AUGUSTINI SERMO XIII
SERMO HABITVS AD MENSAM SANCTI CYPRIANI VI KAL+ IVN+ DE PSALMO VBI DICIT [ERVDIMINI OMNES QVI IVDICATIS TERRAM] [erudimini omnes qui iudicatis terram]. terram iudicare est corpus domare. audiamus apostolum iudicantem terram: [non sic pugno], inquit, [tamquam aerem caedens, sed castigo corpus meum et in seruitutem redigo, ne forte aliis praedicans ipse reprobus efficiar]. audi ergo terra iudicantem terram, et iudica terram ne sis terra. si enim terram iudicaueris, caelum eris, et in te factam gloriam domini enarrabis. [caeli] enim [enarrant gloriam dei]. si autem terram non iudicaueris, terra eris. si autem terra fueris, ad eum pertinebis cui dictum est: [terram manducabis]. audiant ergo iudices terrae. corpus castigent, libidines frenent, ament sapientiam, uincant concupiscentiam. et ut hoc faciant, erudiantur. haec est autem summa eruditionis: [seruite domino in timore et exultate ei cum tremore], exultare ei, non sibi: ei a quo est quod es, et quod homo es, et quod iustus es, si tamen iam iustus es. si autem putaueris quod ab illo quidem homo es, a te autem iustus es, non seruis domino in timore, nec exultas ei in tremore, sed tibi in praesumptione. et quid tibi fiet, nisi quod sequitur? [ne quando irascatur dominus et pereatis], inquit, [de uia iusta]. non enim ait: ne quando irascatur dominus, et non intretis in uiam iustam, sed: [pereatis de uia iusta]. iam enim uideris tibi iustus, non rapiendo alienum, non adulterando, non homicidium faciendo, non falsum testimonium aduersus proximum dicendo, patrem et matrem honorando, unum deum colendo, idolis et daemoniis non seruiendo. de hac uia peribis, si tibi ista praesumpseris, si tibi ista a te ipso esse putaueris. infideles enim non intrant in uiam iustam, superbi pereunt de uia iusta. quid enim ait? [erudimini qui iudicatis terram]. et ne forte uires et potentiam, qua iudicatis terram, uobis tribuatis, a uobis ipsis eam uobis esse credatis, nolite sic: [seruite domino in timore; exultate], non uobis in praesumptione, sed [ei in timore, ne quando irascatur dominus, et pereatis de uia iusta, cum exarserit cito ira eius]. quid ergo faciendum est ne pereamus de uia iusta? [beati omnes qui confidunt in eum]. si beati qui confidunt in eum, miseri qui confidunt in se. [maledictus] enim [omnis homo qui spem suam ponit in homine], ergo nec in te, quia et tu homo es. si enim spem tuam posueris in alio homine, inordinate humilis eris. si autem spem tuam posueris in te, periculose superbis. quid autem interest? utrumque perniciosum, nihil horum eligendum. inordinate humilis non leuatur, periculose superbus praecipitatur. denique ut nouerit sanctitas uestra, propter istum sensum redarguendum et consumendum, quod in se quisque confidit, dicta esse ista uerba: [seruite domino in timore et exultate ei cum tremore], apostolum audite haec ipsa uerba dicentem, et sententiam cur dicta sit explanantem. ecce apostoli uerba sunt: [cum timore et tremore uestram ipsorum salutem operamini]. quare ergo cum timore et tremore eam salutem operor, cum sit in potestate mea operari salutem meam? uis audire quare cum timore et tremore? [deus est enim qui operatur in uobis]. ideo cum timore et tremore. quia quod impetrat humilis, amittit superbus. si ergo deus est qui operatur in nobis, quare dictum est: [uestram ipsorum salutem operamini]? quia sic in nobis operatur, ut et nos operemur. [adiutor meus esto]. designat et se operatorem, qui inuocat adiutorem. sed uoluntas inquit mea bona est. fateor, tua. sed et ipsa a quo data, a quo excitata? noli me ipsum audire, apostolum interroga: [deus est enim], inquit, [qui operatur in uobis et uelle] - operatur in uobis et uelle - [et operari pro bona uoluntate]. quid est ergo quod tibi arrogabas? quid est quod superbus ibas et peribas? redi ad cor tuum, inueni te malum, et ut sis bonus inuoca bonum. non enim in te placet deo, nisi quod habes ex deo; quod autem habes ex te, displicet deo. si bona tua cogitas, [quid habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis]? solus est ille qui non nouit nisi dare. non habet datorem, qui non habet meliorem. quo tu si inferior es, immo quia inferior es, gratulare quod ad eius imaginem factus es, ut in illo inueniaris qui in te peristi. non enim potuisti in te nisi perdere te; nescis inuenire te, nisi ille qui fecit te quaerat te. alloquamur tamen et eos qui secundum istam uisibilem et popularem intellegentiam iudicant terram. iudicant enim terram reges, duces, principes, iudices. unusquisque pro munere quod accepit in terra iudicat terram. quid est autem quod dicitur iudicat terram, nisi iudicat homines qui sunt in terra? nam si terram proprie non accipias nisi quam calcas, agricolis ergo dictum est: [qui iudicatis terram]. porro autem si reges iudicant terram, et quicumque sub regibus potestatem accipiunt a regibus, erudiantur et ipsi, quia terra iudicat terram, et timere debet eum qui est in caelo terra iudicans terram. parem quippe suum iudicat, homo hominem, mortalis mortalem, peccator peccatorem. si enim procedat in medium dominica illa sententia: [qui sine peccato est prior in illam lapidem mittat], nonne omnis iudicans terram terrae motum patitur? euangelicum capitulum recolamus. pharisaei tentantes dominum, adduxerunt ante eum mulierem in adulterio deprehensam, de quo peccato poena fuerat lege definita, lege scilicet data per Moysen famulum dei. hac ergo complexione dolosa et fraudulenta ad dominum pharisaei accesserunt, ut si iuberet lapidari mulierem diffamatam, perderet mansuetudinem. si autem quod lex iusserat prohiberet, peccasse teneretur in legem. sicut autem interrogantes de tributo Caesari reddendo ore suo cepit, uicissim interrogans cuius esset prolatus nummus, cuius haberet imaginem et superscriptionem. respondentes ipsi qui interrogauerunt, in nummo esse imaginem Caesaris, respondit eis secundum os ipsorum: [reddite Caesari quae Caesaris sunt, et deo quae dei sunt], ut admoneret sic reddendam deo in homine imaginem dei, quemadmodum in nummo imago sua redditur Caesari. ita et in ista adultera interrogatores interrogauit, et ideo iudices iudicauit. non prohibeo inquit lapidari quam lapidari lex iussit, sed quaero a quibus. non enim resisto, sed legis ministrum requiro. denique audite: lapidare uultis secundum legem? [qui sine peccato est, prior in illam lapidem mittat]. quando autem haec audiuit, [digito scribebat in terra], ut erudiret terram. quando autem hoc dixit pharisaeis, leuauit oculos suos, et inspexit terram et fecit eam tremere. proinde cum hoc dixisset, iterum coepit scribere in terra. at illi compuncti et tremefacti, unus post alterum discesserunt. o terrae motum, ubi sic terra mota est, ut etiam mutaret locum! illis ergo discedentibus, remansit peccatrix et saluator. remansit aegrota et medicus. remansit misera et misericordia. et aspiciens mulierem dixit: [nemo te condemnauit]? et illa: [nemo, domine]. sed tamen adhuc sollicita erat. peccatores enim damnare non ausi sunt, non ausi sunt lapidare peccatricem qui se ipsos intuentes similes inuenerunt. sed adhuc mulier erat in magno periculo, quia ille ei iudex remanserat qui erat sine peccato. [nemo], inquit, [te damnauit]? at illa: [nemo domine]: si nec tu, secura sum. cui sollicitudini tacita dominus uoce respondit: [nec ego te damnabo]. [nec ego], quamuis sim sine peccato, [nec ego te damnabo]. illos a uindicta repressit conscientia, me ad subueniendum inclinat misericordia. haec attendite, et [erudimini omnes qui iudicatis terram]. omnes scilicet, quia etiam sic intellegendum est de quibus apostolus dicit: [omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. non est enim potestas, nisi a deo. quae autem a deo sunt, ordinata sunt. qui resistit potestati, dei ordinationi resistit. principes enim non sunt timori boni operis, sed mali. uis autem non timere potestatem? bonum fac, et habebis laudem ex illa]. et si non ab illa, tamen ex illa. aut enim iuste agis, et iusta potestas laudabit te; aut iuste agentem, etiam si potestas iniusta damnet te, deus iustus coronabit te. ac per hoc tu iustitiam tene, tu bene uiue; et si damnet siue absoluat, habebis laudem ex illa. beatus ille, cuius hic sanguis fusus est, nonne ex ipsa potestate, antequam et a qua uisus est iudicari, laudem inuenit? confessionem promsit, in fide permansit, mortem non timuit, sanguinem fudit, diabolum uicit. ut ergo non sitis iniquae potestatis, quicumque homines uultis habere in homines potestatem, erudimini ne peruerse iudicetis, et ante in anima pereatis quam quemquam in carne perdatis. iudex esse uis, non potes meritis, uel pecunia. nondum reprehendo. fortasse enim prodesse cupis rebus humanis, et emis ut prosis. ut seruias iustitiae, non parcis pecuniae. prius propter te esto iudex in te. prius iudica de te, ut de penetrali conscientiae securus procedas ad alterum. in te ipsum redi, te attende, te discute, te audi. ibi te uolo probare integrum iudicem, ubi non quaeris testem. procedere uis cum potestate ut alter tibi dicat de altero quod tu nescis. prius intus iudica. nihil tibi de te dixit conscientia tua? si nolis negare, utique dixit. nolo audire quid dixerit, tu iudica qui audisti. dixit tibi de te quid feceris, quid acceperis, quid peccaueris. uellem scire qualem sententiam protulisti. si bene audisti, si recte audisti, si in audiendo te iustus fuisti, si tuae mentis tribunal ascendisti, si te ipsum ante te ipsum in eculeum cordis suspendisti, si graues tortores adhibuisti timoris, bene audisti si sic audisti, et procul dubio paenitendo peccatum punisti. ecce et discussisti, et audisti, et punisti. et tamen tibi pepercisti. sic audi et proximum tuum, si erudiaris sicut admonuit psalmus: [erudimini qui iudicatis terram]. si sic audis proximum tuum quomodo audis et te, peccata persequeris, non peccantem. et si forte quisquam durus est ad corrigenda peccata auersus a timore dei, hoc ipsum in eo persequeris, hoc ipsum corrigere conaberis, hoc perdere et tollere laborabis, ut seruetur homo peccato damnato. duo enim nomina sunt, homo et peccator. hominem deus fecit, peccatorem se ipse homo fecit. pereat quod fecit homo, liberetur quod fecit deus. noli ergo usque ad mortem, ne cum persequeris peccatum, perdas hominem. noli usque ad mortem, ut si quem paeniteat, homo non necetur ut sit quem paeniteat; homo non necetur ut sit qui emendetur. hanc in corde retinens homo in homines dilectionem, esto iudex terrae. et ama terrere, sed dilige. si superbis, superbi in peccata, non in hominem. in illud saeui quod tibi displicet et in te, non in eum qui factus est sicut tu. de una officina existis, unum artificem habuistis, unus limus est uestra materies. quid perdis non amando quem iudicas? quoniam iustitiam perdis, non amando quem iudicas. sed adhibeantur poenae. non recuso, non interdico, sed animo amantis, animo diligentis, animo corrigentis. non enim filium tuum non erudis. et prius agis, ut si fieri potest pudore et liberalitate erudiatur, erubescat patrem offendere, non tamquam seuerum iudicem timeat. gaudes ad talem filium. sed si fuerit forte ista contemnens, adhibes et uerbera, incutis poenam, ingeris dolorem, sed quaeris salutem. multi amore, multi timore correcti sunt, sed per tremorem timoris ad amorem peruenerunt. [erudimini qui iudicatis terram]. diligite et iudicate. non enim sic quaeritur innocentia, ut pereat disciplina. scriptum est: [disciplinam qui abicit infelix est]. bene potest addi ad istam sententiam: sicut disciplinam qui abicit infelix est, sic disciplinam qui negat crudelis est. ausus sum aliquid dicere, fratres mei, quod uobis aliquanto plenius exponere ipsius rei obscuritate compellor. repeto quod dixi: disciplinam qui abicit infelix est. hoc manifestum est. disciplinam qui non dat crudelis est. teneo prorsus, teneo et ostendo feriendo pium, parcendo crudelem. exemplum ante oculos pono. ubi inuenio feriendo pium? non eo ad alios, ad patrem et filium eo. pater et quando ferit, amat. et non uult puer caedi. contemnit uoluntatem, consulit ad utilitatem. quare? quia pater est, quia hereditatem parat, quia successorem nutrit. ecce feriendo pius est pater, feriendo misericors est. da mihi hominem parcendo crudelem. non recedo a personis, eos ipsos ante oculos pono. sed puer imperitus et indisciplinatus si sic uiuat ut pereat, et pater dissimulet, pater parcat, pater perditum filium disciplinae asperitate offendere timeat, nonne parcendo crudelis est? [erudimini] ergo [qui iudicatis terram], et bene iudicando, non a terra praemium sed ab illo expectate qui fecit caelum et terram.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |