Pennatas acies, et lamentabile bellum

Pygmeadum refero: parvas tu, Musa, cohortes

Instrue; tu gladios, mortemque minantia rostra,

Offensosque grues, indignantesque pusillam

Militiam celebra; volucrumque hominumque tumultus.

Heroum ingentes animos et tristia bella

Pieridum labor exhausit, versuque sonore

Jussit et aeterna numerorum assurgere pompa:

Quis lectos Graium juvenes, et torva tuentem

10

Thesea, quid pedibus velocem ignorat Achillem?

Quem dura aeneae certamina, quem Gulielmi

Gesta latent? fratres Thebani, et flebile fatum

Pompeii quem non delassavere legentem?

Primus ego intactas acies, gracilemque tubarum

Carmine depingam sonitum, nova castra secutus;

Exiguosque canam pugiles, Gruibusque malignos

Heroas, nigrisque ruentem e nubibus hostem.

Qua solis tepet ortu, primitiisque diei

India laeta rubet, medium inter inhospita saxa

20

(Per placidam vallem, et paucis accessa vireta)

Pygmaeum quondam steterat, dum fata sinebant,

Imperium. Hic varias vitam excoluere per artes

Seduli, et assiduo fervebant arva popello.

Nunc si quis dura evadat per saxa viator,

Desertosque lares, et valles ossibus albas

Exiguis videt, et vestigia parva stupescit.

Desolata tenet victrix impune volcuris

Regna, et securo crepitat grus improba nido.

Non sic, dum multos stetit insuperabilis annos

30

Parvula progenies; tum, si quis cominus ales

Congredi, et immixtae auderet se credere pugnae,

Miles atrox aderat, sumptisque feroculus armis

Sternit humi volucrem moribundam, humerisque reportat

Ingentem praedam; caesoque epulatur in hoste.

Saepe improvisas mactabat, saepe juvabat

Diripere aut nidum, aut ulcisci in prole parentem.

Nempe larem quoties multa construxerat arte,

Aut uteri posuisset onus, volucremque futuram;

Continuo vultu spirans immane minaci

40

Omnia vastaret miles, foetusque necaret

Immeritos, vitamque abrumperet imperfectam,

Cum tepido nundum maturit hostis in ovo.

Hinc causae irarum, bella hinc, fatalia bella,

Atque acies letho intentae, volucrumque virumque

Commissae strages, confusaque mortis imago.

Non tantos motus, nec tam memorabile bellum,

Maeonius quondam sublimi carmine vates

Lusit; ubi totam strepituque armisque paludem

Miscuit: hic (visu mirabile!) corpora murum

50

Sparsa jacent juncis transfixa, hic gutture rauco

Rana dolet, pedibusque abscisso poplite ternis

Reptat humi, solitis nec sese saltibus effert

Jamque dies Pygrmaeo aderat, quo tempore caesi

Poenituit foetus, intactaque maluit ova.

Nam super his accensa graves exarsit in iras

Grus stomachans; omnesque simul, quas Strymonis unda,

Aut stagnum Mareotidis, imi aut uda Caystri

Prata tenent, adsunt; Scythicaque excitata palude,

Et conjurato volucris descendit ab Istro,

60

Stragesque immensas et vulnera cogitat absens,

Exacuitque ungues ictum meditata futurum,

Et rostrum parat acre, fugaeque accommodat alas.

Tantus amor belli, et vindictae arrecta cupido.

Ergo ubi ver nactus proprium, suspensus in alto

Aere concussis exercitus obstrepit alis,

Terraeque immensos tractus, semotaque longe

aequora despiciunt, Boreamque et nubila tranant

Innumeri: crebro circum ingens fluctuat aether

Flamine, et assiduus miscet coelum omne tumultus.

70

Nec minor in terris motus, dum bella facessit,

Impiger, instituitque agmen, firmatque phalangas,

Et furit arreptis animosus homuncio telis:

Donec turma duas composta excurrat in alas,

Ordinibusque frequens, et marte instructa perito.

Jamque acies inter medias sese arduus infert

Pygmeadum ductor, qui majestate verendus

Incessuque gravis, reliquos supereminet omnes

Mole gigantea, mediamque assurgit in ulnam.

Torvior aspectu (hostilis nam insculpserat unguis

80

Ore cicatrices) vultuque ostentat honesta

Rostrorum signa, et crudos in pectore morsus.

Immortali odio, aeternisque exercuit iris

Alituum gentem, non illum impune volucris

Aut ore, aut pedibus peteret confisus aduncis.

Fatalem quoties gruibus distrinxerat ensem,

Truncavitque alas, celerique fugam absulit hosti!

Quot fecit strages! quae nudis funera pullis

Intulit, heu! quoties implevit Strymona fletu!

Jamque procul sonus auditur, piceamque volantum

90

Prospectant nubem, bellumque hostesque ferentem.

Crebrescit tandem, atque oculis se plurimus offert

Ordinibus structus variis exercitus ingens

Alituum, motisque eventilat aera pennis.

Turba polum replet, specieque immanis obumbrat

Agmina Pygmaeorum, et densa in nubibus haeret:

Nunc densa, at patriis mox reddita rarior oris.

Belli ardent studio Pygmaei, et lumine saevo

Suspiciunt hostem; nec longum tempus, et ingens

Turba gruum horrifico sese super agmina lapsu

100

Praecipitat gravis, et bellum sperantibus infert.

Fit fragor; avulsae volitant circum aera plumae.

Mox defessa iterum levibus sese eripit alis,

Et vires reparata iterum petit impete terras.

Armorum pendet fortuna: hic fixa volucris

Cuspide, sanguineo sese furibunda rotatu

Torquet agens circum, rostrumque intendit in hostem

Imbelle, et curvos in morte recolligit ungues.

Pygmaeai hic stillat lentus de vulnere sanguis,

Singultusque ciet crebros, pedibusque pusillis

110

Tundit humum, et moriens unguem execratur acutum.

aestuat omne solum strepitu, tepidoque rubescit

Sanguine, sparguntur gladii, sparguntur et alae,

Unguesque et digiti, commistaque rostra lacertis.

Pygmeadum saevit, mediisque in millibus ardet

Ductor, quem late hinc atque hic pereuntia cingunt

Corpora fusa gruum; mediaque in morte vagatur,

Nec plausu alarum, nec rostri concidit ictu.

Ille gruum terror, illum densissima circum

Miscetur pugna, et bellum omne laborat in uno:

120

Cum, subito appulsus (sic dii voluere) tumultu

Ex inopino ingens et formidabilis Ales

Comprendit pedibus pugnantem; et (triste relatu)

Sustulit in coelum; bellator ab unguibus haeret

Pendulus, agglomerat strepitu globus undique densus

Alituum; frustra Pygmaei lumine moesto

Regem inter nubes lugent, solitoque minorem

Heroem aspiciunt gruibus plaudentibus escam.

Jamque recrudescit bellum, grus desuper urget

Pygmaeum rostro, atque hostem petit ardua morsu;

130

Tum fugit alta volans; is sursum brachia jactat

Vulneris impatiens, et inanes saevit in auras.

Talis erat belli facies, cum Pelion ingens

Mitteret in coelum Briareus, solioque Tonantem

Praecipitem excuteret; sparguntur in aethere toto

Fulminaque scopulique: flagrantia tela deorsum

Torquentur Jovis acta manu, dum vasta Gigantum

Corpora fusa jacent, semiustaque sulphure fumant.

Viribus absumptis penitus Pygme•a tandem

Agmina languescunt; ergo pars vertere terga

140

Horribili perculsa metu, pars tollere vocem

Exiguam; late populus cubitalis oberrat.

Instant a tergo volucres, lacerantque trahuntque

Immites, certae gentem extirpare nefandam.

Sic Pygmaea domus multos dominata per annos,

Tot bellis defuncta, gruum tot laeta triumphis,

Funditus interiit: nempe exitus omnia tandem

Certus regna manet, sunt certi denique fines,

Quos ultra transire nefas: sic corruit olim

Assyriae Imperium, sic magnae Persidis imis

150

Sedibus eversum est, et majus utroque Latinum.

Elysii valles nunc agmine lustrat inani,

Et veterum heroum miscetur grandibus umbris

Plebs parva: aut, si quid fidei mereatur anilis

Fabula, pastores per noctis opaca pusillas

Saepe vident umbras, Pygmaeos corpore cassos,

Dum secura gruum, et veteres oblita labores,

Laetitiae penitus vacat, indulgetque choreis,

Angustosque terit calles, viridesque per orbes

Turba levis salit, et lemurum cognomine gaudet.