AUGUSTINI SERMO XC
Nuptias filii regis eiusque conuiuium norunt omnes fideles, et apparatus mensae dominicae omnium est uoluntati propositus. interest autem quomodo quis accedat, cum accedere non uetatur. scripturae quippe sanctae docent nos dominica duo esse conuiuia; unum quo ueniunt boni et mali, alterum quo non accedunt mali. ergo conuiuium domini, unde modo cum euangelium legeretur audiuimus, habet utique bonos et malos. omnes qui ab hoc conuiuio excusauerunt, mali sunt: sed non omnes qui intrauerunt, boni sunt. alloquor ergo uos, qui in hoc conuiuio boni discumbitis, quicumque attenditis quod dictum est. "qui manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit." omnes qui tales estis, alloquor uos, ut foris non quaeratis bonos, intus toleretis malos.
non dubito audire uelle charitatem uestram, quinam isti sunt, de quibus alloquens disputaui, ut foris non quaerant bonos, intus tolerent malos. si omnes mali sunt intus, quos sum allocutus? si autem omnes boni sunt intus, quos monui ut tolerent malos? prius ergo adiuuante domino, de hac quaestione ut possumus, exeamus. bonum si perfecte liquidoque perpendas, nemo bonus nisi unus deus. habes apertissime dominum dicentem, "quid me interrogas de bono? nemo bonus, nisi unus deus." quomodo ergo nuptiae illae habent bonos et malos, si nemo bonus nisi unus deus? primo scire debetis, secundum quemdam modum omnes nos esse malos. prorsus secundum quemdam modum omnes mali sumus: secundum autem quemdam modum, non omnes boni sumus. possumus enim nos apostolis comparare? quibus ipse dominus ait, "si ergo uos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis uestris." si consideremus scripturas, unus ibi erat malus inter duodecim apostolos, propter quem dominus ait quodam loco, "et uos mundi estis, sed non omnes." allocutus tamen in commune omnes ait, "si uos cum sitis mali." audiuit hoc Petrus, audiuit Ioannes, audiuit Andraeas, audierunt caeteri omnes undecim apostoli. quid audierunt? "uos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis uestris: quanto magis pater uester qui in coelis est, dabit bona petentibus se?" audito quod mali essent, desperauerunt: audito quod deus in coelis esset pater ipsorum, respirauerunt. "cum sitis," inquit, "mali:" quid ergo debetur malis, nisi supplicium? "quanto magis, } inquit, "pater uester, qui in coelis est?" quid debetur filiis, nisi praemium? in nomine malorum, metus poenarum: in nomine filiorum, spes haeredum.
secundum quid ergo mali erant iidem ipsi, qui secundum aliquid boni erant. quibus enim dictum est, "cum sitis mali, nostis bona data dare filiis uestris;" continuo subiectum, "quanto magis pater uester qui in coelis est?" pater ergo malorum, sed non relinquendorum; quia medicus sanandorum. secundum ergo quemdam modum mali erant. et tamen illi conuiuae patrisfamilias in regis nuptiis, puto quia non erant de illo numero, de quibus dictum est, "inuitauerunt bonos et malos;" ut in numero malorum deputentur, quos audiuimus exclusos in illo, qui inuentus est non habere uestem nuptialem. secundum quid, inquam, mali erant qui boni erant: secundum quid boni erant qui mali erant. audi Ioannem secundum quid mali erant: "si dixerimus quia non habemus peccatum, nos ipsos seducimus, et ueritas in nobis non est." ecce secundum quid mali erant: quia habebant peccatum. secundum quid boni erant? "si confessi fuerimus peccata nostra, fidelis est et iustus, qui dimittat nobis peccata, et mundet nos ab omni iniquitate." si ergo dixerimus, secundum hanc expositionem, quam audistis me de sanctis scripturis, ut arbitror, protulisse, eosdem homines et bonos esse secundum quemdam modum, et malos secundum quemdam modum; si secundum hunc sensum uoluerimus accipere quod dictum est, "inuitauerunt bonos et malos," id est eosdem ipsos et bonos et malos; si hoc uoluerimus accipere, non permittimur, propter illum qui inuentus est non habens uestem nuptialem, et non utcumque proiectus, ut tantum illo conuiuio priuaretur, sed ut aeterno in tenebrarum supplicio damnaretur.
sed dicit aliquis: quid de uno homine? quid mirum? quid magnum, si seruis patrisfamilias subrepsit unus in turba non habens uestem nuptialem? numquid propter illum poterat dici, "inuitauerunt bonos et malos?" intendite ergo, et intelligite, fratres mei. unus ille unum genus erat; nam multi erant. respondeat hic mihi diligens auditor, et dicat: nolo mihi narres suspiciones tuas; probari mihi uolo quia unus ille multi erant. aderit dominus, probabo plane, nec longius requiram ut possim probare. in ipsis suis uerbis deus adiuuabit me, et quod uobis apertum sit ministrabit per me. ecce "ingressus paterfamilias, ut inspiceret discumbentes." uidete, fratres mei, quia non pertinuit ad seruos, nisi inuitare et adducere bonos et malos: uidete quia non dictum est, considerauerunt serui discumbentes, et ibi inuenerunt hominem non habentem uestem nuptialem, et dixerunt ei. non hoc scriptum est. paterfamilias inspexit, paterfamilias inuenit, paterfamilias distinxit, paterfamilias separauit. hoc quidem praetereundum non fuit. aliud autem probare suscepimus, quomodo multi essent ille unus. "intrauit" ergo "paterfamilias inspicere discumbentes, et inuenit hominem non habentem uestem nuptialem: et ait illi, amice, quomodo huc uenisti non habens uestem nuptialem? at ille obmutuit." talis enim interrogabat, cui ille fingere nihil poterat. uestis quippe illa in corde, non in carne inspiciebatur: quae si desuper fuisset induta, etiam seruis non fuisset occultata. ubi sit induenda uestis nuptialis, accipite, ubi loquitur, "sacerdotes tui induantur iustitiam." de ea ueste dicit apostolus, "si tamen induti, et non nudi inueniamur." ergo inuentus est a domino qui seruos latebat. interrogatus obmutescit: ligatur, proiicitur, damnatur unus a multis. domine, dixeram, quia tu admones omnes admonere. recolite mecum uerba quae audistis, et multos fuisse unum illum modo inuenietis, modo iudicabitis. unum certe interrogauerat dominus, uni dixerat, "amice, quomodo huc intrasti?" unus obmutuerat, et de ipso uno dictum fuerat, "ligate illi manus et pedes, et mittite illum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium." quare hoc? "multi enim sunt uocati, pauci uero electi." quid huic manifestationi ueritatis quispiam contradicat? "mittite, } inquit, "illum in tenebras exteriores." illum certe unum, de quo dicit dominus, "multi enim sunt uocati, pauci uero electi." ergo pauci non mittuntur foras. certe unus erat ille, qui non habebat uestem nuptialem. "proiicite eum." quare proiicitur? "multi enim sunt uocati, pauci uero electi." dimittite paucos, proiicite multos. certe unus erat. unus omnino iste, non solum multi erant, sed multitudine bonorum numerum superabant. multi enim et boni: sed in comparatione malorum pauci sunt boni. multa frumenta nata sunt: compara paleis, et pauca grana sunt. iidem ipsi in se ipsis multi, in comparatione malorum pauci. quomodo probamus quia in se ipsis multi? "multi ab oriente et ab occidente uenient." quo uenient? ad illud conuiuium, in quod boni et mali intrant. de alio conuiuio locutus adiunxit, "et recumbent cum Abraham, Isaac et Iacob, in regno coelorum." illud est conuiuium quo non accessuri sunt mali. hoc quod modo est digne accipiatur, ut ad illud perueniatur. iidem ergo multi, qui pauci: multi in se ipsis, pauci in malorum comparatione. ergo quid ait dominus? inuenit unum, et ait, proiiciantur multi, remaneant pauci. dicere enim, "multi uocati, pauci uero electi," nihil est aliud, quam aperte ostendere, qui in isto conuiuio tales habeantur, ut ad aliud conuiuium perducantur, quo nullus accedet malorum.
quid ergo est? omnes qui acceditis ad mensam dominicam, quae hic est, nolo esse cum multis separandis, sed cum paucis conseruandis. unde hoc poteritis? accipite uestem nuptialem. expone, inquies, nobis uestem nuptialem. procul dubio illa uestis est, quam non habent nisi boni, in conuiuio relinquendi, seruandi ad conuiuium quo nullus malus accedit, per domini gratiam perducendi: ipsi habent uestem nuptialem. quaeramus ergo, fratres mei, inter fideles qui sunt qui habent aliquid, quod mali non habent, et ipsa erit uestis nuptialis. si sacramenta dixerimus, uidetis quemadmodum sint malis bonisque communia. baptismus est? sine baptismo quidem nemo ad deum peruenit: sed non omnis qui habet baptismum ad deum peruenit. non ergo possum intelligere baptismum esse uestem nuptialem, id est ipsum sacramentum; quam uestem uideo in bonis, uideo in malis. forte altare est, uel quod accipitur de altari. uidemus quia multi manducant, et iudicium sibi manducant et bibunt. quid ergo est? ieiunatur? ieiunant et mali. ad ecclesiam concurritur? concurrunt et mali. postremo miracula fiunt? non solum boni faciunt et mali, sed aliquando non faciunt boni. ecce in uetere populo magi Pharaonis miracula faciebant, Israelitae non faciebant: in Israelitis solus Moyses et Aaron faciebant; caeteri non faciebant, sed uidebant, timebant, credebant. numquid meliores magi Pharaonis miracula facientes, quam populus Israel, qui miracula facere non ualebat, et ad deum tamen populus pertinebat? in ipsa ecclesia, apostolum audi, "numquid omnes prophetae? numquid omnes dona habent curationum? numquid omnes linguis loquuntur?"
quae est ergo uestis illa nuptialis? haec est uestis nuptialis: "finis autem praecepti est," apostolus dicit, "charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta." haec est uestis nuptialis. non quaecumque charitas: nam plerumque uidentur se diligere etiam homines participes malae conscientiae. qui simul latrocinia faciunt, qui simul maleficia, qui simul histriones amant, qui simul aurigis et uenatoribus clamant, plerumque diligunt se: sed non est in eis "charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta." talis charitas uestis est nuptialis. "si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum," inquit, "ut aeramentum sonans, aut cymbalum tinniens." aduenerunt linguae solae, et dicitur eis, quid huc intrastis non habentes uestem nuptialem? { si habuero," inquit, "prophetiam, et sciero omnia sacramenta, et omnem scientiam, et habuero fidem, ita ut montes transferam, charitatem autem non habeam, nihil sum." ecce sunt illa miracula hominum plerumque non habentium uestem nuptialem. si haec, inquit, habeam omnia, et Christum non habeam, nihil sum. "nihil," inquit, "sum." ergo prophetia nihil est? ergo scientia sacramentorum nihil est? non illa nihil sunt: sed ego, si illa habeam, et charitatem non habeam, nihil sum. quanta bona nihil prosunt sine uno bono? si non habeam charitatem, si eleemosynas largior in pauperes, si ad confessionem nominis Christi usque ad sanguinem, usque ad ignes accedo, possunt ista fieri et amore gloriae, inania sunt. quia ergo possunt fieri etiam amore gloriae inania, non charitate pinguissima pietatis, etiam ipsa commemorat, et ipsa audi: "si distribuero omnia mea in usum pauperum, et si tradidero corpus meum ut ardeam, charitatem non habeam, nihil mihi prodest." haec est uestis nuptialis. interrogate uos; si habetis illam, securi estis in conuiuio dominico. duae sunt in homine uno, charitas et cupiditas. charitas nascatur in te, si nondum nata est; et si nata est, alatur, nutriatur, crescat. illa uero cupiditas, et si in hac uita exstingui penitus non potest; "quia si dixerimus quod peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et ueritas in nobis non est:" in quantum autem est in nobis cupiditas, in tantum sine peccato non sumus: charitas crescat, cupiditas decrescat; ut aliquando illa perficiatur, hoc est charitas, cupiditas consumatur. induite uos uestem nuptialem: uos alloquor, qui necdum habetis. iam intus estis, iam ad conuiuium acceditis, et uestem in honorem sponsi nondum habetis: uestra adhuc quaeritis, non quae Iesu Christi. uestis enim nuptialis in honore accipitur coniugationis, id est sponsi et sponsae. nostis sponsum: Christus est. nostis sponsam: ecclesia est. deferte nubenti, deferte ducenti. si istis bene detuleritis qui nubent, uos filii eritis. ergo in hoc proficite. diligite dominum, et ibi discite diligere uos: ut cum diligendo dominum dilexeritis uos, securi diligatis proximos sicut uos. quando enim non inuenio se ipsum diligentem, quomodo ei permitto proximum, quem diligat sicut se ipsum? et quis est, inquit, qui non diligat se ipsum? ecce quis est: "qui diligit iniquitatem, odit animam suam." numquid diligit se, qui amat carnem suam, et odit animam suam, malo suo, malo animae suae et carnis suae? quis autem diligit animam suam? qui diligit deum ex toto corde suo, et ex tota mente sua. iam tali committo proximum. diligite proximos, tanquam uos ipsos.
quis est, inquit, mihi proximus? omnis homo proximus tuus est. nonne duos parentes habuimus omnes? proxima sunt sibi cuiusque generis animalia, columbus columbo, pardus pardo, aspis aspidi, pecus pecori, et non est proximus homo homini? recolite institutionem creaturae. dixit deus, protulerunt aquae; natantia, cetos magnos, pisces, alites, similiaque protulerunt. numquid de una aue omnes aues? numquid de uno uulture omnes uultures? numquid de uno columbo omnes columbi? numquid de uno colubro omnes colubri? numquid de una aurata omnes auratae? numquid de una oue omnes oues? utique simul terra genera protulit omnia. uentum est ad hominem, et non protulit terra hominem. factus est nobis unus pater: nec saltem duo, pater et mater: factus est, inquam, nobis unus pater, nec saltem duo, pater et mater: sed de uno patre una mater; unus de nullo, sed a deo factus est, et una de illo. attendite genus nostrum: de uno fonte manauimus; et quia ille unus in amaritudinem uersus est, omnes ex oliua oleaster facti sumus. uenit et gratia. generauit unus ad peccatum et ad mortem, tamen unum genus, tamen proximos sibi omnes; tamen non solum similes, sed etiam cognatos. uenit unus contra unum: contra unum qui sparsit, unus qui colligit. sic contra unum qui occidit, unus qui uiuificat. "sicut enim in Adam omnes moriuntur, sic in Christo omnes uiuificabuntur." sed quomodo de illo omnis qui nascitur, moritur: sic in Christo omnis qui credit, uiuificatur. sed si habeat uestem nuptialem, si inuitetur seruandus, non separandus.
habete itaque charitatem, fratres mei. exposui uobis uestem nuptialem, exposui uobis uestem. laudatur fides, constat, laudatur: sed quae fides, distinguit apostolus. nam quosdam gloriantes de fide, et non habentes bonos mores, obiurgat apostolus Iacobus, et dicit: "tu credis quoniam unus est deus, et bene facis. et daemones credunt, et contremiscunt." unde laudatus est Petrus, unde dictus est beatus, recolite mecum. quia dixit, "tu es Christus filius dei uiui?" ille non sonum uerborum, sed affectum cordis intendit, qui beatum pronuntiauit. nam uultis nosse beatitudinem Petri non in illis uerbis fuisse? haec dixerunt et daemones. "scimus qui sis; tu es filius dei." filium dei confessus est Petrus: filium dei confessi sunt daemones. distingue, domine, distingue. distinguo plane. Petrus dixit in amore, daemones a timore. denique ille dicit, "tecum sum usque ad mortem." illi dicunt, "quid nobis et tibi?" ergo qui uenisti ad conuiuium, noli de sola fide gloriari. distingue et ipsam fidem, et tunc in te agnoscitur uestis nuptialis. distinguat apostolus, doceat nos: "neque circumcisio," inquit, "aliquid ualet, neque praeputium, sed fides." dic quae: numquid non et daemones credunt et contremiscunt? dico, inquit, audi, distinguo, modo distinguo: "sed fides, quae per dilectionem operatur." quae ergo fides? qualis fides? "quae per dilectionem operatur. omnem," inquit, "scientiam si habeam, et omnem fidem, ita ut montes transferam, charitatem autem non habeam, nihil sum." habete fidem cum dilectione: nam dilectionem non potestis habere sine fide. hoc moneo, hoc exhortor, hoc in nomine domini doceo charitatem uestram, ut habeatis fidem cum dilectione: quia potestis habere fidem sine dilectione. nam non uos exhortor ut habeatis fidem, sed charitatem. non potestis enim habere charitatem sine fide; charitatem enim dico dei et proximi: unde potest ista esse sine fide? quomodo amat deum, qui non credit in deum? quomodo amat deum stultus, qui dicit in corde suo, "non est deus?" potest fieri ut credas uenisse Christum, et non diligas Christum. non potest autem fieri ut diligas Christum, et non dicas uenisse Christum.
ergo habete fidem cum dilectione. ista est uestis nuptialis. amate inuicem, qui Christum diligitis: amate amicos, amate inimicos. non sit uobis durum. quid ergo perditis, ubi multum acquiritis? quid pro magno rogas deum, ut moriatur inimicus tuus? non est uestis ista nuptialis. attende ipsum sponsum in cruce pro te pendentem, et pro suis inimicis patrem rogantem: "pater," inquit, "ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt." uidisti sponsum ista dicentem, uide et amicum sponsi cum ueste nuptiali inuitatum. benedictum Stephanum attendite, quomodo increpat Iudaeos, tanquam saeuus, tanquam iratus: "dura ceruice, et non circumcisi corde et auribus, uos restitistis spiritui sancto. quem prophetarum non occiderunt patres uestri?" audisti quomodo lingua saeuiat. adhuc tu paratus es dicere in quemlibet, atque utinam in eum dicas, qui deum offenderit, non qui te. offendit deum et non increpas; offendit te, clamas: ubi est uestis illa nuptialis? audistis ergo quomodo saeuierit Stephanus: audite quomodo dilexerit. offendit eos quos increpabat, lapidatus est ab eis. et cum undique furentium manibus, et lapidum ictibus premeretur et tunderetur, prius ait: "domine Iesu Christe, accipe spiritum meum." deinde posteaquam pro se stans orauit, pro illis qui lapidabant eum, genu fixit, et dixit: "domine, ne statuas eis hoc delictum:" ego moriar in carne, non illi in corde. et hoc dicto obdormiuit. post haec uerba nihil addidit: dixit, et abiit; nouissima eius oratio pro inimicis fuit. discite habere uestem nuptialem. ita et tu fige genua, et collide frontem in terra, et accessurus ad mensam domini, ad conuiuium sanctarum scripturarum, noli dicere, si moriatur inimicus: domine, si quid a te merui, occide inimicum meum. quod si forte dicis, non times ne tibi respondeat: si occidere uellem inimicum tuum, te prius occiderem? an gloriaris, quia modo inuitatus uenisti? cogita, paululum ante quid fuisti. nonne me blasphemasti? nonne me irrisisti? nonne nomen meum de terra delere uoluisti? sed plaudis tibi, quia inuitatus uenisti. si te occidissem inimicum, quem facerem amicum? quid male orando doces me, quod non feci in te? imo ego, dicit tibi deus, doceam te, ut imiteris me. in cruce pendens dixi, "ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt." docui hoc militem meum. esto tiro meus contra diabolum. aliter inuicte nullo modo pugnabis, nisi pro tuis inimicis oraueris. dic plane, dic etiam hoc, dic ut inimicum tuum persequaris: sed scienter dic; distingue quod dicis. ecce homo est inimicus tuus: responde mihi, quid in illo inimicetur tibi; numquid hoc quod homo est, inimicatur tibi? non. sed quid? quod malus est. quod homo est, quod ego feci, non tibi inimicatur. dicit tibi: ego hominem feci non malum: factus est malus per inobedientiam, qui potius zabulo obediuit, quam deo. quod ipse fecit, hoc tibi inimicatur: unde malus, tibi inimicus est; non unde homo est. audio enim hominem, et malum: unum nomen est naturae, alterum culpae: sano culpam, et seruo naturam. hoc tibi dicit deus tuus: et ecce uindico te, occido inimicum tuum; de illo tollo quod malus est, seruo quod homo est: numquid si fecero illum hominem bonum, non occidi inimicum tuum, et feci amicum tuum? sic roga quod rogas, ut non homines pereant, sed ipsae inimicitiae pereant. si autem hoc oras, ut homo moriatur; malus oras contra malum: et cum dicis, occide malum; respondet tibi, quem uestrum.
extendite ergo dilectionem, non usque ad coniuges et filios uestros. ista dilectio etiam in pecoribus et passeribus inuenitur. scitis istos passeres et hirundines quemadmodum diligant coniuges, simul oua foueant, simul pullos nutriant, grata quadam et naturali bonitate, nulla cogitata mercede. non enim dicit passer: nutriam filios meos, ut cum senuero, pascant me. nihil horum cogitat: gratis amat, gratis pascit; affectum parentis exhibet, retributionem non requirit. et nos, noui, scio, sic amatis filios uestros. "non enim debent filii parentibus thesaurizare, sed parentes filiis." hinc etiam multi excitatis auaritiam uestram, quia filiis uestris acquiritis, eisque seruatis. sed extendite dilectionem, crescat ista dilectio: amare autem filios et coniuges, nondum uestis illa nuptialis est. habete fidem ad deum. prius diligite deum. extendite ad deum; et quos poteritis, rapite ad deum. inimicus est: rapiatur ad deum. filius est, uxor est, seruus est: rapiatur ad deum. peregrinus est: rapiatur ad deum. inimicus est: rapiatur ad deum. rape, rape inimicum: rapiendo non erit inimicus. sic proficiatur, sic charitas nutriatur, ut nutrita perficiatur: sic uestis nuptialis induatur: sic imago dei, ad quam creati sumus, proficiendo resculpatur. peccando enim obsolefacta erat, attrita erat. unde attrita? unde obsolefacta? cum fricatur ad terram. quid est, ad terram fricatur? terrenis cupiditatibus teritur. "quanquam enim in imagine ambulet homo, tamen uane conturbatur." ueritas quaeritur in dei imagine, non uanitas. amando enim ueritatem imago illa, ad quam creati sumus, resculpatur, et proprius nummus Caesari nostro reddatur. sic enim ex responsione domini audistis, tentantibus Iudaeis dicentem dominum, "quid me tentatis, hypocritae? ostendite mihi numisma census," id est, expressionem imaginis et superscriptionem. ostendite mihi quid soluitis, quid paratis, quid a uobis exigitur; ostendite mihi. ostenderunt illi denarium: et quaesiuit cuius haberet imaginem et superscriptionem. responderunt, "Caesaris." Caesar iste et imaginem suam quaerit. Caesar non uult sibi perire quod iussit, et deus non uult perire quod fecit. Caesar, fratres mei, non fecit nummum: monetarii faciunt; artificibus iubetur, suis ministris imperauit. imago exprimebatur in nummo: in nummo est imago Caesaris. et tamen quod alii impresserunt quaeritur: ille thesaurizat, ille non uult sibi negari. moneta Christi homo est. ibi imago Christi, ibi nomen Christi, munus Christi, et officia Christi.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |