ALBERT OF AIX
HISTORIA HIEROSOLYMITANAE EXPEDITIONIS
LIBER X
CAPUT PRIMUM. - Qualiter anno septimo regni Baldewini regis gens multa Hierosolymam navigans conductum ejusdem regis petierunt.
Eodem quoque tempore in anno septimo regni Baldewini, regis catholici Jerusalem, plurima multitudo navalis exercitus catholicae gentis Anglorum circiter septem millia navibus, quas Buzas appellant, cum caetera manu de regno Danorum, Flandriae et Antverpiae advecta, ad portum civitatis Japhet anchoras fixerunt, moram ibi facere constituentes, donec regis licentia et conductu accepto in Jerusalem eos secure licuisset adorare. Ex his illustriores et facundiores regem adeuntes in hunc modum locuti sunt: Vivat rex in Christo, et prosperetur regnum ipsius de die in diem. De terra longinqua regni Anglorum, Flandriae ac Danorum viri ac milites [0655D] Christianae professionis, per aquam nimiam immensi maris huc adnavigavimus Dei opitulatione, causa adorandi in Jerusalem et videndi sepulcrum Domini. Et ideo clementiam tuam super hoc precaturi convenimus, quatenus tua gratia et conductu Jerusalem pacifice possimus ascendere, adorare et reverti.
CAP. II. - Rex cum magno gaudio peregrinos suscipiens, cum suis consulit, qualiter eorum auxilio contra Sarracenos utatur.
Rex clementer universum precatum eorum audiens, [0656C] concessit eis conductum virorum fortium armatorum, qui eos secure ab omni impetu et insidiis gentilium per notas semitas perduxerunt usque in Jerusalem et universa loca sancta. Perducti vero peregrini et novi advenae Christi, illic in templo Dominici sepulcri vota sua Domino reddentes, cum gaudio magno sinc aliquo obstaculo Joppen reversi sunt. Ubi regem reperientes, auxilio sibi adesse in omnibus devoverunt ad quaecunque animus illius verteretur. Qui benigne viros commendans et hospitari praecipiens, nequaquam de hoc tam subito se posse respondere profitetur, donec, convocatis optimatibus suis, a domino patriarcha, consilium inierit, quid utilius et opportunius insistere valerent, et non frustra tam voluntarium vexaret exercitum. Et ideo [0656D] post paucos dies domino patriarcha, Hugone de Tabaria, Gunfrido custode ac praeposito turris David, accitis, et caeteris majoribus militiae suae, conventum in civitate Rames habere disposuit, ut consuleret cum eis quid utilius agere debuisset.
CAP. III. - Rex suorum usus consilio, ad obsidendam Sidonem Anglos in Japhet jubet exspectare.
Quibus statuto die collatis, et diversa referentibus ac sentientibus, tandem visum est universis sanius esse consilium, quatenus urbs Sagitta, quae est [0657A] Sidon, obsideretur, si forte Dei auxilio et viribus novi exercitus terra et mari superari posset. Dehinc universi qui aderant, et hanc obsideri poscebant, eo quod esset una ex his civitatibus gentilium quae assidue rebellabant, a rege commendati et admoniti sunt ut quisque in sua rediret, et se ad hanc expeditionem rebus necessariis et armis providerent. Recesserunt singuli in sua, recessit et Hugo de Tabaria, vir bellator praecipuus adversus hostiles impetus, qui bellis et insidiis non die, non nocte, in terra gentilium fatigari potuit, quandiu vita incolumis fuit. Dehinc quoque statim imperavit legatio regis universae multitudini Anglorum, ne tentoria vel classes amoverent a civitate Japhet, sed regis mandatum illic sine taedio exspectarent. Aperuit [0657B] quoque eadem legatio universis quomodo rex et omnis primatus ipsius decreverint urbem Sagittam terra marique obsidere et expugnare, et illic eorum opem et vires necessarias haberi: et hac de causa regem et patriarcham ad civitatem Acram descendere, machinas et mangenas aedificare ad expugnanda moenia et ejus habitatores; eos vero interim Japhet debere habitare, dum regis jussio innotescat. Sic fieri juxta regis mandatum universi concesserunt, et ejus legationem in portu Japhet praestolari, et per omnia obedire usque ad sanguinem responderunt.
CAP. IV. - Ubi rege machinas praeparante, Sidonii regi copiosam pecuniam, ne obsiderentur, promiserunt.
[0657C] Rex Acram cum patriarcha et omni domo sua descendit, machinas et plurima tormentorum genera per dies quadraginta fabricans et componens, ordinansque omnia ad unguem fieri quae ad assultum urbis videbantur aptiora. Hoc regis studium et intentio ut sonuit in auribus habitatorum urbis Sagittae, et intolerabiles copias armatorum Japhet ad auxilium regis confluxisse, vehementer exterriti sunt, metuentes sic in ore gladii regis consumi et subjugari, quemadmodum aliae civitates Caesarea, Assur, Acra, Caiphas, Tabaria attritae sunt et subjugatae. Et ideo inito consilio, pecuniam plurimam byzantiorum regi per secretarios intercessores spoponderunt, sed et in singulis annis grande talentum [0657D] dare, si modo non civitatem obsidens et expugnans parceret vitae eorum. Haec igitur negotia de die in diem inter regem et cives agebantur; et regem de redemptione civitatis et salute sua sollicitabant, ampliora nunc et nunc dona offerentes. Rex vero, sicut homo anxius et sollicitus de conventione solidorum quos debebat militibus, totus pecuniae intendebat. Verumtamen quia fideles Christi metuebat ne sibi objicerent, minime hanc adhuc contingere audebat.
CAP. V. - Quod Hugone comite regionem Suet depraedante, Sarraceni praedam sociis ejus excusserunt: et qualiter Hugo eadem caede sagittatus, animam exhalaverit; et de obitu fratris ejus.
Interea Hugo de Tabaria, accitis copiis ducentorum [0658A] equitum, peditum vero quadringentorum, secessit in terram Grossi Rustici, nomine Suet, ditissimam auro et argento, armentis fecundissimam, conterminam regioni Damascenorum, ubi inauditas opes et armenta depraedatus est, quae sibi ad obsidionem Sagittae sufficerent, de quibus etiam regi et sociis largiter impertiret. Praeda autem hac usquequaque contracta et abducta usque ad civitatem Belinas, quam dicunt Caesaream Philippi, Turci qui Damasci habitabant pariterque Sarraceni, incolae regionis, hoc comperto, undique per turmas affluentes, Hugonis comitatum insecuti sunt ad excutiendam praedam, et usque ad montana, per quae Hugonis pedites praedam ducebant, profecti sunt. Illic gravis tumultus utrinque exortus est: hi ut praedam [0658B] retinerent, obsistebant; hi ut excuterent, conabantur totis viribus, donec tandem Turcis et Sarracenis praevalentibus, praeda excussa et reducta est. Quod subito Hugo et sui equites intelligentes, qui in latere montium erant, sine mora inter angustas et scopulosas fauces laxis frenis revolant, plurimum cum hostibus committentes et suis peditibus subvenientes; sed casu infelici male pugnatum est. Nam Hugo lorica exutus, mox mediis periculis illatus, et solito more gentiles impugnans et multans, sagitta a tergo trans pectus et jecur illius infixa, inter manus suorum vitam exhalavit. Ad haec gentilium turmis cum praeda excussa regressis ac divisis per obscuras ac difficiles semitas asperorum collium, milites Hugonis corpus exstinctum gestario [0658C] impositum in civitatem Nazareth, quae est juxta Thabor, attulerunt, ubi in multo fletu et planctu tam egregius princeps et fortis athleta honorifice et catholice sepultus est. Frater vero ejusdem Hugonis, Gerhardus nomine, gravi infirmitate tunc laborabat. Qui fratris audito interitu, prae dolore validius molestia corporis illi adaucta, et ipse post dies octo morte occubuit, et juxta fratris speluncam more fidelium appositus est.
CAP. VI. - Quomodo rex pecuniam a Sidoniis perceperit, et Anglicum exercitum ad propria remiserit.
Post tam nominatorum principum lacrymosas exsequias, rex occasione assumpta mortis horum [0658D] virorum et primorum sui exercitus, pecuniam pro dilatione obsidionis Sagittae urbis oblatam, clam omnibus suscipere consensit, dissimulans tamen pacem cum Sarracenis facere, sed opus quod coepit velle perficere. Unde missa legatione Japhet, Anglicos milites admonuit ut navigio Acram descenderent, atque secum de obsidione et assultu urbis Sagittae agerent et tractarent. Qui ad regis jussionem exsurgentes, velis purpureis et colore diversi generis insignitis, protinus in altis malis Buzarum expansis, ac vexillis suis ostreis et sericis erectis, venerunt, et in littore urbis anchoras jactantes hospitati sunt. Rex vero crastina die, secretariis et consociis suis accitis, Anglorum Danorumque primoribus dolorem suum aperuit de Hugonis interitu [0659A] et fratris illius occasu, et quantam in illis bellicarum rerum fiduciam habuerit: et ideo nunc eis defectis ac mortuis, necessario oportere obsidionem urbis Sagittae differre, et hoc tempore exercitum convocatum relaxare. Hac regis sententia in populo jam divulgata, dilapsus est exercitus; et Angli, Dani, Flandrenses velis et remis iterato navigio, salutato rege in terram nativitatis suae reversi sunt.
CAP. VII. - Rex pecunia Sidoniorum sublevatus, Tabariam rediit, et Gervasium loco Hugonis restituit.
Rex vero a Sagitta quindecim millia byzantiorum pro salute urbis accipiens, cum omni equitatu domus suae Tabariam divertit, ut in ea custodiam [0659B] fortium virorum disponeret, qui terram, quam Hugo dono regis obtinuit magnisque et assiduis praeliis acquisitam subjecit, simili virtute tuerentur, hostes arcerent, et transire eos montana nullo modo sustinerent. Quapropter Gervasium virum illustrem et nobilissimum, de regno occidentalis Franciae ortum, belli gnarum et assuetum, loco Hugonis restituit, ac praeficit Tabariae et universae regioni, sciens cum fidelem et bello acerrimum contra omnes gentilium, Sarracenorum, Turcorum, Damascenorum incursus.
CAP. VIII. - Rege Tabariae commorante, Ascalonitae quingentos Christianos juxta flumen Rames peremerunt.
Interea dum rex in his negotiis illic moram ageret, [0659C] viri Ascalonitae ejus absentiam comperientes et novi exercitus recessum, Hugonis ac fratris ejus interitum, legationem Sur, quae est Tyrus, et Sagittam, quae est Sidon, Baruth quoque, quae est Baurim, cum festinatione dirigunt, ut in armis et copiis in unum die statuto conferantur; et sic Rames, quae est Rama, et Japhet in impetu assilientes, viros Christianorum incautos aggrediantur, alios interimentes, alios captivos abducentes. Qui usquequaque juxta legationem Ascalonitarum convenientes, ad septem millia equitum annumerati, in fortitudine vehementi in planitie camporum Assur et Rames, subitis clamoribus irruerunt, ubi peregrinos incautos et tantae multitudinis nescios juxta flumen, [0659D] quod Assur et Rames interfluit, reperientes mense Octobri feria quarta, ipso natali B. Dionysii martyris, lanceis et sagittis fortiter incurrerunt, quorum non pauciores quam quingenti detruncati et decollati sunt.
CAP. IX. - Ubi Ascalonitis Rames expugnantibus Rotgerus cum militibus obviavit in pugnam.
Hac in potentia et virtute armorum suorum tot peregrinis attritis, nimium gloriantes Ascalonitae et caeteri gentiles regis Babyloniae, mox adfuerunt in campestribus Rames ut expugnarent urbem, ejus habitatores bello lacesserent, si forte aliqui prodirent ex ea, prout solitum semper eorum audacia habebat resistere. Erant hac die Christiani cives et milites improvisi et immunes; equites vero non [0660A] amplius octo in urbis defensione et tuitione reperti sunt. Qui cum defensore suo quodam, Baldewino nomine, perterriti, omnes vires et apparatus regis Babyloniae adesse arbitrantes, sine mora in equis celerrimis octo equites urbem egressi sunt, ac Japhet introeuntes, nuntiaverunt Rotgero de castello Resset, qui urbi Japhet praeerat, et caeteris conchristianis quomodo Ascalonitae et tota virtus Babyloniae campestria urbis Rames occupassent, et procul dubio sine intermissione ad urbis Japhet moenia properare. Hoc audito, quotquot erant equites in urbe Japhet et pedites, ex subita admonitione Rotgeri a porta urbis accincti armis processerunt obviam, appropinquantes hosti, ut moenia et urbis introitum inimicis omni armorum genere et virtute [0660B] prohiberent.
CAP. X. - De insidiis Ascalonitarum, et de virtute Rotgeri et militum ejus in praelio.
Verum Ascalonitae et Arabes ex industria in latibulis montium qui ex adverso sunt copias suas abscondentes, praemiserunt viros in equis, lancea et sagittis peritissimos, ut cursu rapidissimo usque ad urbis januam advolantes viros urbis longius protraherent, donec in insidias incidentes undique eos circumvenirent, et a latibulis erumpentes nescios et incautos alios trucidarent, alios captivarent. At Rotgerus suique commilitones in armis parati obviam exeuntes, cum Arabibus confligere non abstinuerunt, ac plurimum diei equestri contentione et discursu consumentes, gravi vulnere vexati [0660C] et multo labore exhausti sunt. Tandem Christianis ex prospero successu longius insequentibus, Arabibus vero ex industria interdum cedentibus, hostiles copiae a montanis progressae usquequaque nimiae et innumerabiles apparere et appropinquare coeperunt. Sed Christiani licet hoc bellum a Babylonia transmissum aestimaverunt, nequaquam formidine concuti potuerunt, fortiter resistentes, et in Domino Jesu spem vitae ponentes, pro cujus nomine et amore omnem cognationem carnis et sanguinis reliquerunt.
CAP. XI. - De Gerhardo equite, cujus instinctu fuga vervenit ad urbem Japhet Christianus exercitus
[0660D] Ad haec Gerhardus quidam eques de domo regis Baldewini, qui partem redituum civitatis Japhet pro militari obsequio obtinebat, mediis Christianorum turmis equo velocissimo adfuit, virtutem et copias innumerabiles inimicorum et adeo intolerabiles asserens, ut nunquam praesens Christianorum manus has sufferre possit: et ideo consultius esse equites et pedites in urbis tutamina redire et moenia defensare. Hujus itaque verba diffidentiae alii viri vehementer indignabantur, et formidolosos factos ad vocem Gerhardi arguebant, stare et repugnare adhortantes; alii vero consiliis Gerhardi acquiescere, nunc absente rege, acclamabant, nimio terrore concussi. Hoc enim dissidio in momento sic coetus Christianorum disturbati ac diffusi, communem inierunt [0661A] fugam contra Japhet, quemadmodum apes a facie turbinis a volare et dispergi solent.
CAP. XII. - Sarraceni Rotgerum fugientem insecuti, quadraginta Christianos ante urbem necaverunt.
Sarraceni autem et Arabes videntes viros formidine defecisse, fugamque arripuisse, non parce equos urgentes fugitivos insequuntur. Quos atrociter lanceis et sagittis infigunt, praeter eos, qui in porta civitatis evaserunt. Rotgerus vero et Gerhardus caeterique Christianorum milites, equorum velocitate elapsi, in impetu fugae tardos ac miseros pedites conculcabant; nec erat fas ulli aut spatium freni retinendi a facie insequentis eos et persecuti. Sola spes vivendi porta urbis erat, eam intrare contendentibus. [0661B] Sic tandem his gravi insecutione urgentibus, his vero in grandi pressura portam obtinentibus, quidam Christianorum lento cursu tardiores exclusi, ante januam et urbis muros armis impiorum gentilium occubuerunt et ad quadraginta ibidem decollati sunt.
CAP. XIII. - Quomodo Sarraceni castellum Arnolfi obsidione diruerunt, praepositum ipsius arcis captivantes.
Hanc itaque victoriam Ascalonitae adepti, nulla mora urbis moenibus vim inferre conati sunt; sed capita decollatorum auferentes, gavisi prospero eventu belli, in terminos Rames reversi sunt in tubis et buccinis, et in superbia magna castellum Arnolfi obsidentes quod versus Jerusalem in montanis ad [0661C] regionem tuendam, jussu catholici regis muris et moenibus aedificatum prominebat. Illic biduo obsidionem facientes, et minas mangenarum et machinarum, adeo viros inhabitantes exterruerunt, ut Gonfridus, custos ac praepositus arcis et turris Jerusalem, qui et huic Arnolfi praesidio nunc praeerat, vix vita impetrata, dextras Sarracenorum quaereret, se in deditionem redderet, ac praesidii januam hostibus aperiret: qui ingressi, muros praesidii statim diruerunt, inventos in ore gladii percusserunt, solum Gonfridum reservantes captum Ascalonem deduxerunt.
CAP. XIV. - Ubi Sarraceni victoria potiti, cum octo Galeidis navibus unam navem Dromonem Christianorum in portu Japhet invaserunt.
[0661D] Dehinc ab hac quarta feria post natalem S. Dionysii martyris sexta feria inchoante, Ascalonitae triumpho suo laetati et exaltati, octo Galeidas aptantes in eis viros sagittarios ac robustissimos, constituerunt, qui usque Japhet applicarent, aestimantes Christianorum vires vel naves sibi occursare, quibus adversari captione aut submersione valerent. Et ecce in impetu magno et tubarum sonitu, orto mane, Joppe applicantes, navem immanissimam, quam appellant dromonem, diversis rebus et vitae necessariis onustam, in portu urbis a longe speculantur: quam undique aggressi, nimia impugnatione exspoliaverunt; duos solummodo viros tum ad custodiendam eam relictos sagittis confixerunt. Cives vero Christiani urbis Japhet, considerantes Sarracenos [0662A] praevalere, et custodes dromonis mortificasse, eamque rebus exspoliasse, subvenire in lancea, arcu et fundibulis properaverunt, quousque navis illa pergrandis excussa et retenta est. Eam vero naviculam, quae dromoni ad leviandum semper adhaerebat, Sarraceni in virtute sua abruperunt, quam etiam multis divitiis oneratam abduxerunt.
CAP. XV. - Quod rex istorum malorum fama excitatus, cum sex millibus de Tabaria contra Ascalonitas profectus est.
Igitur tam grandi casu et infortunio bis et ter Christianis fratribus et eorum civitatibus disturbatis, subito fama per omnia volitans auribus regis Baldewini in regione et civitate Tabariae graviter insonuit, quae vehementer eum de omnibus quae [0662B] acciderant commovit, eo quod dimissis sociis et copiis, urbibus et locis Sarracenorum pepercisset, et quoniam sic eum in fraude praedictae pecuniae circumvenire praesumpsissent. Unde sine mora Japhet reversus, quingentis equitibus in lorica et galea contractis, peditibus vero ad sex millia, Ascalonem in ultione suorum proficisci voluit, et usque ad locum Palmarum, quia est terminus castello Beroart, quod duobus milliaribus distat a civitate Ascalone, profectus est.
CAP. XVI. - Quod rex suorum consiliis sine bello Jerusalem redierit, et Rorgius de Caiphas obierit.
Illic in loco eodem consilio cum suis habito, considerabat quia in hoc tempore nihil contra Ascalonem [0662C] assultus ei proficerent, vel in satis, vel in vineis sive in arboribus depopulandis, eo quod radicitus regione ante hos dies saepius vastata igne et praeda, nihil intactum extra urbem reliquisset. Cives vero et milites Arabes nequaquam a moenibus urbis ullos suorum procedere permiserunt. De quibus rex in vindicta suorum acceptam iram animi sui mitigavit; et ideo Jerusalem cum domino patriarcha, ultione suorum dilata, reversus est. Eodem anno Rorgius, qui dono regis Caiphas praeerat, infirmitate valida occupatus, longo tempore languit, donec tandem molestia corporis adaucta finem vitae fecit, et in stillicidio porticus ecclesiae Dominici sepulcri honorifice et catholice sepultus est.
CAP. XVII. - De quodam principe urbis Femiae occiso per socium suum Botherum, quem cives sui persequuntur. [0662D]
Eodem anni tempore, quo rex Baldewinus Sagittam obsidere distulit, Anglicosque milites remisit, et Hugo de Tabaria in arcu et sagitta Turci occidit, quidam princeps civitatis, nomine Femiae, qui longe lateque immensa potestate terrae in circuitu praeerat, eo quod Christianis et peregrinis satellitibus largus et propitius habebatur, a quodam Sarraceno, Bothero nomine, qui secum in militari obsequio et conventione solidorum morabatur, plurimum invidiae et indignationis pertulit; donec tandem die quadam visa opportunitate suae malitiae in falsa fide ab eodem Bothero coenandi gratia invitatus, fraude et absconditis in domo insidiis circumventus, ab illius complicibus [0663A] interemptus est. Eo autem sic in dolo perempto, cives civitatis tam crudelis facinoris ignari, nimia ira adversus Botherum exarserunt, saepe animati in ultionem sui principis, et illorum contritionem, qui in eum manum mittere ausi sunt.
CAP. XVIII. - Bothero auxilium Brodoan implorante, Tankradus a civibus invitatus non tamen intromissus est.
Botherus igitur in una turrium civitatis firmissima hospitatus, cives habens suspectos, eo praecipue quod Christiani essent, Brodoan principi civitatis Alapiae occulte nuntios direxit, ut subito congregatis copiis descendens, civitatem Femiam occuparet et expugnaret, atque dextris invicem datis, civitatem et regionem obtinerent. Haec Christiani et Armenii cives intelligentes, exterriti sunt vehementer, eo quod [0663B] rursus dominio gentilis tyranni Brodoan subderentur. Et sub manu traditoris Botheri constituti, Tankrado nuntios dirigunt, eo quod vir Christianus et bellator praecipuus fuerit, quatenus assumptis viribus et sociis, ad eos transiens, primatum civitatis et regionis apprehenderet ac deinceps obtineret. Qui illico septingentis collectis equitibus, mille vero peditibus ad ipsam civitatem profectus, minime intromissus est. Universos enim cives et primos urbis Botherus, traditor sceleratus, blandis promissis et magnis muneribus corruperat; ac minis et terroribus animos et corda cunctorum infregerat.
CAP. XIX. - Tankradus ad tempus recedens, post Pascha urbem Femiam obsidione vallavit.
Tankradus quidem videns sibi cives aversos, ante [0663C] urbis moenia tentoria locavit; ac trium hebdomadarum spatio illic consummato, in universis assultibus suis nequaquam proficere potuit. Sic omnes traditor avertit. Jejunium quadragesimale jam mediatum processerat. Igitur Tankradus videns quia nihil hoc tempore proficeret, amotis castris Laodiceam et Antiochiam reversus est. Non longe ante hoc Laodiceam obsederat, ac superatam sibique subjectam de manu regis Graecorum et suorum custodia in suam redegit potestatem. Post haec celebratis octo diebus sancti Paschae ritu et honore Christianorum, Tankradus readunatis sociis et viribus, Femiam descendit, undique machinas et mangenas applicans, ut sic forte superata civitas in [0663D] manu sua, et non in manu Brodoan, redderetur, et cives cum traditore punirentur.
CAP. XX. - Quomodo Tankrado Femiam expugnante, duo filii principis occisi auxilium illi dederunt contra Botherum.
Interea dum frustra assultibus et machinis circa hanc laboraret et minime cives absterreret, diesque plurimi jam praeterirent, duo filii principis civitatis in fraude occisi, qui, patris morte audita, vix de manu Botheri in umbra noctis elapsi, Damascum effugerant apud cognatos suos illic moram facientes propter metum Brodoan et Botheri; nunc audientes quia denuo Tankradus Femiam obsederat, et Brodoan nihil adversus eum poterat, nuntios Tankrado miserunt quomodo sibi in auxilium et ultionem sanguinis [0664A] patris sui venirent, si utile et acceptum sibi suisque videretur. Tankradus autem, nuntiis eorum auditis et benigne remissis, libenti animo eos sibi in auxilium adfuturos annuit, foedus cum eis percutiens de omnibus quae circa urbem et adversus cives et Botherum acturus esset. Hi vero, juxta quod devoverant, centum milites Arabes et Turcos sumentes, Femiam usque in castra Tankradi venerunt, cui in hunc modum locuti sunt: Terra et civitas haec sedes et patris et antecessorum nostrorum fuit; sed invidia et avaritia Botheri ab hac ejecti, sumus facti exsules: et ideo nunc apud et refugium et auxilium quaerimus, fidem quaerimus et inimus. Si haec maenia apprehenderimus, non invidemus; nihil spei in ejus recuperatione quaerimus; sed cum [0664B] benevolentia tibi concedimus; nobis post haec, quae tibi in animo videntur, pro militari obsequio facies et rependes. Sic dextris datis, super his omnibus Tankradum benevolum et sibi satisfacientem repererunt.
