AUGUSTINI SERMO XV
SERMO HABITVS IN REGIONE TERTIA IN BASILICA PETRI CARTHAGINE DE VERSV PSALMI [DOMINE DILEXI DECOREM DOMVS TVAE] decorem domus domini, et locum tabernaculi claritatis eius diligimus, si et nos ipsi sumus. quid est ergo decor domus domini et locus tabernaculi claritatis eius, nisi templum eius de quo apostolus dicit: [templum enim dei sanctum est, quod estis uos]? sicut ergo in fabricis manufactis, cum eleganter et magnifice construuntur, corporalis noster mulcetur aspectus, ita cum [lapides uiui], corda fidelium caritatis uinculo continentur, decor est domus dei et locus tabernaculi claritatis eius. discite ergo quod amare debetis, ut amare possitis. qui enim diligit decorem domus dei, non est dubium quia ecclesiam diligit, non in fabrefactis parietibus et tectis, non in nitore marmorum et laqueariis aureis, sed in hominibus fidelibus, sanctis, deum diligentibus ex toto corde suo et ex tota anima sua et ex tota mente sua, et proximum suum tamquam se ipsum. sed in congregatione christiana, quantum pertinet ad participationem et communionem sacramentorum, [multiplicati sunt super numerum]. alius est ergo numerus, alii super numerum. numerus est, de quibus dicit apostolus: [nouit dominus qui sunt eius]. super numerum autem, quoniam [in magna domo non solum uasa sunt aurea et argentea, sed et lignea et fictilia; alia quidem in honorem, alia in contumeliam]. numerus ergo, uasorum in honorem; super numerum, uasa in contumeliam. cum ergo sint ista duo genera uasorum, numquid dubitamus ubi sit decor domus dei? si ergo uis diligere, agens quod cantasti, decorem domus dei et locum tabernaculi claritatis eius, quaere uasa in honorem. et nolo dicas: quaesiui, et non inueni. ideo enim quaesisti et non inuenisti, quia quod quaesisti tu non fuisti. similis simili cohaeret, dissimilis dissimilem refugit. si fueris uas in contumeliam, procul dubio uas in honorem graue tibi erit et ad uidendum. non audis quomodo quidam de quodam dicant: [grauis nobis est etiam ad uidendum]? quod tibi graue est ad uidendum, quando erit apertum ad inueniendum? uasa enim ista, interiorum hominum sunt. non utique cum uisus fuerit iustus, iam agnoscitur iustus. eumdem aspectum habet et iustus et iniustus. uterque homo, sed non uterque domus dei, et si ambo Christiani appellantur. utrumque uas, sed non utrumque in honorem, sed aliud in honorem, aliud in contumeliam. numquid propter mala uasa deserenda est domus magna? nouit deus uti, id est dominus magnae domus, et uasis in honorem et uasis in contumeliam. sicuti est malorum male uti etiam bonis, sic contra dei bene uti etiam malis. quantis bonis utuntur mali! omnis enim creatura dei bona est. quomodo ea male utuntur mali? quomodo eos increpat scriptura dicens: [petitis, et non accipitis, eo quod male petatis, ut in concupiscentiis uestris consumatis]. quod nomen acceperunt isti male utentes bonis dei? sequitur, et dicit: [adulteri]. unde adulteri? [nescitis, quia amicus huius mundi inimicus deo constituitur? adulteri], inquit. sunt animae adulterae, sunt fornicariae: discutiamus eas. fornicariae animae sunt, multis diis falsis quodam modo prostitutae; adulterae autem, tamquam legitimo iam coniugio copulatae, et ipsi legitimo coniugio non seruantes animae castitatem. ut autem hoc dicam expressius, pagani anima fornicaria est, Christiani mali adultera. pagani anima fornicaria legitimum uirum non habet; per diuersa daemonia prostituta corrumpitur. Christiani autem mali quare adultera est? quia nec castitatem diligit, nec uirum deserit. non ergo dicas: quare sunt isti in domo dei? respondetur tibi: uasa sunt in contumeliam. nouit eis uti deus. nouerat qui creauit, quoniam qui potuit creare, nouit ordinare: habent in domo magna locum suum. si autem quaeras a me, quomodo eis bene utatur deus, fateor, dei consilium sicut homo explicare non possum. noui enim cum Paulo apostolo expauescere, quod etiam ille cum consideraret, expauit, et expauescens exclamauit: [o altitudo diuitiarum sapientiae et scientiae dei! quam inscrutabilia sunt iudicia eius, et inuestigabiles uiae eius! quis enim cognouit sensum domini, aut quis consiliarius eius fuit? aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in saecula saeculorum]. nobis consideratio, admiratio, tremor, exclamatio, quia nulla penetratio. ipsi autem quid? [gloria in saecula saeculorum]. siue de uasis in honorem, siue de uasis in contumeliam, [ipsi gloria in saecula saeculorum]. alios coronat, alios damnat, nusquam errat. alios probat, de aliis probat, omnes ordinat. quid faciunt inquit in hoc mundo homines mali? responde mihi. in fornace aurificis palea quid facit? puto non ibi esse sine causa paleam, ubi aurum purgatur. uideamus quae ibi sint omnia: fornax est, palea est, aurum est, ignis est, artifex est. sed illa tria, aurum, palea, ignis: in fornace; artifex: ad fornacem. attende etiam istum mundum. mundus fornax est; palea homines mali; aurum homines boni; ignis tribulatio; artifex deus. attende et uide: aurum non purgatur, si palea non uratur. uide autem in hoc psalmo, ubi diligimus decorem domus dei et locum tabernaculi claritatis eius, uide ibi aurum, uide uocem auri. purgari cupit: [proba me domine, et tempta me, ure renes meos. proba me domine, et tempta me. proba me], inquit, [domine et tempta me]. qui timere debuit temptationem, petit temptationem. [proba], inquit, [me domine, et tempta me]. et uide si non ignem quaerit: [proba me et tempta me, ure renes meos et cor meum]. non times ne in igne deficias? non, inquit. quare? [quia misericordia tua ante oculos meos est]. ecce, inquit, quare securus dico: [proba me, domine, et tempta me, ure renes meos et cor meum], non quia idoneus sum uiribus meis ignem sustinere temptationis, sed [quia misericordia tua ante oculos meos est]. qui mihi, inquit, donasti ut aurum probatum essem, in fornace me perire permittes? prorsus mittis purgandum, eicis purgatum. [custodiat dominus introitum tuum et exitum tuum]. uide ipsum exitum, uide ingressum in fornacem. [omne gaudium existimate, fratres mei, cum in temptationes uarias incideritis]. ecce audisti ingressum, quaere exitum. facile enim est intrare; exire magnum est. sed noli timere: [fidelis deus] - nempe quia ingressus fueras, de exitu cogitabas - [fidelis deus, qui non uos permittit temptari super id quod potestis, sed faciet cum temptatione etiam exitum]. quid est, [exitum? ut possitis sustinere]. intrasti, incidisti, sustinuisti, existi. magna materies est purgationis bonorum abundantia malorum. nam in multitudine malorum quamuis permixti lateant boni, [nouit dominus qui sunt eius]. sub manu tanti artificis, auri mica in magna palea perire non potest. quanta ibi palea, quam modicum aurum! sed noli timere: tantus est artifex, ut purgare possit, perdere non possit. uide aurum beatum apostolum in ista fornace mundi huius quemadmodum periculis probatur - ut ueniamus ad uasa inhonorata quae intus sunt, quibus nouit bene uti dominus magnae domus - apostolus ergo cum periculis probaretur, quid dicebat? [periculis in mari, periculis in deserto, periculis ex genere, periculis ex gentibus]. ista omnia foris sunt. intus attende. [periculis in falsis fratribus]. alloquor ergo aurum dei, alloquor uasa facta in honorem, alloquor grana in tritura areae inter paleam laborantia. tibi dico, quisquis audis, non me, sed per me: esto bonus, tolera malum. nolo dicas: quis est bonus? immo et hoc uolo dicas, quoniam quantumcumque fueris bonus, non eris sine aliquo malo, unde rectissime dicitur: [nemo bonus, nisi unus deus]. sed bonus ille qui facit bona, deus est. si ergo bonus deus qui facit bona, et solus ille bonus effector bonorum, quomodo est effector bonorum, si nullus hominum est bonus? secundum modulum ergo proximum est et homo bonus. qui si non esset, dominus ipse non diceret: [homo bonus de bono thesauro cordis sui profert bona]. esto ergo bonus, et tolera malum. esto simpliciter bonus, et dupliciter tolera malum. bonus, nonnisi intus: nam si non intus, numquam bonus. esto ergo bonus intus, malum tolera et foris et intus. foris tolera haereticum, tolera Iudaeum, tolera paganum. tolera et intus malum Christianum, quia [inimici hominis domestici eius]. patiens molestos multos intus malos stomacharis, indignaris, quasi iam uenerit tempus uentilationis. in tritura positus es, in tritura es adhuc, area trituratur adhuc. adhuc gremia et manipuli, cum gentes credunt, ad aream colliguntur. putas esse te posse in area triticum solum? erras. geme in area, ut gaudeas in horreo. fiunt multa mala a Christianis malis. illi qui foris sunt et nolunt esse Christiani inueniunt occasiones ad excusationes. hortatori suo ut credat, ista respondet: uis me esse quod est ille et ille? et nominat illum et illum. aliquando et uerum dicit. cum autem uerum non potest inueniri, quid magnum est calumniari? cum ille non trepidat calumniari, facit alium quod non uidet suspicari. tu cum audieris hominem ista dicentem, forte quia nosti fratres tuos malos, dicis apud teipsum: uerum dicit. [periculis in falsis fratribus]. sed noli deficere. quod ille quaerit tu esto. esto bonus Christianus, ut conuincas calumniosum paganum. sed ille calumniatur et bonis. dicit falsa, plerumque ille creditur. quid facit aurum? undique palea est, ignis. sordes pone, non fidem. esto mundior, ipsa exercitatione esto mundior. ualeat tibi ille, qui auferat, quo sordidior es, non qui opprimat quod aurum es. etenim si defeceris, peris in palea, et si peris in palea, aurum non eras, sed aurum te esse fingebas. [nouit dominus qui sunt eius]. illi autem qui sunt mali, de quibus erubescis quando es inter malos qui sunt foris, memento quod non sint, in domo magna ubi es, uas in honorem sed in contumeliam. instruxit te apostolus, regat te deus. si mali non essent, pro quibus oraremus, quando nobis diceretur: orate pro inimicis uestris? an forte uellemus bonos habere inimicos? unde fieri potest? non habebis bonum inimicum, nisi fueris malus. si autem fueris bonus, inimicus tuus non erit nisi malus. orate pro inimicis uestris. ergo boni orate pro malis. redi ad cor tuum, o tu qui in ista fornace purgaris, si potuit esse uox tua: [proba me, domine, et tempta me; ure renes meos et cor meum, quoniam misericordia tua ante oculos meos est]: ecce redi ad cor tuum. sub deo es, orationem fusurus es. occurrit tibi qui te laesit, occurrit tibi qui te pressit, occurrit tibi qui te spoliauit, occurrit tibi qui te in carcerem misit. eia, attende cor tuum, respice dominum tuum. ecce malus inimicus tuus, ecce bonus dominus tuus. nocet tibi inimicus tuus malus. ora pro inimico tuo, dicit tibi dominus bonus. inter inimicum tuum malum et dominum bonum, quid tu facturus es? contra illum oraturus, aut huic obtemperaturus? suscipis ex praecepto domini tui orare pro maligno illo inimico tuo. quid facturus es? dominus iussit, dura iussit, sed magna promisit. quae dura iussit? [diligite inimicos uestros, benefacite eis qui oderunt uos, et orate pro persequentibus uos]. dura sunt, sed [propter uerba labiorum tuorum ego custodiui uias duras]. unde tibi uiribus tuis custodire uias duras, nisi [quia misericordia tua ante oculos meos est]? ecce dura iussit, amara iussit, uide quae promisit: [orate pro persequentibus uos, ut sitis filii patris uestri, qui in caelis est]. si tibi diceret: ora pro inimico tuo ut sis filius patris tui, ne exheredet te pater carnalis - hoc tibi relicturus est, quod hinc non es ablaturus - timeres, et faceres. promittitur tibi pro his duris ut sis filius altissimi. cogita patrem et agnosce hereditatem. dic ergo, incipe orare pro inimico tuo illo magno, qui tibi multa mala fecit, qui in te multa dura congessit, incipe pro illo orare, et uide cor tuum tecum litigare. quod ergo uis, quod placet tibi, quod delectaris secundum interiorem hominem, obtemperas domino tuo, et oras pro inimico tuo, aurum es. quod uero, cum orare coeperis, incipit tecum carnalis infirmitas litigare, ipsae sunt sordes, a quibus te deus uult in fornace purgare. exercere ergo in mediis malis, o bone, si quis es bonus, non de tuo bone quia fuisti malus, sed de illius qui numquam est malus, exercere in mediis malis. nec mihi uolo dicas, saltem si necesse esset propter exercitationem nostram ut essent mali, pauci essent, mali pauci essent, et boni multi essent. non attendis quia si pauci essent, multis non nocerent? utique considera, uir prudens, quia si multi boni essent, et pauci mali essent, pauci mali multis bonis nocere non auderent. sed si non auderent, non exercerent. nunc uero quia multi sunt mali, laboratur a paucis bonis inter multos malos; et cum laboratur sudatur; et cum sudatur aurum purgatur. esto ergo in decorem domus dei. iam tecum in corde tuo litigauit infirmitas. inuoca ut uincas. adsit tibi deus, adiuuet qui iubet. iam factus es uictor infirmitatis tuae, iam suscepisti animum et fructum orandi pro inimico tuo. uide quid boni sit. compara illum tibi. ille meditatur temptationes, tu fundis orationes. ille si nocet palam nocet, tu quod pro illo oras deus nouit. ille non credit, quia cor tuum non discutit. cum ergo ille palam nocet, tu occulte oras. in isto torculari - quia et torculari ecclesia comparata est - uide si non ille, qui palam nocet, amurca currens est per publicum. amurca per publicum currit, oleum autem ad sedem suam occultos transitus habet. et cum occulte transeat, in magnitudine apparet. quam multi enim, o fratres mei, quam multi in ista conflictatione rerum, in huius mundi malitia, in ista malorum abundantia subtraxerunt se, et conuersi sunt ad deum, et uale fecerunt mundo, et coeperunt pauperibus subito donare res suas, qui paulo ante rapiebant alienas. sed multi raptores, inuasores, spoliatores publice apparent: amurca illa est per plateas currens. illi autem, unus hinc, unus inde, corde coniuncto, malus faciens mala permanere erubescens, dei monita cogitans, spem saeculi irridens, spem caelestem expectans, mutans amores et mores, oleum in torculari sanctitatis est, uas in honorem est in domo magna, aurum est in fornace, granum est in horreo. ibi est decor domus dei.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |