec vultum semper retinebit vir bonus unum
     Temporibus vitam commodat ipse suam.
Res tractare graves facie solet ille Catonis
     Consilio pollens et gravitate potens
Inter res risu dignas mensamque nitentem
     Ridiculo condit fercula saepe ioco.
Quid memorem risus Poeni iurantis ad aras
     Ipse tuos Macedo mitto Philippe sales.
Anne tuos Caesar risus Auguste tacebo?
     Mordacique ioco, pungere doctus eras.
Digne sed puero fueras irrisus ab hoc, qui
     Dixit in urbe suum saepe fuisse patrem.
Saecli sed labor est exempla referre vetusti
     Humanos cunctos et meminisse duces.
Id generis passim poteris reperire magistros
     Namque ferunt tales tempora nostra viros.
Bebelius, solidus Germanae laudis amator
     Librum concinnum muneris huius habet,
Tempore quam multo fascem congessit in unum.
     Imponitur libroque ultima lima suo.
Dignus ut inter doctorum convivia serpat
     Concinnos lepido spargat et ore sales.
Ergo quisquis eum mercaberis aere libellum
     Bebelio faustos usque precare dies.

Carmen Ioannis Hyphantici Weissenhorensis in facetias Bebelii.

Quem faciles risus, Milesia dicta, lepores,
     Fabula; scomma, sales. et ioca grata iuvant.
Qui lusus lepidos, dicteria, ludicra, mores.
     Instructis epulis quaeque iocamur, avet
Dulcia praesentis relegat ridicula libri,
     Quem modo Bebelius vulgus adire sinit.
Discedant tetrici caperata fronte Catones,
     Et facie caedat hernica turba gravi.
Non sua res agitur, farrago codicis huius
     Perpetuo risu concelebranda venit.
Naribus excussis, et ducta fronte, protervi
     Censores carpent (auguror) istud opus.
Clamabunt nihil est, nequeo ridere profecto,
     Quid dicit? lepidos non movet ille sales.
Scribere conetur melius qui talia garrit,
     Sicque laborificum comperietur opus.
Namque iocos patrios latialis sermo recusat.
     Plurima teutonice pulchra, latina minus
Nec si nasutus quicquam despexerit, odit
     Quilibet, et placita non sua cuique placent.
Ingenium discors tribuit natura creatis
     Et varias mentes unus et alter habet,
Diversos diversa iuvant, quae spreverit unus
     Alter amat, cunctis nemo placere potest.
Noxia bilis inest aliis, quae tristia suadet
     Omnia, nec mentes exhilarare sinit.
Contra splen petulans et pulmo mobilis addit
     Perpetuos aliis et sine fine iocos
Omnia continuo traduxit tempora risu
     Democritus fingens ludicra cuncta sibi.
Ast Heraclitus lacrimarum fonte perenni
     Flevit, et est miserum quicquid in orbe ratus.
Vix semel ad risum tribulis depastus asellus
     Commovit Crassum, splene minore senem.
Et varii motus animi discrimina ponunt,
     Ut ioca maesta tibi, tristia laeta putas.
Valdius arridet laetatus munere Bacchi
     Quia cui infesta sitis tristia corda premit.
Iudicium variat tacito qui pectore curas
     Versat, et erumnis corda sepulta gerit.
Obtulit at si cui se dulcis amica videndam
     Hoc sibi cuncta putat esse iocosa die.
Fabula temporibus certis iucunda refertur,
     Et magis electo tempore scomma iuvat,
Non semper citharae cantus non fistula grata est,
     Res nisi legitimo tempore nullo placet.
Adde quia et gestus, et verba moventia multum
     Afficerent, quorum pagina muta caret.
Finge legendo tibi praedicta, solutius aequo
     Ridebis, lepidos tam movet ille sales.
Et mecum Vatem defende scholastice, quando
     A Criticis carpi percipis eius opus.

FINIS

Neo-Latin

The Latin Library

The Classics Page