CAP. XXI. - Ubi a Christianis urbe vallata, Botherus cum civibus suis se tradidit manibus Tankradi.
Nec mora, assultus assidui et jactus lapidum sine intermissione a foris fiunt; sed frustra omnia videntur fieri, donec tandem vallo tota circumfoditur civitas, ne cui deintus aliquo patente exitu, cives fame sic arctati, et traditor, qui in ea habitabat, in manum et traditionem Tankradi redderentur. Quod et actum est. Cives enim et idem traditor fame intolerabili [0664C] oppressi, et vim Tankradi ultra sufferre non valentes, sibi parci rogaverunt, dextrasque sibi dari civitatis portas promittentes aperire. Dehinc Tankradus a suis consilio accepto, eo quod longae obsidionis taedio fatigati essent, et jam usque ad Augustum mensem consedissent, petitioni Botheri et civium acquievit, videlicet ut Bothero dextram daret, civibus parceret, urbem pacifice intraret, redditamque obtineret. Et ita factum est, tradita civitate.
CAP. XXII. - Ubi filii principis occisi Tankradium rogant ut Botherus occidatur.
Filii autem principis occisi haec indignantes, Tankradum obnixe precatum convenerunt, dicentes: Tam nefarium hominem, et tam nequam traditorem, [0664D] non debere recipi aut vitae reservari, sed omnino de terra deleri. Quibus Tankradus in omni mansuetudine sic respondit: Fidem, quam promisimus isti, quem satis perversum scio ac perjurum, non est Christiani moris violare, sed nostrum est, omni populo fidem et veritatem servare: ideoque huic concedimus vitam cum salute membrorum; complices vero illius, quibus non indulsimus, in manu vestra sive ad mortem, sive ad vitam habeantur in ultione sanguinis patris, cum ab hac obsidione primum pedem averterimus, et noster exercitus in sua reditum paraverit, Vobis autem in omnibus commodis vestris manus mea non deficiet.
CAP. XXIII. - Quomodo Tankrado victore Antiochiam reverso, filii principis occisi persecuti sint amicos Botheri. [0665A]
Post haec verba Tankradus, civitate sibi tradita, et tutela suorum in ea constituta, Antiochiam cum Bothero et caeteris obsidibus remeavit in fide data et suscepta; filios vero in dolo occisi principis in regione civitatis plurimis praefecit locis. Hi autem filii in regione hac post discessum Tankradi commorantes, complices Botheri iuteremerunt, reos patris sui interitus, aliosque conscios et reos ejusdem necis crebris insidiis comprehensos, aut membris debilitaverunt, aut laqueo jugulatos suffocaverunt.
CAP. XXIV. - Qualiter Baldewinus rex exercitum Turcorum contra se venientium cum quindecim armatis exploraverit. [0665B]
Dehinc post mortem Hugonis rex Baldewinus a Tabaria et terra Suet eodem anno, celebrato ibidem Natali Domini, Ptolemaidem reversus est anno regni sui octavo ut quiesceret a labore itineris. Ibi statim illius innotavit auribus quomodo princeps et rex civitatis Damasci, de genere Turcorum, arma et apparatum contraxisset ad obsidendam Tabariam et Gervasium loco Hugonis restitutum expugnare decrevisset, et regis virtutem non ultra timere. Hoc audito, rex subito paucis assumptis copiis, circiter quadraginta milites, ad resistendum Turcis properavit; et maritima relinquens, quindecim sociis adolescentulis in armis et equo peritissimis et caeteris [0665C] electis, ad montana tendens, totum exercitum et vires Turcorum explorare audacter praecessit. Erat autem virtus Turcorum ad tria millia virorum pugnatorum. Jam quidem omnibus exploratis copiis et visis tentoriis, caute per devia et notas semitas ad societatem suorum reversus est.
CAP. XXV. - De quinque Turcis a rege Baldewino honorificatis, quorum instinctu tria millia Turcorum in fugam versa sunt.
Vix arma sunt deposita, vix equi frenis et sellis spoliati, et ecce quinque Turci adsunt in castris regis facto vespere. Qui legati caeterorum, de diversis negotiis et pace componenda loquentes plurimum et agentes, tandem benigne suscepti; muneribus [0665D] quoque pretiosae vestis, vasorum argenteorum byzantiorumque onerati, et amicis verbis a rege commendati, post plurimum sermonis ad castra redierunt. Hac igitur gratia et honore hi quinque a rege nonestati, ex tunc et deinceps parti illius nimium favere coeperunt; virtutem quoque et apparatum illius septies magnificare, et inter coetum Turcorum extollere quam vidissent, volentes illi reddere dignam vicem omnium bonorum et donorum quae eis rex largitus est. Turci itaque et eorum ductores haec a suis intelligentes, et multum eis de omnibus quae referebant credentes, magna formidine concussi fugam inierunt, undique coelum et terram nocte operiente.
CAP. XXVI. - Rex, Turcis fuga dispersis, convocato exercitu, Hierosolymam tendit, et in cavite jejunii morem cineris implevit. [0666A]
Hoc a delatoribus rex comperto insecutus est eos prima diei aurora exsurgente, donec per regionem et muros Damascenorum fugiendo elapsi sunt. His vero in sua tutamina elapsis et clausis, rex reditum suum fieri abhinc constituit, donec per dies aliquot Bethlehem veniret, ubi in die Epiphaniae solemniter coronatus est. Ibi diebus octo moram faciens in diversis negotiis rei militaris, Japhet, deinde Naplis, quam dicunt Samariam, quam idem rex Baldewinus sine apparatu bellico subjecit, profectus est ad disponendas has civitates, ne aliqua versutia et dolus his adversari posset. Exinde post dies novem, de [0666B] universis locis per circuitum sociis convocatis, rediit Jerusalem mense Februario, ubi capite jejunii inchoante, in monte Sion Christiano more cinere asperso capiti de manu Baldewini, episcopi Caesareae Cornelii, ritum quadragesimalem peregit.
CAP. XXVII. - Quomodo rex contra tria millia Turcorum properans, conductum habuerit sacerdotis Christianorum Syrorum.
Sic itaque initiato tempore quadragesimali, proxima die, quingentis militibus assumptis ex consilio cujusdam Syri, nomine Theodori, cui innotuit quomodo Turci a Damasco descendissent ad tria millia in antiqua valle Moysi, ad quoddam praesidium firmandum, ne cui de gente regis illic negotiandi causa via pateret: iter movit ad destruendum praesidium, [0666C] quod Turci rogatu et consensu Arabum illic collocaverant, ad interdicendum transitum universis Christianis. Dehinc octo diebus per fetentia flumina Sodomae et Gomorrhae, et deserta loca, et per montium difficultates gradiens, cum universis sociis suis gravi defectione oppressus, ad habitationem quorumdam Syrorum Christianorum pervenit. Ubi hospitio demoratus, ac satis refocillatus et ipse et universi ipsius sequaces fuere. Intelligens itaque quoniam Christiani essent, sacerdotem illorum accersivit sciscitaturus ab eo de novo praesidio et Turcorum intentione, ac de omnibus ab eo consilium requisivit. Qui dilaculo exsurgens cum rege, in fide et veritate triduo iter fecit, ductor viae et regionis illi factus, donec tandem rex conductu ipsius in loco tuto [0666D] non longe a praesidio et Turcis hospitio requievit.
CAP. XXVIII. - Quomodo sacerdos Syrorum in castra veniens Turcorum, suasionibus suis omnes fugere compulerit.
Altera vero die illucescente, idem sacerdos et conviator surgens castra Turcorum intravit, aliterque omnia eis referens quam essent, in hunc modum locutus est: Rex Baldewinus, cum ingenti manu a Jerusalem descendens, tantillum mansionis, quod nobis erat, devastavit; nos dispersi sumus, de quibus solus ego ad vos perveniens, vix aufugi, ut nuntiarem vobis, ne ejus arma et copias exspectetis: non enim amplius ejus comitatus et apparatus a vobis habetur, quam milliaris unius intervallo. Hoc denique audito nuntio, metus tantus universorum [0667A] corda ex Dei voluntate invasit, ut sine mora tentoria sua ibidem relinquentes, universam fugam maturarent. Vix tenebrae sunt remotae, vix mane illuxit, et ecce rex Baldewinus in sonitu tubarum et armorum strepitu vallem descendit; sed Turcorum neminem reperit, neminem occidit, neminem cepit: nam tota nocte illa non lente fugam inierunt.
CAP. XXIX. - De Arabibus in cavernis montium absconditis, quos rex igne et fumo exire coegit.
Arabes autem, quorum consilio Turci a Damasco illuc convenerant, vitae diffidentes, in cavernis montium et caecis latebris, subito ut mures absconditi a facie regis, disparuerunt cum armentis et supellectile, quae in auxilium aedificandi praesidii illuc congesserant. Rex vero cum exercitu suo vallem descendens, [0667B] cavationes totius regionis perlustrans, ora cavernarum fixis tentoriis obsedit. Sed nec sic viros cogere valens ut prodirent, tandem igne et fumo suscitato ante ora cavernarum, universos exire arctavit: quorum mox alii armis exstincti, alii capti et ad sexaginta abducti sunt, omnibus spoliis eorum de antro sublatis, cum asinis plurimis, bobus. ovibus et hircis.
CAP. XXX. - Rex adeptus victoriam, praeda onustus Jerusalem revertitur, et loca regni sui visitans consolatur.
Rex igitur his prospere gestis, cum omni manu sua et praeda, quam acceperat, regressus est usque ad torrentem Jordanis, Syros confratres et conchristianos e cunctis locis regionis congregans, et ad [0667C] sexaginta secum abducens propter metum Arabum: ubi praeda inter regem et milites divisa est. Deinde transacto biduo, rex cum praeda sua, quae sibi in tertiam partem divisionis contigerat, Jerusalem ascendit, cui in jucunditate et laetitia universi Christianorum peregrini et cives occurrerunt. Post haec quatuor diebus evolutis, a Jerusalem Japhet descendens, ibidem aliquam moram fecit. Sed et Acram veniens, plurimum illic de negotio regni sui tractans, Pascha propinquante, in ipsa Coena Domini Jerusalem repedavit, ubi in hac sacra solemnitate Dominicae Resurrectionis gloriose et catholice coronatus est. Post dies vero octo, iterato itinere, per castella et civitates Ptolemaidem descendit; quin et Tabariam [0667D] profectus est ut suos adversus Turcorum insidias et minas militari solatio corroboraret.
CAP. XXXI. - Quomodo Ascalonitis Joppen obsidentibus, cives urbis a rege consolati, contra eos portis egressi praevaluerunt.
Et ecce Ascalonitae gaudentes ejus absentia, ad tria millia exierunt in planitiem camporum civitatis Rames. Sed nihil in facto suo proficientes illic, in ira magna venientes, Joppen obsederunt. Haec fama tam crudelis in auribus regis jam de Tabaria Ptolemaidem reversi, ut innotuit, sexaginta viros armis et bello strenuos, navigio Japhet ad subveniendum civibus direxit, et ut eis nuntiarent, quomodo sine mora rex adunata manu eos subsequeretur. Audientes autem cives quoniam auxilium regis praevenisset [0668A] et rex in brevi subsequeretur, aperientes portas egressi sunt ad resistendum inimicis; ac utrinque committentes, Sarracenorum octodecim ceciderunt; Christianorum vero tredecim occisi sunt. Reliqui vero Sarracenorum aestimantes regis praesentiam, et ideo cives audacius nunc resistere, Domino Jesu suos prosperante, fugam inierunt. Quos Christiani fortiter insequentes, solummodo sexaginta equos eorum in sagitta et lancea percusserunt; nullum tamen ex his apprehenderunt. Nec mora, rex, sicut promiserat, Japhet venit in magno apparatu armorum; sed victoria, Deo opitulante, a suis civibus anticipata, optata requie illic cum suis usus est.
CAP. XXXII. - Ubi Ascalonitas, contra Christianos praesidium aedificare volentes, rex in fugam coegit. [0668B]
Quatuor deinde diebus transactis, rex Jerusalem rediit ut disponeret regnum, et sic aliqua quiete frueretur. Cum subito ad aures illi pervenit quomodo rursus Ascalonitae, Turcis in conventione solidorum a Damasco accitis, praesidium firmare decreverunt ad expugnandum castellum, quod dicitur ad S. Abraham, et destruendum quod tunc quidam Walterus, cognomine Mahumet, post mortem Rorgii dono regis susceptum, tuebatur. Hoc rex sinistris nuntiis comperiens, septuaginta probis militibus electis et assumptis, illuc festinus via secessit, et apud S. Abraham nocte hospitio quievit. Mane vero cujusdam sextae feriae exorto, laxatis equis et frenis, in impetu magno et cornuum stridore vociferantiumque [0668C] tumultu Ascalonitarum castra invadit: quos inscios ac tam repentino turbine stupefactos protinus in fugam coegit.
CAP. XXXIII. - Christianis praedae intentis, et ab hostibus pene praeventis, rex adfuit auxilio hostibus plurimum spoliatis.
At sui Christiani, avaritia rerum hostilium excaecati, et in tentoriis inimicorum nimium studentes ad congreganda spolia et asportanda, belli et armorum obliti sunt. Ascalonitae et Turci haec considerantes, quomodo magis praedae quam fugitivis hostibus intenderunt, usquequaque readunati praelium cum eis committentes, quinque de egregiis regis militibus peremerunt, inter quos Hugo de Cassel et Albertus, Apostolius cognomine, armis exstincti [0668D] sunt; verum rex, Deo auxiliante, vix recuperatis viribus suorum invalescens, victoriam tandem adeptus est. Nam triginta ex inimicis in gladio ejus ceciderunt, et sexaginta abducti, alii diffugio elapsi sunt. Rex vero et sui camelos triginta tres, equos sexaginta octo, cum praeda et tentoriis multis Jerusalem abduxerunt in laetitia et exsultatione super hac victoria jucundati.
CAP. XXXIV. - Ascalonitae ante Jerusalem assultus facientes, ad quinque corruerunt.
Interea Ascalonitae suae contentionis minime obliti, Jerusalem in armis et copiis confluxerunt, per diem illic in equorum discursibus cum pueris confligentes. Sed quinque illorum, post plurimum contentionis [0669A] suae, cum equis et spoliis illic capti fuisse referuntur. Christiani vero pedites, qui illic ad resistendum processerant, septem decollati fuisse perhibentur. Nam terrores et minae gentilium multum repressae sunt.
CAP. XXXV. - Quod rex Baldewinus negotiatores Babyloniae juxta Jordanem invaserit et exspoliaverit.
Post haec diebus aliquot transactis, nuntiatum est regi quomodo negotiatores Babylonii adfuturi essent trans flumen Jordanem in umbra et silentio noctis, ac descensuri ad Sur, Baurim et Sagittam ad mittendas merces Damascum, et multum praedae posse eum ex his capere, et gentis suae inopiam sublevare. Qui omnibus ex ordine auditis, sexaginta milites assumens [0669B] et de nocte consurgens, ad oram fluminis descendit. Sed mercatorum copias videns esse nimias, facie ad faciem cum eis confligere distulit; sed ab eis clam nunc declinans, nec mora, extremos fortiter inclamans et incurrens, undecim gladio stravit, quadraginta captivos tenuit, camelos undecim Zucra, quatuor onustos et caeteris pigmentis rebusque pretiosis, decem et septem vero oleum et mel portantes Jerusalem captos abduxerunt. Quorum abundantia tota regio peregrinorum relevata et confortata est.
CAP. XXXVI. - Ubi Baldewino comite per Gozelium de captivitate redempto, Tankradus inimicus ejus factus est.
Post haec in anno octavo reni regis Baldewini, [0669C] Gozelinus de Turbaysel, miles fidelissimus, Baldewinum de Burg, cujus dono pro militari obsequio terram et regionem obtinebat, de manu Geigremich, Turci potentissimi, centum millia byzantiorum dans redemit: quae ab omnibus principibus et viris Christianis, parvis et magnis, et universis locis et civitatibus fidelium plurima prece impetrata collegit. Sic itaque Baldewino redempto, et in civitatem Rohas cum omni honore relato, Tankrado autem ab eadem civitate quam susceperat in custodiam excunte, semper inimicitiae et invidia inter ambos principes adeo excreverunt, ut congregata manu alter alteri praeda et insidiis nocere et adversari non abstineret.
CAP. XXXVII. - Baldewinus a Tankrado victus obsidetur, sed Gozelini industria, et Geigremich, principis Turcorum, instantia liberatur. [0669D]
Tandem quadam die, hic ab Antiochia, hic a Rohas, in apparatu et armis cum copiis egressi, graviter bellum commiserunt. Sed ex Baldewini societate plurimi caesi et exsuperati sunt, ac plures capti; ipse vero Baldewinus vix a campo effugiens, in civitate Tuluppe a Tankrado et suis obsessus est. Gozelinus vero, qui a campo et hostibus vix evaserat, sciens Baldewinum a Tankrado obsessum, profectus est ad Geigremich, multum instans et obsecrans ut subveniret sibi mutua gratia confoederato, et a Tankradi obsidione tam nominatissimum et cognatum regis Jerusalem liberaret. Qui statim quadraginta nullibus Turcorum accitis, ad Tuluppam se venturum [0670A] in Baldewini liberationem statuta die, per omnem regionem notum fieri decrevit, qua undique ad eum copiae suae illic convenirent. Tankradus hanc Turci constantiam in liberatione Baldewini intelligens, castra amovit ab obsidione; et Baldewinus in civitate Rohas, praeteritorum immemor malorum, in laetitia et exsultatione ingressus est.
CAP. XXXVIII. - Qualiter Henricus, Romanorum imperator, Conradum stabularium suum per regem Graecorum receperit.
Eodem quoque tempore Conradus stabularius Henrici tertii Romanorum imperatoris, vir praeclarus in omni actione militari, ex legatione et petitione ipsius imperatoris facta ad regem Graecorum, [0670B] regis vero facta ad regem Babyloniae, a carcere et vinculis eductus est, et ob causam dilectionis et mutuae retributionis, Alexio, regi magno Graecorum, restitutus. Rex Alexius, Conrado vivo et incolumi recepto, plurimum gavisus est: quem magnificis donis honoratum, Henrico imperatori Romanorum super omne aurum et argentum, super ostra et lapides pretiosos acceptum remisit, nihil dulcius et pretiosius videlicet in auro et argento, in ostro et lapidibus pretiosis arbitrans illi posse sufficere.
CAP. XXXIX. - Quod Boemundus de Italia cum exercitu reversus, Dyrrhachium, Graecorum urbem, obsederit.
Post haec in anno secundo restitutionis Conradi, Boemundus a diversis regnis Galliae et Italiae, collecto [0670C] exercitu Christianorum navigio Valonam descendens, hanc subito occupavit, universaque loca, quae in circuitu erant de regno Graecorum, superata subjugavit. His subjugatis, Dyrrhachium, civitatem magnam, rebus et omni virtute civium ac militum potentissimam divertit; et in circuitu murorum tabernacula extendens in multitudine gravi obsedit. Erant enim illi duodecim millia equitum pugnatorum, et sexaginta millia peditum virorum bellatorum.
CAP. XL. - Qualiter Conrado in Italia commorante, Boemundus, moenia Dyrrhachii urbis impugnaverit.
Conradus ab imperatore Graecorum remissus, [0670D] tunc in Italia moram fecit propter graves discordias, quae inter dominum imperatorem Henricum filiumque ejus Henricum V regem invidia et iniquorum consilio exortae erant, ne in aliquo eorum favore intendens, alterutrum graviter molestaret. Obsidione itaque tempore veris undique locata, Boemundus machinas et tormenta lapidum fieri instituit quibus urbs oppugnaretur. Sic diebus multis moenia et turres crebro ictu lapidum minuebat, civesque et omnes inhabitantes vehementi assultu vexabat. Cives vero econtra ollas igneas aqua inexstinguibiles fomite refertas machinis intorquebant, ac diversa genera incendiorum in omne opus machinarum illius jactantes, sagittis et fundibulis in omni virtute resistebant: nam res illis pro anima erat.
CAP. XLI. - Quomodo regi Graecorum advenienti Boemundus in bello occurrerit, Dyrrhachium amplius impugnans. [0671A]
Tandem cum plurimo assultu et arte bellica urbem civesque vexaret, et jam omne tempus aestatis in rebus bellicis consumpsisset, rex Graecorum adunato innumerabili exercitu, in campos urbis Bothiliae descendit ut urbi Dyrrhachio subveniret, et Boemundum ab obsidione et universum comitatum illius effugaret. Locatis itaque imperatoris tentoriis in praefatis locis et campis, qui itinere diei unius distant a regione Dyrrhachii, milites imperatoris, non solum advenae Galli, qui conventione solidorum imperatori militabant, sed et Turcopoli, Comanitae et Pincenarii, ad decem millia conglobati, armati et [0671B] loricati in lancea et sagitta, Boemundum et suos in castris aggredi statuerunt. Sed Boemundus, a delatoribus re comperta, supervenientibus in aperta camporum planitie occurrit; et praelia in impetu committens, mille in gladio et lancea et sagitta peremit, caeteros in fugam usque ad tentoria imperatoris remisit. Post haec Boemundus gravius assultum ad urbis Dyrrhachii ruinam iteravit, machinas et tormenta applicans ut custodes territi ex nova victoria quam adeptus erat portas sibi aperirent. Sed urbis defensores minime adhuc minis et assultibus his mellescere aut absterreri poterant: sed omni conamine et bellica arte vim inferentibus resistebant.
CAP. XLII. - De trecentis militibus Boemundi occisis a Turcopolis. [0671C]
Dehinc die quadam cum Boemundi copiis victualia et equorum pabula defecissent, milites trecenti, pedites septingenti ad contrahendas praedas in regione Graecorum directi sunt. Quibus infinita multitudo Turcopolorum, Comanitarum et Pincenariorum, militum imperatoris in occursum adfuit; et bello graviter commisso, milites Boemundi ad trecentos illic occisi sunt, plures vero abducti.
CAP. XLIII. - Ubi principes Italiae, donis Graecorum corrupti, Boemundum ab obsidione averterunt.
Cum hae contentiones, insidiae, quotidianae incursiones, gravissimae caedes jam fere per annum hinc [0671D] et hinc fierent, et Boemundi exercitus diutinae obsidionis taedio gravaretur, plurimi subtraherentur, navalisque collectio attenuata prae panis et caeterarum rerum inopia in Italiam navigasset; imperatoris vero navalis virtus in omni ciborum et armorum abundantia immitteretur, Wido, filius sororis Boemundi, Willhelmus Claret et caeteri primores exercitus, pecunia et blanditiis imperatoris corrupti, Boemundo diversas et graves opiniones opponentes, nunc ex ciborum inopia, nunc ex populi et navalis exercitus dispersione, nunc ex imperatoris urbi immissa opulentia, eum ab obsidione avertere conati sunt et amicitia imperatori confoederari.
CAP. XLIV. - De reconciliatione Boemundi cum rege Graecorum, data per ipsum licentia Jerusalem tendentibus. [0672A]
Ad ultimum vero videns Boemundus suos defluxisse, plurimos ad auxilium imperatoris migrasse, et minus ac minus in assultu urbis eos laborare, consilio suorum credidit; et sic imperatori in magnitudine et pondere ineffabilis auri, argenti et ostri pretiosi reconciliatus est. Reconciliatus vero, donis et thesauris infinitis susceptis, navem ascendens in Apuliam regressus est, omnibus deceptis et minime remuneratis qui secum longos labores et belli pondera circa Dyrrhachium pertulerunt. Hi vero, agnita Boemundi fraudulentia et ejus recessione, imperatoris exorarunt clementiam, ut pacifice per [0672B] regnum ejus usque in Jerusalem viam eos continuare permitteret. Imperator vero post hanc compositam pacem Constantinopolim reversus, omnibus per regnum suum transeundi viam sine ullo impedimento concessit, sicut Boemundo et cunctis primoribus Galliae et Italiae, illic tunc temporis praesentibus, jurejurando promisit et affirmavit quando confoederati sunt.
CAP. XLV. - Baldewinus rex, contractis copiis, Sidonem obsedit.
Eodem quoque anno, autumnali tempore instante, Baldewinus rex, contractis undique copiis a mari et terra ex diversis nationibus regni Italiae, videlicet Pisanorum, Genuensium, Venetorum, Malfetanorum omniumque eorum qui more praedonum expugnare [0672C] et exspoliare solent navigantes, civitatem Sagittam obsedit tam mari quam terra in mense Augusto, mangenellis et machinis muro a terra in circuitu applicitis; malis vero navium turritus belloque paratis, versus aquas in manu forti erectis, expugnans eam diebus multis, et in virtute multa suorum saepius eam fortiter assiliens.
CAP. XLVI. - De nobilissima matrona gentilium, quam Baldewinus rex per milites suos cevit cum quatuor millibus camelorum.
Hac facta et ordinata obsidione, post aliquot dies regi per delatores innotuit qualiter matrona quaedam nobilis et locuples nimis de regno Arabiae cum innumerabili grege camelorum, boum, ovium, hircorum [0672D] trans Jordanem secus montana propter pinguia pascua accubuisset, et cum ea viros circiter quingentos, divites in armentis et pecore, illic cum omni clientela sua in tuto consedisse. Qui illico Wilhelmum, filium Roberti Northmannorum principis, clam ascitum Jerusalem remisit, ut militibus, quos in civitate tuenda reliquerat, assumptis, cum peditibus trans Jordanem festinaret, atque Arabes Sarracenos incautos et in tuto gregem pascentes invaderet, et viros ac feminas cum universo grege captivaret. Ille vero juxta edictum regis Jerusalem accelerans, ducentos equites simul quingentos pedites assumpsit, cum quibus vada Jordanis praeteriens, subito irruit cum omni manu sua in custodes camelorum. Sed resistentes plurimum, et se suumque [0673A] gregem defendentes in arcu et sagitta Sarracenos repererunt. Tandem Willhelmus et sui praevalentes, solum duobus viris egregiis ex suis peremptis, plurimos ex gentilibus exstinxerunt, plures captivantes cum puellis et pueris teneris et matrona nobilissima praenominata. Camelos vero ad quatuor millia cum caeteris armentis, praedam scilicet inaestimabilem, Jerusalem adduxerunt, quorum mutuatione plurimum aurum acceptum, jussu regis militibus divisum est.
CAP. XLVII. - De duabus turribus Sidonis, quarum altera divino nutu subversa est.
Interea rex turrim quamdam civitatis Sagittae ampliori assultu et crebro ictu lapidum dum irrumpere conaretur et fere perforasset, consilio Arnolfi clerici et cancellarii animus regis repressus est, ne [0673B] hanc ulterius lapidum jactu toties quassatam attereret: dicebat enim tam egregium opus minime duobus millibus byzantiorum posse reaedificari, et hanc sine ruina et lapidum jactu post paucos dies in manu regis traditam reservari. Erat et alia turris, in qua apostatae et praevaricatores fidei ex Provincia de comitatu Reymundi ad defensionem positi resistebant, qui ligno Dominico, quod rex a Jerusalem detulerat ad protegendum populum Dei, deridentes illudebant, et sibi contrario crucem facientes et in culmine ejusdem turris figentes, sputo et urina ipsi insipientes et maligni inhonorare praesumebant. Quod pius rex et omnis populus deplorantes, Deum coeli flebili voce invocant, ut, fontem misericordiae suae aperiens, apostaticis viris et stultis Sarracenis [0673C] demonstrare velit quod non recte agentes divinae majestati blasphemiam irrogare praesumpsissent. Mox eorum precibus exanditis, absque hominum labore sic turris illa concussa et diruta est, jam vespere mundo imminente, ut lapis super lapidem non remaneret, et increduli homines ruina illius suffocati obruerentur. Rex et sui hanc potentiam Dei videntes, per hanc turrim intrare civitatem disponebant. Sed quia nox incumbebat, vespere consilio inter se habito, dilatum est dum dies illuscesceret.
CAP. XLVIII. - Quod Christiani navale certamen inierunt contra Babylonios, in auxilium Sidoniis missos.
[0673D] Verum nocte eadem a regno Babyloniae viri et arma copiosa in multitudine quinquaginta navium et triremium octo, quos dicunt Cattos, adfuerunt civibus Sagittae in tubis et cornibus Ptolemaidum applicantes; sed per diem a turbine venti sibi contrarii aliquantulum impeditum est eorum iter. Quod praepositus civitatis Accaron intelligens, regi noctu festinata legatione fecit innotescere quominus provisis hostilis turba nocere posset. Mane vero orto, a Tripoli civitate pariter multitudo navium in manu forti et intolerabili armatura Babyloniis vires addidit, quatenus portum vi obtinentes stationem fidelium navium et regis obsidionem amoverent. Christiani vero videntes a longe in manu forti et intolerabili gentes applicare, a portu egressi sunt ut resisterent, [0674A] ac plurimo navalis belli impetu eum eis confligentes, diu alternis incursibus immorati sunt. Sed vim tantorum non valentes sufferre Christiani, vix ad aridam et nequaquam ad portum fugam inierunt, tribus suorum navibus superatis et captis, ac universis in ea repertis caesis et decollatis. Sarraceni vero in manu robusta portum obtinuerunt.
CAP. XLIX. - Rex cum Babyloniis dimicans, victoriam obtinuit, plurimis sociorum occisis.
Dehinc proxima die Sarraceni milites loricati et armati portas urbis egressi cum suis copiis, usque ad tentoria regis in virtute sua astiterunt, regem expugnare et effugare arbitrantes. Verum rex praescius populi in se irruentis, occurrit cum quingentis solum equitibus, quatuor vero millibus peditum, [0674B] bellumque crudele committens circiter mille quingentos occidit ex eis in ore gladii; caeteram vero multitudinem, quadraginta scilicet millia, fugientem ad praesidia civitatis insecutus est. Ex regis autem exercitu ipsa die quingenti cecidisse referuntur. Cecidit et Giselbertus de castello quod dicitur Cuiun, vir illustris et valde militaris, post plurimum hac die certaminis sui laborem: quem rex et sui planxerunt plurimum, more fidelium eum sepelientes. Vespere jam facto, et Sarracenis in praesidium fugatis, rege vero adhuc incolumi campum in victoria obtinente, fidelis legatio sibi innotuit ut nequaquam lucem futurae diei operiretur, propter Turcos, quos mercede triginta millium byzantiorum a Damasco sibi Sidonii asciverant. Erat autem numerus eorum [0674C] ferme ad quindecim millia.
CAP. L. - Rex propter Turcos tentoria sua incendens et ab obsidione recedens, venationi paulisper indulsit.
Rex ergo credulus fideli legationi, cessit salubri consilio, ac cunctos vulnere gravatos Ptolemaidem praemittens, immisso igne propriis navibus cunctisque machinis ac tentoriis, vespere imminente, dum in cinerem et favillam redigerentur ipso in campo diem praestolatus est. Die vero agnita, rex castra movit ab obsidione, et Accaron tendens, in montanis hac die moram fecit, ac arte venatoria recreatus, solito more et cursu canum apros vexans, circiter quinque cepit, curas et casum suorum interim oblivioni dans.
CAP. LI. - Populus Christianus de reditu regis laetitia perfunditur. [0674D]
Interea in urbe Accaron gravis luctus et desolatio erat inter viros et mulieres, eo quod de vita et salute regis universa eos latebant adhuc, et multos suorum cecidisse, ac omnem apparatum navium castrorumque in flammas redactum audierant. Post haec aliqua mora habita, rex a venatione et montanis egressus, Ptolemaidem intravit. Quem omnis populus Christianorum quasi redivivum in voce exsultationis suscipiens. prae nimio gaudio lacrymatus, caput et manus illius plurimum deosculatus est.
CAP. LII. - Requisitio Turcorum a Sidonus de promissione pecuniarum taxatarum.
Et ecce, rege ab obsidione regresso, et Acrae in [0675A] gloria et laetitia suscepto, Turci a Damasco cum nimio apparatu equitum ante portas et moenia Sagittae adfuerunt; sed foribus clausis, minime intromissi sunt. Tunc quidam, Dochinus nomine, praeses Damasci ac princeps militiae Turcorum, triginta millia bysantiorum a primis et incolis civitatis requisivit, eo quod in auxilium eorum accersiti fuissent, et Baldewinus rex, audito eorum adventu, obsidionem distulisset. Verum cives et primi civitatis nequaquam assequi se tantam posse pecuniam asserentes, omnem prorsus pactionem illis negaverunt, dicentes timore vitae tot millia byzantiorum illis se promisisse ut magis ad auxilium eorum animarentur, dum tanta illis pecunia offerretur. Haec Turci et eorum principes audientes, vehementer in [0675B] ira exarserunt, urbemque per dies decem oppugnare non cessantes, nunc vim, nunc minas inferebant, regem Baldewinum ad internecionem eorum se revocare affirmantes. Tandem Sidonii Turcorum assultibus gravati, minis eorum desperati, novem millia byzantiorum obtulerunt. Quae saepius Turci refutantes ad extremum taedio victi, regisque vires et impetum metuentes, hoc tantillo recepto, Damascum regressi sunt.
CAP. LIII. - De quatuor millibus Turcorum, quos Gervasius, princeps Tabariae, cum octoginta loricatis insecutus est.
Ante hanc obsidionem civitatis Sagittae, tempore Rogationum instante, scilicet ante dies Pentecostes, iidem Turci in equitatu quatuor millium loricatorum [0675C] a Damasco egressi, et in regionem Tabariae profecti, hinc et hinc insidiis positis, trecentos viros in equis velocissimis praemiserunt, qui solito impetu et assultu viros a munitione abstraherent usquedum ad locum insidiarum perveniretur. Gervasius, vir nominatissimus et nobilissimus de regno Franciae, qui tunc dono regis praeerat civitati et praesidio Tabariae, Turcos advolasse comperiens, sine mora suis commilitonibus circiter octoginta ascitis in equis, armis, lorica, peditibus vero ducentis nimium pugna audentibus, insecutus est Turcos praemissos cursu velociore quam solebat, nec pedites subsequentes ullius consilio praestolatus est
CAP. LIV. - Gervasius, suis in bello caesis, vivus capitur, rege Baldewino multum moerente. [0675D]
Turci quidem simulata fuga ad locum insidiarum repedantes, Gervasium in medium inimicorum per scopulosa et devia loca montium perduxerunt, plurimum equis et peditibus illius cursu immoderato aggravatis. Ad haec Turci ab insidiis erumpentes, Gervasium et suos ex omni parte coronantes, gravi cursu oppresserunt, arcum et sagittam in eos incessanter intorquentes, quos nequidquam in fugam missos ad montana redire passi sunt. Gervasius tanta multitudine exterritus, cum exigua manu per quamdam planitiem limosae terrae fugam iniit. Sed quia fessi et flatu exhausti, prae longa insecutione et aquatilis terrae mollitie, cursu defecerunt, dum Turci undique viros circumdantes in illos nimium [0676A] sagitta et gladio praevaluerunt, Gervasius et sui fugae et vitae diffisi et Turcos jam circa latus suum advolantes conspicientes, frena equorum fortiter in hostes rejiciunt; et licet perpauci, tamen sanguine plurimo se in dextra sua ulti sunt, plurimos Turcorum sternentes, et ibidem honesta morte inter hostes feroces procumbentes. Ex omnibus his nullus evasit, praeter duos armigeros, qui rei eventum Tabariae retulerunt: sed alii occisi, alii capti sunt. Gervasius quoque captus et abductus est in Damascum, catenis astrictus, et solerti custodia mancipatus. Tam crudelem famam universi qui audierunt, de tam egregio milite et interitu suorum vehementi dolore cum fletu et ejulatu magno planxerunt diebus multis: quin et Baldewinus rex, licet feritate leonis et apri ad omnia [0676B] adversa semper inflexus, nunc consternatus est animo, laeto tamen vultu omnino dolore dissimulato.
CAP. LV. - Legatio Turcorum ad regem Baldewinum pro Gervasio, et pro civitatibus Caipha et Ptolemaide.
Deinde post dies aliquot nuntii Turcorum regi Baldewino Accarone in hunc modum locuti sunt: Gervasium captum adhuc vivum tenemus, quem si sanum et incolumem vis recipere, tres civitates, Ptolemaidem, Caiphas et Tabariam in manu nostra restituas; alioqui, nequaquam eum periculum mortis scias posse evadere. His rex auditis, habito cum suis consilio, sic in haec verba respondit: Si aurum et argentum vel aliqua pretiosa pro salute et redemptione [0676C] Gervasii quaereretis, supra centum millia byzantiorum a nobis assequi procul dubio possetis. Sed civitates quod requiritis, si fratrem meum uterinum totamque parentelam, et cunctos primores Christianae plebis in vinculis vestris teneretis, nunquam has pro aliqua salute vitae illorum redderemus, nedum pro solo homine: quem si occideritis, nequaquam virtus nostra propter hoc erit imminuta; sed quandoque ut vicem mortis illius vobis rependamus, non est impossibile apud Deum et Dominum nostrum.
CAP. LVI. - Damasceni, non impetratis a rege civitatibus, Gervasium in medio urbis illudentes interficiunt.
His itaque a rege responsis, et Turcis non ultra habentibus spem de praenominatis civitatibus, Gervasius [0676D] productus est in medio civitatis Damasci, qui post plurimam illusionem sagittis Turcorum confixus, spiritum vitae exhalavit. Mortuo sic Gervasio, milite egregio, Soboas, unus ex praepotentibus Turcorum, caput illius jussit amputari; cutem vero capitis cum crinibus ejus albis et floridis, multoque tempore intonsis, abstrahi et siccari, eo quod miri essent decoris, ut in signum et memoriam victoriae, ad suscitandum dolorem Christianorum, semper in hasta sublimi tollerentur
CAP. LVII. - Qualiter Evermerus a Romana synodo litteras apostolici pro restitutione sua detulerit regi Baldewino.
Eodem anno, quo rex Baldewinus a Sagitta obsidionem distulit, dominus Evermerus, patriarcha Jerusalem, [0677A] a Romana synodo rediit, quam causa excusandi se de omni querela et culpa sibi a rege et Arnolfo cancellario illata adiit; et eumdem iniqua adversus se loquentem in medio Romanae Ecclesiae, et in domini apostolici audientia, obstructo ore fecit obmutescere; et ex sententia S. Romanae Ecclesiae cum litteris et signo ipsius domini apostolici Paschalis ad regem remissus est, quatenus honorifice et sine offensione sedem patriarchatus ultra retineret. Sed rege nequaquam legationem aut litteras cum signo Romani pontificis de illius restitutione audiente, patriarcha in civitate Accaron remansit, dum videret si regis animus erga se adhuc, Deo adjuvante, mitigari posset.
CAP. LVIII. - Rege suam sententiam confirmante, Evermerus deponitur, Gobelino sedem illius obtinente. [0677B]
Tandem rege ex Arnolfi instinctu amplius patriarchae adversante, nec eum in sedem patriarchatus redire consentiente, actum est multorum consilio quatenus Evermerus sine conciliis et judicio patriarchatus sui dignitatem ultro absque ulla spe relinqueret, nec sancta ac novella Ecclesia Jerusalem in hoc odio et contentione tot diebus pastoris vigilantia careret. Jam sic Evermero ultro et absque spe ulla honore patriarchatus privato, tam regis quam Arnolfi cancellarii et totius Ecclesiae electione clericus quidam, Gobelinus nomine, subrogatur, et Evermerum Caesareae Cornelii, quae nuper pastore viduata erat, archiepiscopum fieri ab omnibus acclamatum [0678A] est. Quod quamvis injustum sit, ut haec fiat altercatio, nisi ex canonum decreto et sententia alter eorum fuerit condemnatus; tamen quia rudis et tenera adhuc Hierosolymitana erat Ecclesia, id fieri concessit apostolicus. Et sic regis dono, et omnium fidelium assensu, uterque honore sublimatus est.
CAP. LIX. - De patriarchae peculatu
Cum haec negotia inter regem et patriarcham agerentur, isto negante pecuniam, illo autem pecuniam aut milites requirente, quidam Christianus, legatus Rotgeri fratris Boemundi, profectus de Apulia, coram rege astitit, qui talentum auri mille byzantiorum ante paucos dies patriarchae se attulisse contestatus est in audientia totius Ecclesiae, ut illud pro [0678B] peccatis suis, et pro requie animae ipsius suorumque, et aequa et fideli portione inita divideret, unum videlicet in oblatione Dominici sepulcri ad usus fratrum, Deo inibi famulantium; alterum in sustentatione hospitalis languidorum caeterorumque invalidorum; tertium regi ad confortandos et remunerandos milites rebus et armis destitutos. Haec patriarcha, avaritia excaecatus, omnia soli sibi restituit, et nihil de talento his vel illis, sicut injunctum vel dispositum cum eo fuerat, distribuit. De hac ingenti fraude et infidelitate coram rege convictus a testibus idoneis, non ultra se valens excusare, conticuit. Quapropter statim sine dilatione privatus est potestate et oblatione Dominici sepulcri; camerarii vero ac privati et consilii illius capti et in custodiam missi sunt.
| Albert of Aix | Medieval Latin | The Latin Library | The Classics Page |